Το 1923, ο κόσμος ανάρρωνε από πολέμους, ανακάλυπτε τα θαύματα περασμένων εποχών, διεκδικούσε μια καλύτερη ζωή, έψαχνε να βρει νέους τρόπους ενημέρωσης, αγαπούσε τις ιστορίες στο σελιλόιντ, κατέρριπτε στερεότυπα που «στένευαν» την καθημερινότητά του.
Πριν από 100 χρόνια, δηλαδή, οι άνθρωποι έκαναν ό,τι και σήμερα. Οι ιστορίες τους είναι τόσο κοντινές αλλά, παράλληλα, και τόσο μακρινές.
Εδώ, στο πρώτο μέρος του άρθρου, «θυμόμαστε» 6 ιστορίες, μία για κάθε μήνα, από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο.
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ – Η Ανταλλαγή
Στις 30 Ιανουαρίου 1923 υπογράφεται στη Λωζάνη της Ελβετίας η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Ισμέτ πασά (Mustafa İsmet İnönü), τους αρχηγούς της ελληνικής και της τουρκικής αντιπροσωπείας αντίστοιχα. Περιλάμβανε τους Ελληνορθόδοξους χριστιανούς πολίτες της Τουρκίας –περίπου 1,5 εκατομμύριο άτομα– και τους μουσουλμάνους πολίτες της Ελλάδας– περίπου 500.00 άτομα. Ήταν η πρώτη συνθήκη στην παγκόσμια ιστορία που έγινε βάσει διακρατικής σύμβασης. Οι πρόσφυγες έχαναν de jure την υπηκοότητα της χώρας από την οποία «ξεριζώνονταν».
Από την ανταλλαγή εξαιρέθηκαν 103.000 Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και 86.793 μουσουλμάνοι της Θράκης. Επίσης, αργότερα προστέθηκαν σε αυτούς οι κάτοικοι της Ίμβρου και της Τενέδου.
Η ανταλλαγή ήταν αποτέλεσμα του Τουρκικού Πολέμου Ανεξαρτησίας και της διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την 1η Νοεμβρίου του 1922.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ – Η Ανακάλυψη
Ο λόρδος Carnarvon λαμβάνει την άδεια το 1914 να κάνει ανασκαφές στην Κοιλάδα των Βασιλέων της Αιγύπτου και θέτει επικεφαλής τον αρχαιολόγο και αιγυπτιολόγο Howard Carter. Το 1922, ο Carnarvon έχει πλέον απογοητευθεί με την έλλειψη ευρημάτων και πληροφορεί τον Carter ότι θα του χρηματοδοτήσει μόνο μία ακόμη ανασκαφική περίοδο.
Στις 4 Νοεμβρίου 1922, το παιδί που τους φέρνει νερό σκοντάφτει σε μια πέτρα, σε περιοχή όπου έκαναν έρευνες. Αποδεικνύεται ότι είναι το πρώτο σκαλοπάτι μιας σκάλας σκαλισμένης στον βράχο, η οποία οδηγεί σε έναν τάφο.
Ο Carter, από ένα μικροσκοπικό άνοιγμα και με το φως ενός κεριού, διακρίνει τους άθικτους θησαυρούς του. Ήταν ο καλύτερα διατηρημένος και ο μοναδικός άθικτος ίσως τάφος φαραώ που βρέθηκε στην Κοιλάδα των Βασιλέων.
Στις 16 Φεβρουαρίου 1923, ο Carter αποσφραγίζει τον τάφο και διαπιστώνει πως οδηγεί στον νεκρικό θάλαμο όπου βρίσκεται η σαρκοφάγος του φαραώ Τουταγχαμών, ο οποίος είχε πεθάνει σε ηλικία μόλις 18 χρόνων.
Το θέμα θα απασχολήσει τον παγκόσμιο Τύπο, ο οποίος, μαζί με όσα θαυμαστά συμβαίνουν κατά την ανακάλυψη και καταγραφή των ευρημάτων, θα κάνει ευρέως γνωστή και την περίφημη «κατάρα του Τουταγχαμών», στην οποία απέδιδαν τους θανάτους ανθρώπων που σχετίζονταν με την ανασκαφή. Ίσως η μεγαλύτερη απόδειξη ότι επρόκειτο για μια κατασκευή που γεννήθηκε από τη σύνδεση τυχαίων γεγονότων σε μια ζωηρή φαντασία να αποτελεί ο θάνατος του ίδιου του Carter πολλά χρόνια αργότερα, όταν ήταν πια σε μεγάλη ηλικία.
***
Την ίδια μέρα, στις 16 Φεβρουαρίου 1923, στην Ελλάδα υιοθετείται το Γρηγοριανό Ημερολόγιο. Επρόκειτο για μια παραλλαγή του Ιουλιανού Ημερολογίου, που ήταν σε χρήση από τον 1ο αιώνα π.Χ. Οι περισσότερες καθολικές χώρες είχαν υιοθετήσει το ημερολόγιο κατά τον 16ο, 17ο και 18ο αιώνα. Από τις μη καθολικές, η Ελλάδα είναι η τελευταία ευρωπαϊκή χώρα που το υιοθετεί και η 16η Φεβρουαρίου 1923 ορίζεται με την αλλαγή ως 1η Μαρτίου 1923.
ΜΑΡΤΙΟΣ – Η Ενημέρωση
Στις 3 Μαρτίου 1923 κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του περιοδικού Time από τον Briton Hadden και τον Henry Luce, συνεργάτες πριν στα Yale Daily News. Για το πρώτο εβδομαδιαίο ειδησεογραφικό περιοδικό στις Ηνωμένες Πολιτείες επιλέγουν αρχικά το όνομα Facts, τονίζοντας τη συντομία με την οποία θα μπορούσε, μέσα σε μια ώρα, να διαβαστεί από έναν πολυάσχολο άνθρωπο. Ωστόσο, θα αλλάξουν το όνομα σε Time, το οποίο λανσάρουν με το σύνθημα «Take Time – It’s Brief».
Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, στο εξώφυλλο του περιοδικού απεικονίζεται ένα πρόσωπο. Το πρώτο τεύχος έχει στο εξώφυλλό του τον Joseph G. Cannon, συνταξιούχο πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων με επιρροή κατά το μεγαλύτερο μέρος της προεδρίας του Theodore Roosevelt. Ο έλεγχος του Cannon στη Βουλή ήταν ιδιαίτερα αυταρχικός, ενώ είχε συγκρουστεί σε μια σειρά ζητημάτων με τον Roosevelt. Όπως για τις περιβαλλοντικές ανησυχίες του τελευταίου, για τις οποίες ο Cannon έλεγε χαρακτηριστικά πως «για τοπία» δεν αξίζει να ξοδευτεί «ούτε ένα σεντ».
Στο ετήσιο τεύχος του Τime απεικονίζεται το πρόσωπο της χρονιάς, το οποίο «για καλό ή για κακό … επηρέασε στο μεγαλύτερο βαθμό τις εξελίξεις την απερχόμενη χρονιά». Ξεκίνησε ως πρακτική το 1927, αρχικά με τον τίτλο «Άντρας της Χρονιάς» (Man of the Year) για να αλλάξει το 1999 σε «Πρόσωπο της Χρονιάς» (Person of the Year). Μεταξύ άλλων, έχουν εμφανιστεί σε αυτό ο Hitler (1938), ο Stalin (1939 και 1942), ο Khomeini (1979) και ο Putin (2007).
ΑΠΡΙΛΙΟΣ – Τα Αδέρφια
Κάπου στο Οχάιο ζουν τέσσερα αδέρφια, Εβραιόπουλα, ο Harry, ο Albert, ο Sam και ο Jack Warner. Το 1904 αγοράζουν με χίλιες δυο δυσκολίες μια παλιά μηχανή προβολής ταινιών και από τότε αρχίζει μια ιστορία που συνεχίζεται με… γεμάτα ταμεία και 100 χρόνια μετά.
Τα αδέρφια καταφέρνουν να επισκευάσουν τη μηχανή προβολής, αλλά είναι δύσκολο να ορθοποδήσουν μια και τα ποσά που ζητάει για τα δικαιώματα των ταινιών η εταιρεία του Thomas Edison, το τραστ της MPPC, είναι απλησίαστα. Το 1912 διαλύονται τα τραστ και οι Warner φεύγουν για να βρουν την τύχη τους στην Καλιφόρνια.
Στις 4 Απριλίου 1923 ιδρύουν την εταιρεία Warner Bros. Αρχίζουν να παράγουν φτηνές ταινίες, μάλλον κακές, μια και σκοπός τους είναι αποκλειστικά το κέρδος. Δεν προσλαμβάνουν σταρ της εποχής, ώστε να ξοδέψουν υπέρογκα ποσά σε «σπατάλες», και με καλή διαχείριση του προϋπολογισμού τους χτίζουν μια αυτοκρατορία.
Στη δεκαετία του 1930, η Warner Bros γυρίζει 570 ταινίες! Στο τέλος της δεκαετίας, έχει 51 θυγατρικές, 93 εταιρείες διακίνησης ταινιών και 525 κινηματογραφικές αίθουσες. Απασχολεί 18.500 εργαζόμενους και έχει χρηματιστηριακή αξία 200 εκατομμυρίων δολαρίων. Η πρώτη τους μεγάλη ταινία είναι η «Casablanca».
ΜΑΪΟΣ – Τα Απαγορευμένα
Στις 28 Μαΐου 1923, ο Γενικός Εισαγγελέας των ΗΠΑ δηλώνει ότι είναι πια νόμιμο για τις γυναίκες να φορούν παντελόνια. Μέχρι τότε, στις πολιτείες των ΗΠΑ αλλά και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες απαγορευόταν διά νόμου. Αρκετές ακτιβίστριες που αψηφούσαν την απαγόρευση συλλαμβάνονταν και καταδικάζονταν.
Οι αγώνες των γυναικών αλλά και οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, κατά τη διάρκεια των οποίων είχαν αναλάβει όλες τις «ανδρικές δουλειές», μια και εκείνοι έλειπαν στη μάχη, θα βοηθήσουν σταδιακά ώστε να υιοθετηθεί μια πιο χαλαρή στάση απέναντι στον ενδυματολογικό τους κώδικα. Ακόμα και τότε, όμως, πολλές πολιτείες εξακολουθούν να ψηφίζουν και να εφαρμόζουν νόμους που απαγορεύουν τα παντελόνια στις γυναίκες.
Στις γυναίκες γερουσιαστές απαγορευόταν να φορούν παντελόνια στο βήμα της Γερουσίας μέχρι το 1993, η Βασιλική Καναδική Έφιππη Αστυνομία τα επέτρεψε στις γυναίκες-μέλη της το 2012, ένας νόμος του Παρισιού που απαιτούσε από τις γυναίκες να ζητούν την άδεια της πόλης πριν φορέσουν παντελόνια ανακλήθηκε το 2013 –μέχρι τότε τα επέτρεπε μόνο για ποδηλασία ή ιππασία– και η British Airways τα επέτρεψε στις εργαζόμενές της το 2016.
ΙΟΥΝΙΟΣ – Η Απεργία
Η Ελλάδα δέχεται τις προσφυγικές ροές από τη Μικρά Ασία και το πολιτικό και οικονομικό «κλίμα» της χώρας είναι έκρυθμο. Η ανεργία μεγαλώνει, τα ημερομίσθια πέφτουν. Απολύονται εκατοντάδες εργαζόμενοι. Στις αρχές Ιουνίου του 1923 πολλές επιχειρήσεις κλείνουν, ενώ συνεχίζονται οι μαζικές απολύσεις.
Στις 9 Ιουνίου 1923 πραγματοποιείται κοινή σύσκεψη ΓΣΕΕ και Εργατικού Κέντρου Πειραιά και αποφασίζεται ότι μπορεί να γίνει δεκτή η μείωση των ημερομισθίων, αλλά με τον όρο το κράτος να μειώσει τις τιμές των ειδών μονοπωλίου και του ψωμιού.
Στις 21 Ιουνίου 1923 σε κοινή επιτροπή εργαζομένων και κράτους, οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης ζητούν γενικά μείωση των ημερομισθίων 25%-30%. Οι ναυτεργάτες δηλώνουν πως δεν αποδέχονται τέτοια μείωση και προτίθενται να κατέβουν σε απεργιακές αγώνες. Η κυβέρνηση τους απειλεί με επιστράτευση.
Η αντίδραση εξαπλώνεται και οι απεργίες κλιμακώνονται. Οι κινητοποιήσεις θα κορυφωθούν και στις 23 Αυγούστου 1923 στο Πασαλιμάνι, στον Πειραιά, η πανεργατική συγκέντρωση της ΓΣΕΕ και του ΕΚΠ θα διαλυθεί διά της βίας από τον στρατό και την αστυνομία, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν, να τραυματιστούν και να συλληφθούν πολλοί εργάτες.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Τουρκία, 1922-2022: Από τον Κεμαλισμό στον Ερντογανισμό
