Στα νούμερα της τελευταίας δεκαετίας που αφορούν τη σταδιακή ερημοποίηση στην περιφέρεια του Έβρου καταγράφεται στην επαρχία Ορεστιάδας μείον 16% (6.000 άτομα) πληθυσμός, στην επαρχία Διδυμοτείχου μείον 17% (3.200 άτομα) και στην επαρχία Σουφλίου μείον 21% (3.400 άτομα).
Το πρόβλημα είναι γνωστό εδώ και πολλές δεκαετίες, η επαρχία φυλλοροεί, όμως η λήψη άμεσων μέτρων είναι πια μείζονος σημασίας. Το δε πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο στη Θράκη, αλλά και σε άλλες περιφέρειες. Οι αριθμοί σκιαγραφούν με σαφήνεια το πρόβλημα. Η πυκνότητα του πληθυσμού στη χώρα μας, δηλαδή το πόσοι χιλιάδες άνθρωποι ζουν ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, ήταν το 2022, κατά μέσο όρο, 81. Οι διαφορές ανά περιφερειακή ενότητα, όμως, είναι πολύ μεγάλες: στον Κεντρικό Τομέα Αθηνών ζουν 10,881 άτομα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, ενώ στην Ευρυτανία μόλις 10.
Συγκεκριμένα, το 36% του συνολικού πληθυσμού της χώρας ζει στην Αττική. Ακολουθούν η Κεντρική Μακεδονία με 17%, η Θεσσαλία με 7%, η Κρήτη με 6%, καθώς και η Δυτική και η Στερεά Ελλάδα με 6% και 5% αντίστοιχα. Στις πιο αραιοκατοικημένες περιοχές της χώρας, όπως το Βόρειο Αιγαίο και Νότιο Αιγαίο, ανέρχονται στο 2% και 3% αντίστοιχα.
Tο 47% του συνολικού πληθυσμού κατοικεί σε αστικές περιοχές, ποσοστό που είναι υψηλότερο κατά 6 μονάδες σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 41%, και αυξημένο κατά 2 μονάδες σε σύγκριση με το 2021. Το υπόλοιπο 30% του πληθυσμού ζει σε αγροτικές περιοχές, ενώ το 22% κατοικεί σε περιοχές που χαρακτηρίζονται ως ημιαστικές.
Μια Ειδυλλιακή Ζωή;
Όταν οι επισκέπτες γεμίζουν τα χωριά και τις μικρές πόλεις και κωμοπόλεις στην επαρχία την περίοδο των γιορτών και των διακοπών, ακούμε συχνά να λένε – ιδίως μετά την κατανάλωση κρασιών και νόστιμων εδεσμάτων– «εδώ θέλω να ζήσω!» Όμως, απ’ ό,τι φαίνεται, η υπέροχη ατμόσφαιρα που προσφέρουν οι περιοχές αυτές τις ημέρες των διακοπών με εκείνη που κυριαρχεί στο μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου όταν εκείνες βρίσκονται στο έλεος του Θεού έχει μικρή σχέση.
Συνήθως μιλάμε για ορεινούς προορισμούς και μικρά χωριά που, ενώ είναι υπέροχα για λίγες μέρες, είναι προορισμένα να ζουν τον υπόλοιπο χρόνο στη «μοναξιά» τους.
Πράγματι, η ζωή στην επαρχία είναι δύσκολη και απαιτητική, ιδίως για κάποιον που έχει μεγαλώσει στην Αθήνα ή σε άλλο μεγάλο αστικό κέντρο. Το ίντερνετ είναι αργό, πολύ αργό, αν θέλεις να κάνεις εξ αποστάσεως εργασία. Αν δεν είσαι πολύ κοινωνικός, γιατί έτσι έχεις μάθει, θα αντιμετωπίσεις τα κάπως περίεργα των συγχωριανών και θα συνειδητοποιήσεις με απογοήτευση ότι μάλλον δεν είσαι προορισμένος για να ζεις σε έναν μικρό τόπο.
Αν δε είσαι ελεύθερος (άντρας ή γυναίκα), το γεγονός ότι πήγες να «μονάσεις» στον συγκεκριμένο τόπο θα προκαλέσει ακόμα περισσότερα ερωτηματικά στη μικρή, κλειστή κοινωνία. Ακόμη και αν η επαγγελματική δραστηριότητα σε υποχρεώνει να βρίσκεσαι εκεί, θα πρέπει να κάνεις ηρωικές προσπάθειες για να επιβιώσεις.
Οι μονάδες υγείας είναι γνωστό ότι δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε δύσκολες περιπτώσεις. Πολλές φορές οι κάτοικοι υποχρεώνονται να ταξιδέψουν στις μεγαλύτερες πόλεις των όμορων νομών, γιατί κάποια νοσοκομεία λειτουργούν υποτυπωδώς, με μειωμένο προσωπικό, αλλά και ελλιπή τεχνική υποδομή. Η συγκοινωνία επίσης είναι περιορισμένη και βασίζεται κυρίως στα ιδιωτικά αυτοκίνητα. Τα σχολεία (όσα υπάρχουν) λειτουργούν συνήθως με δασκάλους και καθηγητές που ξεπερνούν τον εαυτό τους.
«Υπερβολική τοποθέτηση» εκ μέρους μου, ίσως σχολιάσει ένας αναγνώστης που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα.
Tο 47% του συνολικού πληθυσμού κατοικεί σε αστικές περιοχές, ποσοστό που είναι υψηλότερο κατά 6 μονάδες σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 41%, και αυξημένο κατά 2 μονάδες σε σύγκριση με το 2021.
Όταν οι Βασικές Υποδομές Θεωρούνται Πολυτέλεια
Ωστόσο, είναι η πραγματικότητα που συνηγορεί σε αυτή την τοποθέτηση. Ο κόσμος που έφυγε ακόμα και τα τελευταία χρόνια από την επαρχία δεν διανοείται ότι θα επιστρέψει. Χωρίς ευκαιρίες για κάτι περισσότερο από αυτό που έχουν βιώσει, χωρίς κοινότητες που μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες σε κοινωνικότητα, χωρίς τη σύνδεση με γειτονικές περιοχές που επιθυμούν και ίσως καταφέρνουν να κάνουν κάτι περισσότερο. Οι υποδομές σε χωριά και σε τόπους απομακρυσμένους είναι πολυτέλεια, όλα εκείνα που χρειάζεται για να ζήσει με αυτάρκεια ένας σύγχρονος άνθρωπος. Εν έτει 2025 εξακολουθούν να είναι το ίδιο πολλά αυτά που ωθούν γονείς, παιδιά και εγγόνια να κατηφορίζουν προς την Αθήνα ή άλλα μεγάλα αστικά κέντρα.
Από την άλλη, ο γηρασμένος πληθυσμός που παραμένει στα χωριά μειώνεται δραματικά, ακόμη και εκείνοι οι λίγοι μετανάστες που είχαν αποφασίσει να μείνουν σε ορεινούς τόπους και να ασχοληθούν με την κτηνοτροφία. Πλέον, η δεύτερη ή τρίτη γενιά μεταναστεύει και εκείνη στα αστικά κέντρα. Οι βοσκοί, διάσπαρτοι σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα, σε λίγο θα είναι και δακτυλοδεικτούμενοι. Στις αγροτικές δουλειές, εκτός της εποχικής ζήτησης, είναι ελάχιστοι εκείνοι που ασχολούνται.
Πώς να ζητήσεις από κάποιον να μείνει εκεί όπου δεν υπάρχουν στοιχειώδεις παροχές; Πώς να κρατήσεις τα νέα παιδιά σε αυτή τη συνθήκη; Τι να κάνουν μετά τη δουλειά, πώς να ονειρευτούν μια καλύτερη ζωή όταν δεν αμείβεται όσο αξίζει η εργασία τους; Ερωτήματα και διαπιστώσεις που ακούω ξανά και ξανά στους τόπους όπου ταξιδεύω.
Είναι επείγουσα η ανάγκη να δημιουργηθούν προϋποθέσεις ώστε να κρατηθεί ο κόσμος στην επαρχία. Αν η επαρχία μας στερέψει από την ανθρώπινη παρουσία, θα χαθεί μαζί και όλο αυτό που ιχνογραφεί την πραγματική Ελλάδα.
Ο τόπος όπου πάντα ανθούσε η προσπάθεια επιβίωσης και ανάπτυξης σε καθημερινή σύνδεση με τη φύση. Εκεί όπου η γη δεν είναι κάτω από μπετόν, αλλά ανθίζει την άνοιξη και δίνει χώρο και στον άνθρωπο για να μπορεί με αρμονία να συνυπάρχει δίπλα της. Αυτές είναι εικόνες που σε λίγο θα βλέπουμε μόνο σε φωτογραφίες.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
«Στέλλα, Κρατάω Βιβλίο!» | Ερημώνουν οι Τόποι, Βαραίνουν οι Μνήμες
