Η αθηΝΕΑ είχε την ευκαιρία να καλύψει δημοσιογραφικά το πρόσφατο συνέδριο “Βιομηχανία 4.0 Η ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί” που διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία ο ΣΕΒ τον περασμένο Δεκέμβριο. Με την ευκαιρία του συνεδρίου, συνομιλήσαμε με τον Γενικό Διευθυντή του ΣΕΒ, Αλέξανδρο Χατζόπουλο, για τους κινδύνους που διατρέχει η ελληνική βιομηχανία, για τον ρόλο του ΣΕΒ τόσο για τις μεγάλες, όσο και για τις μικρές και πολύ μικρές ελληνικές επιχειρήσεις, αλλά και για τις απαραίτητες συμπράξεις που πρέπει να δούμε να πραγματοποιούνται για να προλάβουμε το τρένο της 4ης βιομηχανικής επανάστασης.
Του ζητήσαμε, μάλιστα, να ξεχωρίσει ένα από τα ευρήματα των πρόσφατων μελετών του ΣΕΒ γύρω από τη Βιομηχανία 4.0 που τον προβλημάτισε, με τον ίδιο να αναδεικνύει το ζήτημα της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων και αναγκών στην ελληνική οικονομία ως κομβικής σημασίας. “Το 35% των επιχειρήσεων δε βρίσκει τις δεξιότητες που χρειάζεται για την κάλυψη κενών θέσεων εργασίας, ενώ παράλληλα, 4 στις 10 δεν βρίσκουν τις απαραίτητες τεχνικές δεξιότητες σε ανθρώπινο δυναμικό που ήδη απασχολούν. Η κάλυψη του εκπαιδευτικού αυτού κενού είναι ζήτημα εθνικής προτεραιότητας”, ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ο Αλέξανδρος Χατζόπουλος σπούδασε νομικά (LLB) στο Πανεπιστήμιο Southbank του Λονδίνου και στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακές σπουδές (LLM) στο University College London στο Δίκαιο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, το Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας και το Δίκαιο των Νέων Τεχνολογιών. Εργάστηκε από το 2004 ως δικηγόρος στους τομείς του αστικού και εμπορικού δικαίου και συνεργάστηκε ως νομικός σύμβουλος σε εταιρίες τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής. Από τον Σεπτέμβριο του 2009 έως τον Δεκέμβριο του 2011 εργάστηκε ως σύμβουλος στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικής επικοινωνίας στο Γραφείο Πρωθυπουργού. Από το 2012 έως το 2019 εργάστηκε σε πολυεθνική επιχείρηση στην Αθήνα και στη Λωζάνη ως Regulatory Affairs Manager υπεύθυνος για την Ελλάδα, την Κύπρο και την Μάλτα και ως Regulatory Strategy Manager υπεύθυνος για τις αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ποιος είναι κατά την εκτίμησή σας ο μεγαλύτερος κίνδυνος που διατρέχει η ελληνική βιομηχανία σήμερα;
Στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία, το να παραμείνεις ανταγωνιστικός, δηλαδή να μπορείς να παράγεις και να πουλάς προϊόντα και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας που καλύπτουν ανάγκες σε διάφορες αγορές, δεν είναι καθόλου δεδομένο. Με την ψηφιακή τεχνολογία να ανατρέπει επιχειρηματικά μοντέλα και να μεταβάλει τα παραγωγικά δεδομένα, και την 4η βιομηχανική επανάσταση να δημιουργεί νέες ευκαιρίες και νέες ανάγκες, η ταχεία προσαρμογή είναι όρος επιβίωσης και ανάπτυξης, τόσο για τις επιχειρήσεις, όσο και για τους εργαζόμενους.
Για εμάς στον ΣΕΒ, η Εποχή 4.0 είναι μια μεγάλη ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της οικονομίας αποτελεί αναπτυξιακή πυξίδα και περιλαμβάνει ευρείες συμπράξεις και συνεργασία της πολιτείας με τον χώρο των επιχειρηματικότητας, της έρευνας και της γνώσης. Η 4η βιομηχανική επανάσταση μπορεί και πρέπει να γίνει ο καταλύτης για την ενίσχυση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, όπως και για τη δημιουργία ποιοτικών, καλά αμειβόμενων και υψηλής εξειδίκευσης θέσεων εργασίας.
Όραμά μας είναι η δημιουργία μιας σύγχρονης, ανταγωνιστικής και εξωστρεφούς βιομηχανίας, συνδεδεμένης με τα παγκόσμια βιομηχανικά δίκτυα και τα οικοσυστήματα της νέας οικονομίας, μέσω ενός μετασχηματισμού που αξιοποιεί τις τεχνολογίες, τα ψηφιακά εργαλεία και τις δεξιότητες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Όλοι οι εμπλεκόμενοι πρέπει να αντιληφθούν την κρισιμότητα της κατάστασης και να δράσουν συντεταγμένα ώστε να προχωρήσουμε ακόμη πιο αποφασιστικά στον παραγωγικό και ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας μας, με πρώτο βήμα την αλλαγή νοοτροπίας. Αυτός είναι και ο μεγαλύτερος κίνδυνος, η μη αλλαγή νοοτροπίας.
Ο ΣΕΒ επιδιώκει τόσο την ανάπτυξη οικοσυστήματος καινοτομίας γύρω από εδραιωμένες επιχειρήσεις με περισσότερες συνεργασίες, όσο και τις συμπράξεις επιχειρήσεων με Πανεπιστήμια και ερευνητικές ομάδες.
Σε μια χώρα όπου στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι επιχειρήσεις είναι μικρές και πολύ μικρές, πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος ενός φορέα όπως ο ΣΕΒ;
Ο ΣΕΒ είναι φορέας ενημέρωσης, υπεύθυνος κοινωνικός εταίρος, και πεδίο δικτύωσης όλων των επιχειρήσεων. Οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις δεν είναι η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων μόνο στην Ελλάδα. Στην ΕΕ είναι το 99.6% και στην Ελλάδα το 99.9%. Οι προτάσεις του ΣΕΒ για το επιχειρηματικό περιβάλλον, τα εργασιακά, τις δεξιότητες, τις επενδύσεις, αλλά και την προσαρμογή στην 4η βιομηχανική επανάσταση αφορούν όλες τις επιχειρήσεις. Το ίδιο ισχύει και για τα παραγωγικά οικοσυστήματα και τις συνεργασίες, ενώ το ΕΣΠΑ αφορά κυρίως τις μικρότερες επιχειρήσεις.
Επιδιώκουμε την κινητοποίηση δυνάμεων προς όφελος των επιχειρήσεων, δηλαδή της οικονομίας και της απασχόλησης συνολικά. Αντιλαμβανόμαστε τις ιδιαίτερες δυσκολίες των ΜμΕ, όπως η αδυναμία δημιουργίας οικονομιών κλίμακας, και προτείνουμε παρεμβάσεις για την αντιμετώπισή τους. Για όλα τα μεγέθη επιχειρήσεων. Άλλωστε, βασικό συγκριτικό χαρακτηριστικό των επιχειρήσεων δεν είναι μόνο το μέγεθος, αλλά η οργάνωση, το ανθρώπινο δυναμικό και η προσπάθεια μεγέθυνσης. Στο πλαίσιο αυτό, η προσαρμογή των ΜμΕ της χώρας στις επιταγές της 4ης βιομηχανικής επανάστασης είναι ένα αναπτυξιακό στοίχημα που οφείλουμε να αναλάβουμε ως πολιτεία και παραγωγικοί φορείς.
Με ποιος τρόπους επιδιώκετε την ανάπτυξη συμπράξεων και την αξιοποίηση συνεργειών ανάμεσά στα μέλη σας, την πολιτεία και τους ερευνητικούς φορείς;
Χωρίς συμπράξεις, το τρένο της 4ης βιομηχανικής επανάστασης θα χαθεί. Ο ΣΕΒ, από πολύ νωρίς, έχει αντιληφθεί ότι οι άνθρωποι με γνώσεις και δεξιότητες είναι ο σημαντικότερος συντελεστής για μια εύρωστη οικονομία και για παραγωγικές επιχειρήσεις. Αρχές της δεκαετίας του ’80 ιδρύσαμε το ΙΒΕΠΕ και πριν από 20 χρόνια το ALBA. Συνεργαζόμαστε με πανεπιστήμια όπως το ΕΜΠ και με ερευνητικά κέντρα, όπως ο Δημόκριτος. Πιστεύουμε ότι με κάθε τρόπο πρέπει να διευκολυνθεί η συνεργασία επιχειρήσεων και εκπαιδευτικού συστήματος.
Σε αυτή την κατεύθυνση προτείνουμε διεύρυνση της μάθησης με βάση την εργασία (πρακτική άσκηση, απόκτηση εργασιακής εμπειρίας, μαθητεία), οριζόντιες δεξιότητες (soft skills) σε όλα τα επίπεδα των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, σύγχρονα προγράμματα σπουδών επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, αλλά και ανάπτυξη σύγχρονων συστημάτων ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού στις επιχειρήσεις, ώστε να εξασφαλίζεται η συνεχής ανανέωση και επέκταση των γνώσεων και δεξιοτήτων των εργαζομένων τους. Βέβαια, παράλληλα χρειάζονται και τολμηρές παρεμβάσεις στη φορολογία, με κίνητρα και σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο.
Πόσο πίσω βρίσκονται οι ελληνικές επιχειρήσεις σε ό,τι αφορά το βαθμό ετοιμότητάς τους για τις εκθετικές αλλαγές στην τεχνολογία που βρίσκονται στον ορίζοντα;
Το Ψηφιακό Παρατηρητήριο του ΣΕΒ καταγράφει μια σειρά από δείκτες και παρακολουθεί την ψηφιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας. Η πρώτη μελέτη του ανέδειξε ως κεντρικό συμπέρασμα την έλλειψη πυξίδας ψηφιακού μετασχηματισμού. Ενώ το 90% των επιχειρήσεων θεωρεί το μετασχηματισμό ως στρατηγικής σημασίας, μόνο το 48% έχει ψηφιακή στρατηγική, ενώ μόλις το 50% διαθέτει αρμόδιο διευθυντικό στέλεχος. Παράλληλα, μόλις το 11,1% επιδιώκει ψηφιακές λύσεις για αύξηση των εσόδων, στοιχείο αρκετά αποθαρρυντικό, 10% επιδιώκει λύσεις Data Analytics για τη βελτίωση της εξυπηρέτησης των πελατών και μόλις 9,5% ανταλλάσσει δεδομένα με συνεργάτες και προμηθευτές. Tην τελευταία τριετία, μία στις δύο ΜμΕ (53.5%) με κύκλο εργασιών μέχρι 30 εκατομμύρια ευρώ είτε δεν επένδυσε καθόλου σε ψηφιακές λύσεις, είτε επένδυσε κάτω από 100 χιλιάδες ευρώ. Ωστόσο, είναι ενθαρρυντικό πως το 86% έχει πρόθεση επένδυσης σε σύγχρονες λύσεις στα επόμενα τρία χρόνια.
Σύμφωνα με την πρόταση του ΣΕΒ για ένα εθνικό πρόγραμμα “Βιομηχανία 4.0”, από πού ξεκινά η υιοθέτηση μιας εθνικής ψηφιακής στρατηγικής;
Οι σύνθετες ανάγκες της βιομηχανίας, η μεγάλη διασπορά δράσεων και η ανάγκη διυπουργικού συντονισμού καθιστούν αναγκαία την εθνική σύμπραξη. Πρόκειται για ένα μοντέλο που έχει ακολουθηθεί και στις 19 χώρες της ΕΕ με αντίστοιχο πρόγραμμα. Η συνεργασία αυτή θα φέρει σε συνεννόηση πολιτεία, επιχειρήσεις και ερευνητικούς οργανισμούς για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό και υλοποίηση του προγράμματος.
Κατ΄ αναλογία των καλών πρακτικών στην ΕΕ, το ελληνικό πρόγραμμα πρέπει να έχει 5 επιδιώξεις:
- Ισχυρή εστίαση σε επενδύσεις σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών και μηχανολογικού εξοπλισμού
- Ενδυνάμωση καινοτομικής ικανότητας με προτεραιότητα στη σύνδεση της έρευνας με τις τεχνολογικές ανάγκες της βιομηχανίας
- Συμπράξεις ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσης για την καθετοποίηση της παραγωγής και τη μεγέθυνση των ΜμΕ με όλη την επικράτεια να εξελίσσεται σε ενιαίο βιομηχανικό χώρο
- Σύγχρονες ψηφιακές δεξιότητες για την επιτάχυνση του μετασχηματισμού
- Βελτίωση ρυθμιστικού περιβάλλοντος, τόσο για πάγια θέματα της βιομηχανίας (π.χ. αδειοδότηση, κόστος ενέργειας), όσο και στα θέματα ψηφιακού μετασχηματισμού και κυβερνοασφάλειας.
Από τις πρόσφατες μελέτες του ΣΕΒ γύρω από τη Βιομηχανία 4.0, πείτε μας ένα εύρημα το οποίο να σας εξέπληξε ιδιαίτερα.
Ίσως η μεγαλύτερη είναι πως το 35% των επιχειρήσεων δεν βρίσκει τις δεξιότητες που χρειάζεται για την κάλυψη κενών θέσεων εργασίας, ενώ παράλληλα, 4 στις 10 δεν βρίσκουν τις απαραίτητες τεχνικές δεξιότητες σε ανθρώπινο δυναμικό που ήδη απασχολούν. Η κάλυψη του εκπαιδευτικού αυτού κενού είναι ζήτημα εθνικής προτεραιότητας. Από την τεχνική και τεχνολογική εκπαίδευση, μέχρι τα πανεπιστήμια ή και την επαγγελματική κατάρτιση, είναι κρίσιμο να παρέχονται εκείνες οι γνώσεις και δεξιότητες που θα επιτρέπουν τη διαρκή προσαρμογή στα νέα δεδομένα.
Πρέπει να σπάσει ο φαύλος κύκλος “χαμηλή διείσδυση προηγμένων τεχνολογιών, χαμηλές απαιτήσεις για εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες, αναντιστοιχία προσόντων” που οδηγεί στο brain drain και δυσκολεύει την παραγωγική ανασυγκρότηση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από διαρκή ώσμωση και συνεργασίες. Προφανής προϋπόθεση επιτυχίας των πολιτικών είναι η συνεργασία μεταξύ του δημοσίου και των επιχειρήσεων, των υπουργείων, των παραγωγικών φορέων, του κέντρου με την περιφέρεια, της εκπαίδευσης με την αγορά, κ.ο.κ.
Ποιος ο ρόλος του ΣΕΒ σε ό,τι αφορά τη διασύνδεση μεταξύ βιομηχανίας και νεοφυούς επιχειρηματικότητας;
Tο oικοσύστημα νεοφυούς επιχειρηματικότητας μπορεί να αποτελέσει σημαντική πηγή καινοτομίας και Β2Β επιχειρηματικότητας, συμβάλλοντας στην εξεύρεση λύσεων σε προβλήματα των επιχειρήσεων και δημιουργώντας νέα παραγωγικά δίκτυα. Ο ΣΕΒ επιδιώκει τόσο την ανάπτυξη οικοσυστήματος καινοτομίας γύρω από εδραιωμένες επιχειρήσεις με περισσότερες συνεργασίες, όσο και τις συμπράξεις επιχειρήσεων με πανεπιστήμια και ερευνητικές ομάδες. Παράλληλα, είναι κρίσιμος ο εντοπισμός και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού με δεξιότητες που χρειάζονται οι επιχειρήσεις για τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την επιχειρησιακή υποστήριξη των εφαρμογών του “Industry 4.0”.
Επίσης, το Δεκέμβριο, οργανώσαμε το industry 4.0 NOW crowdhackathon, μία πρωτοβουλία ανοιχτής καινοτομίας του ΣΕΒ, με στόχο να φέρει το οικοσύστημα της καινοτομίας και των startups πιο κοντά στην ελληνική βιομηχανία. Η μεγάλη διαφορά από άλλες αντίστοιχες πρωτοβουλίες ήταν πως οι 30 ομάδες – startups που συμμετείχαν στο διαγωνισμό έψαξαν για λύσεις σε πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι βιομηχανικές επιχειρήσεις.
