Αμαρτία εξομολογουμένη ουκ έστι αμαρτία. Κάνοντας αυτή την παραδοχή, γίνεται ευκόλως κατανοητό ότι στο κείμενο που ακολουθεί θα συνδυαστούν οι λέξεις Νάουσα –άρα και Ξινόμαυρο– αμαρτία και εξομολόγηση. Με αυτές τις δύο προτάσεις ξεκινούσε το πρώτο μέρος αυτής της εξομολόγησης, στο οποίο κατέθεσα τις σκέψεις μου σχετικά με το «ταξιδιωτικό» μέρος των εκδηλώσεων «Νάουσα, Η Πόλη του Οίνου». Aφήνοντας για το παρόν κείμενο τη συνεκτική ουσία των ημερών αυτών, το Ξινόμαυρο ΠΟΠ Νάουσα. Αυτό το γεγονός ίσως αποτελεί αφ’ εαυτού αμαρτία, αλλά οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι από τον συνδυασμό των «Ξινόμαυρο – Κρασί – Νάουσα» ξεπηδούν σκέψεις που δεν θα χωρούσαν στο πρώτο μέρος του άρθρου.
Νάουσα ΠΟΠ – το Χθες
Η ζώνη ΠΟΠ της Νάουσας αποτελεί αναμφίβολα το κέντρο για την ποικιλία της δυτικής Μακεδονίας. Το σημείο όπου η μία άκρη του διαβήτη πατάει σταθερά ενώ η άλλη διαγράφει κύκλο συμπεριλαμβάνοντας τις ζώνες ΠΟΠ Αμύνταιο, Γουμένισσα, Ραψάνη αλλά και τις υπόλοιπες περιοχές στις οποίες καλλιεργείται η ποικιλία. Για να βοηθήσουμε αυτούς που πιθανόν δυσπιστούν, να θυμίσουμε ότι δύο από τις μεγαλύτερες εταιρείες κρασιού, οι Μπουτάρης και Τσάνταλης, έχουν συνδέσει άρρηκτα το όνομά τους με τη ζώνη.
Τα κρασιά της Νάουσας ξεχωρίζουν διαχρονικά για τη δυνατότητά τους να παλαιώνουν αρμονικά στον χρόνο. Μέρος αυτής της αλήθειας είναι και ότι για πολλές δεκαετίες τα κρασιά αυτά ήταν αρκετά… δύσκολα στη νεότητά τους, καθώς απαιτούνταν κάποια χρόνια για να «μαλακώσουν» οι σκληρές τους τανίνες, με αποτέλεσμα να απευθύνονται σε μια μερίδα του καταναλωτικού κοινού πρόθυμη να αναμετρηθεί με το μούδιασμα του στόματός της.
Το πιο κοινό λάθος στην παραπάνω οπτική είναι ότι η πλειονότητα, ακόμα και των επαγγελματιών του κρασιού, περιορίζεται στη μυωπική εξέταση του περιεχομένου του ποτηριού που κρατάει στο χέρι. Αδυνατώντας να συνδέσει το κρασί με την πηγή του, δηλαδή το αμπέλι. Η εικόνα του «χθες» της Νάουσας περιέχει αμπελώνες πολύ μεγαλύτερης έκτασης από τη σημερινή, «στημένους» για την παραγωγή υψηλών αποδόσεων σε σταφύλια (κατά το «Όλα τα κιλά, όλα τα
λεφτά»).
Το παράδοξο σήμερα είναι ότι στο κρασί αλλά και στο αμπέλι συνυπάρχουν τρεις διαφορετικές γενιές. Με λογικό επακόλουθο αυτές να πολώνονται ανάμεσα στη διατήρηση της παράδοσης και στην υιοθέτηση των μοντέρνων οινικών standards.
Καθώς οι αμπελουργοί προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν από την αμπελοκαλλιέργεια τα προς το ζην της χρονιάς, ήταν –και είναι– εύλογο να προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν την παραγωγή τους. Το αποτέλεσμα συνήθως ήταν σταφύλια φτωχά σε χρώμα και σάκχαρα, πλούσια σε σκληρές τανίνες και οξύτητα. Η καλλιέργεια οπωροφόρων δένδρων (ροδάκινο και κεράσι) άρχισε να κερδίζει σταθερά έδαφος σε βάρος των αμπελιών, σημαίνοντας τη σταδιακή υποχώρηση της αμπελοκαλλιέργειας, αλλά και την ταυτόχρονη γήρανση των ανθρώπων που επέμεναν σε αυτήν.
Νάουσα ΠΟΠ – το Σήμερα
Σήμερα θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την κατάσταση στη ζώνη της Νάουσας –ελαφρά τη καρδία– εξόχως αντιφατική. Τα κρασιά της ζώνης είναι στο καλύτερο ποιοτικό στάδιο από ποτέ. Μετά τις τεκτονικές, στιλιστικές αλλαγές που συνέβησαν στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, φαίνεται ότι πλέον σιγά σιγά αποκρυσταλλώνεται μια ισορροπία ανάμεσα στις διαφορετικές προσεγγίσεις ως προς την ποικιλία.
Το παράδοξο σήμερα είναι ότι στο κρασί αλλά και στο αμπέλι συνυπάρχουν τρεις διαφορετικές γενιές. Με λογικό επακόλουθο αυτές να πολώνονται ανάμεσα στη διατήρηση της παράδοσης και στην υιοθέτηση των μοντέρνων οινικών standards. Οι παραδοξότητες όμως της αμπελουργικής ζώνης Νάουσα ΠΟΠ δεν σταματούν εδώ.
Η μη αναφορά αριθμών ως προς τη μείωση της έκτασης των αμπελώνων αποφεύγεται εσκεμμένα, γιατί τα νούμερα είναι απογοητευτικά.
Η συνολική εικόνα του κρασιού στη Νάουσα βελτιώθηκε, γιατί οι παραγωγοί είναι κατά πλειονότητα και αμπελουργοί. Σκύβοντας πάνω από το αμπέλι και ρίχνοντας το βάρος τους στην ποιότητα έναντι της ποσότητας, κατάφεραν να καθιερώσουν το Ξινόμαυρο στις λίστες των εστιατορίων πανελλαδικά. Σήμερα, ακόμα και ο «πρωτοεισερχόμενος» στο κρασί οινόφιλος μπορεί, δοκιμάζοντας τα κρασιά της Νάουσας, να αντιληφθεί έστω και αμυδρά τις επιμέρους διαφορές ανάμεσα στα διαφορετικά χωριά και χώματά της.
Την ίδια στιγμή, όμως, η παραπάνω κατάσταση αποδεικνύει ότι η αμπελοκαλλιέργεια στην περιοχή διατηρείται πλέον κατά κύριο λόγο από τον κλειστό κύκλο των παραγωγών. Η μη αναφορά αριθμών ως προς τη μείωση της έκτασης των αμπελώνων αποφεύγεται εσκεμμένα, γιατί τα νούμερα είναι απογοητευτικά.
Νάουσα ΠΟΠ – το Αύριο
Όποιος βρέθηκε στη Νάουσα το τριήμερο 9-11 Δεκεμβρίου δέχτηκε μια έκπληξη, την παρουσία πλήθους νεανικού κοινού. Τόσο μπροστά για να δοκιμάσει όσο και πίσω από τα τραπέζια της έκθεσης για να παρουσιάσει τα κρασιά της Νάουσας. Το γεγονός αυτό θα έλεγε κάποιος ότι από μόνο του αποτελεί εχέγγυο για το αύριο της αμπελουργίας στην περιοχή⋅ αλλά λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο.
Για τους νέους όμως που θέλουν να εισέλθουν στον χώρο της αμπελουργίας και της οινοποίησης τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα, ιδίως αν δεν ξεκινούν με ήδη υφιστάμενα αμπέλια.
Η μομφή δεν έγκειται κατά του νέου αίματος της Νάουσας – κάθε άλλο! Αλλά στο σπιράλ καθόδου στο οποίο έχει εγκλωβιστεί η περιοχή. Η λογική επιτάσσει ότι η αυξημένη ζήτηση για τα ποιοτικά κρασιά της περιοχής θα επέφερε και την ανάπτυξη της ζώνης σε έκταση αμπελώνων, ώστε να αυξηθεί η προσφορά.
Όμως αυτό δεν είναι δυνατόν λόγω της χρόνιας εγκατάλειψης των αμπελώνων σε συνδυασμό με τους περιορισμούς των ευρωπαϊκών πολιτικών. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι υπάρχοντες παραγωγοί δεν μπορούν να αυξήσουν σημαντικά την έκταση των αμπελώνων τους, καθώς τα δικαιώματα που τους παραχωρούνται είναι μικρής έκτασης.
Για τους νέους όμως που θέλουν να εισέλθουν στον χώρο της αμπελουργίας και της οινοποίησης τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα, ιδίως αν δεν ξεκινούν με ήδη υφιστάμενα αμπέλια. Καθώς τα δικαιώματα φύτευσης που μπορούν να πάρουν καθιστούν τις εκμεταλλεύσεις μη βιώσιμες, απαιτώντας από μέρους τους σημαντικά διαθέσιμα κεφάλαια για την υποστήριξη της επένδυσής τους – κάνοντας μια μεγάλη περιουσία μικρή, με το κρασί!
Κλείνοντας την… Εξομολόγηση
Στο μακρινό θεοκρατικό παρελθόν της Ευρώπης αμαρτία δεν ήταν μόνο η τέλεση μιας κακής πράξης, αλλά και η διατύπωση μιας θέσης που δεν συνάδει με τη θεϊκή αλήθεια. Ίσως η μεγαλύτερη αμαρτία σήμερα στη Νάουσα του 2022 είναι το γεγονός ότι πολλοί φοβούνται να παραδεχτούν –ή και να αντικρίσουν– την αλήθεια. Ότι το Ξινόμαυρο είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο βιομηχανικό παρελθόν και στον σύγχρονο εμπειρικό-βιωματικό τουρισμό που προσφέρει η περιοχή.
Όπως ειπώθηκε στην αρχή αυτής της εξομολόγησης, αμαρτία εξομολογουμένη ουκ έστι αμαρτία. Τούτου λεχθέντος, ήρθε η ώρα να αναγνωρίσουν όλοι οι ιθύνοντες –υπεύθυνοι και ανεύθυνοι– ότι το Ξινόμαυρο είναι η ζωοδότρια πηγή της Νάουσας και ότι η αμπελουργία στην περιοχή αλλά και στη χώρα συνολικά απαιτεί λύσεις χειροπιαστές και όχι απλώς διαπιστώσεις.
Ραντεβού και του χρόνου στη Νάουσα!
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
«Νάουσα, η Πόλη του Οίνου» | Μέρος Α′
Ο «Διεθνής Διαγωνισμός Οίνου & Αποσταγμάτων Θεσσαλονίκης», μια Κορυφαία Διοργάνωση
