Στον κήπο του Νομισματικού Μουσείου είχα τη χαρά να συνομιλήσω με την ηθοποιό Έλη Δρίβα, χρήστρια ηλεκτροκίνητου αναπηρικού αμαξιδίου και μέλος της θεατρικής ομάδας ΘΕΑΜΑ, μέσα από την οποία γίνεται μια δυναμική προσπάθεια για τη συμπεριληπτικότητα και την ισότητα.
«Έλη σημαίνει θέρμη, ζεστασιά», θα είναι τα πρώτα λόγια της, καθώς αναρωτήθηκα για το όνομά της. Ελένη! Ένα όνομα με τόσους συμβολισμούς και βαρύτητα και να, τώρα, η Έλη Δρίβα ετοιμάζεται να ερμηνεύσει την Ελένη στις «Τρωάδες», στη διασκευή του Jean-Paul Sartre.
Με την ομάδα ΘΕΑΜΑ ανεβάζετε τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη, αλλά στη διασκευή του Sartre. Πες μου μερικά λόγια γι’ αυτή την επιλογή.
Ουσιαστικά είναι υπερ-κείμενο. Οι σκηνοθέτες έχουν πάρει το έργο του Ευριπίδη, αλλά κυρίως του Sartre – που έκανε μικρές, αλλά κομβικές παρεμβάσεις και έχει εστιάσει στις γυναίκες και στο κοινωνικό στίγμα που φέρουν.
Ο Sartre κάνει κάποιες παραπάνω νύξεις για τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η εξουσία, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι οι Τρωάδες είναι γυναίκες.
Ναι, το έγραψε μετά τα γεγονότα στην Αλγερία, τη δεκαετία του ’60, θέλοντας να μιλήσει για τις επιπτώσεις του πολέμου. Επικέντρωσε το ενδιαφέρον του στις γυναίκες, στον τρόπο με τον οποίο βιώνουν τον πόλεμο και στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται. Έχει αναδείξει ένα στίγμα που ακουμπάει πάντα τις γυναίκες.
Πότε ανεβαίνει το έργο;
Έχουμε πρεμιέρα στις 21 Ιουλίου, στο Θέατρο Πέτρας, και θα ακολουθήσουν παραστάσεις στο Θέατρο Ρεματιάς, στο Χαλάνδρι, και μετά πάλι από Σεπτέμβριο.
Πόσοι/ες είστε στον θίασο;
Είμαστε πάρα πολλοί! Είναι μεγάλη η χαρά που το καταφέραμε αυτό. Η ομάδα που ίδρυσε ο Βασίλης Οικονόμου έχει κάνει πολλές παραγωγές και παραστάσεις, αλλά νιώθουμε ότι τώρα είναι μια μεγάλη επιστροφή.
Πώς στελεχώνεται η ομάδα; Περιλαμβάνει τόσο ανάπηρα όσο και μη ανάπηρα άτομα;
Η ομάδα είναι επαγγελματική, θεατρική και συμπεριληπτική. Με ανάπηρους και μη ανάπηρους ηθοποιούς. Αυτό που μετράει είναι να το αντιμετωπίζουμε ως εργασία, όλοι μαζί.
Απ’ όσο γνωρίζω, είσαι εγγεγραμμένη στον Σύνδεσμο Ελλήνων Ηθοποιών. Είσαι η πρώτη με κάποια αναπηρία;
Ναι, συγκεκριμένα είμαι η πρώτη γυναίκα ηθοποιός, εγγεγραμμένη στο ΣΕΗ, χρήστρια αναπηρικού αμαξιδίου. Απλώς να διευκρινίσουμε ότι οφείλουμε να χρησιμοποιούμε τον όρο «βλάβες» και όχι «αναπηρία». Η αναπηρία είναι μια κοινωνική σύμβαση. Οι βλάβες είναι ορατές και μη ορατές, όπως π.χ. να έχει κάποιος μεσογειακή αναιμία.
Καταλαβαίνεις ότι υπήρξαν γενιές που αναφέρονταν στο «καροτσάκι», κάτι το οποίο αλλάζει ως όρος. Το θέατρο είναι ένα όχημα για εσάς, για να «πειράξετε» τη γλώσσα; Ή, όπως πρότεινες κι εσύ, να συμβάλλει ώστε λέξεις όπως «αναπηρία» να πάψουν να αναφέρονται;
Θέλω να τονίσω ότι σιγά σιγά κάποιοι όροι παύουν να χρησιμοποιούνται, όπως το «καρότσι» ή οι «ειδικές ανάγκες». Μιλάμε, ας πούμε, για «λειτουργικότητες», ενώ υπάρχουν και κάποιες φράσεις κλισέ, όπως το «δύναμη ψυχής. Μέλημά μου ως ανάπηρη ηθοποιός, αλλά και της ομάδας ΘΕΑΜΑ, είναι η καλλιτεχνική αξίωση. Κάθε άνθρωπος φέρει τη βλάβη που έχει στη σκηνή ως ιδίωμα του σώματός του.
Είναι φράσεις που όταν τις ακούς νιώθεις ότι ο άλλος σε λυπάται;
Βασικά, πάντα τις έβρισκα άτοπες. Καθένας/μία έχει τον χαρακτήρα του. Οι ανάπηροι δεν είναι άγγελοι! Θα βρεις και κακούς χαρακτήρες. (Σ.σ. γελάει) Μπορώ να τσακωθώ με ανάπηρο άπειρες φορές. Είμαστε άνθρωποι με χαρακτηριστικά στο σώμα μας, έχουμε ζωή. Οι ανάπηροι πρέπει να συμπεριληφθούν, όχι να είναι ανεκτοί απλώς.
Ωραία, μου λες να συμπεριληφθούν. Αλλά και για να συναντηθούμε εμείς εδώ, έπρεπε να οργανωθούμε. Να βρούμε μέρος. Η πόλη αυτή δεν «διασχίζεται», δεν είναι προσβάσιμη. Πώς να συμπεριληφθείς όταν δεν μπορείς να διασχίσεις την πόλη ούτε για να πας βόλτα ή π.χ. να πας να ψηφίσεις;
Τώρα που το λες, για χρόνια ψήφιζα στην είσοδο του σχολείου, με τον κόσμο να περνάει γύρω μου. Στον δρόμο, χωρίς κάποια ιδιωτικότητα. Στις τελευταίες εκλογές έτυχε να υπάρχει ράμπα.
Γι’ αυτή την προσβασιμότητα υπάρχει κάποια πίεση προς τους Δήμους και τους φορείς;
Λειτουργούμε πιο πολύ αυτόνομα. Πίεση συλλογική δεν γνωρίζω αν υπάρχει, αλλά η αλλαγή πρέπει να είναι ριζική σε όλους τους τομείς. Να σημειώσω ότι οι εργασιακοί χώροι για έναν ανάπηρο ηθοποιό δεν είναι προσβάσιμοι.
Εγώ κάνω βόλτα τον γιο μου και βρίσκω δέντρα, κολόνες, αυτοκίνητα και αναρωτιέμαι «καλά εγώ… οι άνθρωποι με αμαξίδιο τι κάνουν»;
(Σ.σ. Γελάει). Πράγματι, οι μπαμπάδες και οι μαμάδες με καταλαβαίνουν καλύτερα! Έχουν την εμπειρία του να μην μπορείς να κινηθείς. Όταν ήμουν φοιτήτρια, ερευνούσα τις διαδρομές, από πού θα περάσω.
Ας τα αφήσουμε για λίγο πίσω μας. Τι σπουδές έχεις;
Έχω τελειώσει Ιστορικό-Αρχαιολογικό.
Και το θέατρο πότε μπαίνει στη ζωή σου;
Τελείωσα τη σχολή, αλλά δεν δούλεψα καθόλου στον τομέα μου, γιατί είχα το θέατρο πάντα στο νου μου. Ήδη από τα 15 μου. Δεν μπορούσα όμως να το εξωτερικεύσω, γιατί ένιωθα ότι στη χώρα που ζω ένας άνθρωπος με βλάβη κινητική δεν θα γίνει αποδεκτός ως ηθοποιός. Το κατάπια και τελικά βγήκε από μόνο του. Από το 2011 ξεκίνησα ερασιτεχνικά σε ένα εργαστήρι, να δω αν το θέλω μέσα μου.
Αργότερα όμως, καθώς δεν υπήρχε, βάσει νόμου, η δυνατότητα να σπουδάσω υποκριτική (υπήρχε νόμος από την εποχή του Μεταξά που όριζε ότι οι ηθοποιοί έπρεπε να είναι αρτιμελείς. Ο νόμος καταργήθηκε το 2017. Σε αυτό βοήθησε το ΘΕΑΜΑ, αλλά και η Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών), μεμονωμένα διάβαζα ή έκανα σεμινάρια. Σε ένα από αυτά συνάντησα τον Βασίλη Οικονόμου και εκεί θεωρώ ότι ο ίδιος βολιδοσκόπησε αν «του κάνω». Μου είπε ότι θα ήθελε να φοιτήσω στο εργαστήριο και το 2016 συνέβη….
Φέτος είχα τη χαρά να δουλέψω με την Γιούλη Μπούνταλη και να είμαι στο Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου στην παράσταση «Άνοιξη», που θα ανέβει 2-4 Ιουλίου στον Χώρο Ε στην Πειραιώς. Φυσικά συμμετέχω και στις «Τρωάδες», στον ρόλο της «Ελένης», όπως είπαμε, στις 21 Ιουλίου.
Στις «Τρωάδες» πρωταγωνιστούν 4 γυναίκες. Σωστά;
Ναι, είναι η Εκάβη, η Κασσάνδρα, η Ανδρομάχη, η Ελένη, αλλά και η θεά Αθήνα.
Σωστό, η θεά Αθηνά πάντα κάπου εμφανίζεται (γελάμε). Είναι σαν αρχετυπικές μορφές γυναικών.
Ουσιαστικά είναι εικόνες γυναικών, είτε στον Χορό είτε στους ρόλους, που βγάζουν τις αλήθειες τους. Δεν έχει να κάνει με την κλασική τραγωδία όπως εξελίσσεται. Εδώ γνωρίζουμε τη φύση καθεμιάς από αυτές. Όταν άκουσα ότι θα είμαι η Ελένη, ένιωσα περίεργα, καθώς είναι το όνομά μου και νιώθω ότι έχω βρει τις δικές της αλήθειες και θέλω να τη δικαιώσω. Η Ελένη ήταν για όλους ένα έπαθλο, ένα βραβείο. Ο Πάρις, ο Μενέλαος, ακόμα και η Εκάβη, την είδε ως λάφυρο. Ακόμα και μικρή την άρπαξαν άνδρες. Η Ελένη χρησιμοποιεί την ομορφιά της για να επιβιώσει.
Θα σε πάω σε πιο δύσκολα ζητήματα, πιο προσωπικά. Θα ήθελα να μου μιλήσεις για τη σωματική βλάβη και πώς σε επηρέασε.
Αυτό δεν είναι δύσκολο. Είναι δύσκολο που μιλάω για μένα (Σ.σ. γελάει). H βλάβη που έχω είναι εκ γενετής. Λειτούργησε συμπεριληπτικά στη ζωή μου και οι γονείς μου είχαν την ίδια συμπεριφορά και στα δύο παιδιά τους, στην αδερφή μου και εμένα. Υπήρξε μια περίοδος αναζήτησης ώστε να αναγνωρίσουμε το είδος της βλάβης. Πήγα κανονικά στο σχολείο. Ήθελα να ανοίξω τους ορίζοντές μου και πήγα στο πανεπιστήμιο. Το θέατρο υπήρχε παράλληλα με όλα και από τα 15 μου ήμουν σίγουρη τι θέλω να κάνω.
Θεωρείς ότι γίνονται βήματα για τη συμπερίληψη στο θέατρο; Δηλαδή σε λίγα χρόνια, το να δεις ένα αμαξίδιο στη σκηνή μπορεί να μην είναι κάτι πρωτότυπο;
Αργά ή γρήγορα θα συμβεί – και ελπίζω να συμβεί. Υπάρχει αρκετά χρόνια η παρουσία μας. Το ΘΕΑΜΑ έχει αυτό τον στόχο, γιατί το έχει «μέσα» του. Όχι να σηκώνει απλώς μια σημαία, αλλά με το έργο του. Θέλουμε η ματιά να πηγαίνει στην υποκριτική δεινότητα κάθε ηθοποιού, που μπορεί να είναι ανύπαρκτη, αλλά όχι στη βλάβη του. Εγώ θέλω να κριθώ ως ηθοποιός.
Οι πρόβες πότε ξεκίνησαν;
Από τον Φεβρουάριο. Είμαστε πολλά άτομα και έχουμε διαφορετικές ώρες. Εγώ πηγαίνω και στις πρόβες του Χορού. Είναι εκπληκτική διαδικασία το πώς δομείται σιγά σιγά το έργο. Τον Μάρτιο, που είχα παίξει «Αντιγόνη», ξυπνούσα και οι πρώτες μου λέξεις ήταν από τον μονόλογο που είχα. Κάνω και κάτι άλλο, στο μετρό, όταν είναι άδειο, ψιθυρίζω τα λόγια μου.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας τι έκανες αναφορικά με το θέατρο;
Ερμήνευσα τον μονόλογο «Μεταξία» σε online streaming. Είναι έργο του Κώστα Λάκη, σε σκηνοθεσία του Βασίλη Οικονόμου, με θέμα την κακοποίηση των γυναικών.
Έλη, σε ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη. Θα ήθελες να προσθέσεις κάτι;
Εγώ, ευχαριστώ. Θέλω να τονίσω κάτι σημαντικό. Η παράσταση «Τρωάδες» είναι προσβάσιμη σε όλους/ες. Υπάρχουν υπηρεσίες προσβασιμότητας για την παρακολούθηση της παράστασης από κωφούς, τυφλούς θεατές και φυσικά ανθρώπους με αμαξίδιο. Ουσιαστικά, κάνουμε μια πρόταση για όλες τις πολιτιστικές εκδηλώσεις να ακολουθήσουν τη συμπεριληπτικότητα. Είναι σημαντικό ότι οι άνθρωποι που περιγράφουν ή χρησιμοποιούν τη νοηματική για τους θεατές εντάσσονται στην παράσταση.
Η Έλη Δρίβα συμμετέχει στο Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, στην παράσταση «Άνοιξη», που θα ανέβει 2-4 Ιουλίου στον Χώρο Ε στην Πειραιώς 260 και στις 21 Ιουλίου στην παράσταση «Τρωάδες», στο Θέατρο Πέτρας.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Οι «Τρωάδες» του Sartre από την ομάδα ΘΕΑΜΑ
Στάθης Γυφτάκης: Ημέρες Μουσικής – Ημέρες Ζωής στην Καλαμάτα
