Ο δύο φορές προτεινόμενος για Όσκαρ Αμερικανός ντοκιμαντερίστας Nathaniel Kahn -για τα My Architect (2003) και Two Hands: The Leon Fleisher Story (2006)- βρέθηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα τον περασμένο Σεπτέμβριο για να παρουσιάσει τη νέα του δουλειά με τίτλο The Price of Everything, στο πλαίσιο του 24ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας “Νύχτες Πρεμιέρας”.
Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα πραγματεία γύρω από τη σχέση της τέχνης με το χρήμα, επενδεδυμένη μουσικά από τον βραβευμένο Jeff Beal, τον συνθέτη του “House of Cards”, που έχει κι αυτή ήδη ανοίξει πανιά για τα βραβεία της Ακαδημίας.
Η στενή σχέση του Kahn με την τέχνη, ως γιου του διάσημου αρχιτέκτονα Louis Kahn (στον οποίο είναι αφιερωμένο και το The Architect) και της Harriet Pattison, επίσης καλλιτέχνιδας, ήταν παραπάνω από προδιαγεγραμμένη. Έχοντας βιώσει από πρώτο χέρι την εσωτερικό αγώνα των γονιών του, η σχέση τέχνης και χρήματος ήταν ένα ζήτημα που τον απασχολούσε πολύ, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Κι ήταν θέμα χρόνου αυτό να εκφραστεί τελικά και σε μια ταινία του.
Ο Nathaniel Kahn, φιλικός και προσγειωμένος, παραχώρησε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη στην αθηΝΕΑ, στην οποία μας μίλησε για την τέχνη ως εργαλείο διαμαρτυρίας, τη σχέση της με το χρήμα, αλλά και για τη δύναμή της να μας αλλάξει τον τρόπο που βλέπαμε μέχρι τώρα τα πράγματα.
Το The Price Of Everything είναι μια διαμαρτυρία απέναντι στην αντίληψη ότι το χρήμα μπορεί να ελέγξει τα πάντα
“Το συναρπαστικό για μένα σε αυτή την ταινία είναι ότι δεν πρόκειται απλά για μια απεικόνιση του κόσμου της τέχνης, αλλά για μια διαμαρτυρία απέναντι στην αντίληψη ότι το χρήμα μπορεί να ελέγξει τα πάντα.
Όταν μιλάω για τιμή, δεν αναφέρομαι μόνο στο χρήμα, αλλά και στο τίμημα που πληρώνουμε ως άτομα και καλλιτέχνες από αυτό το ξεπούλημα των πάντων, και το οποίο μπορεί να είναι πολύ μεγάλο.
Το κοινό αντιλήφθηκε την ταινία ως έναν αντικατοπτρισμό του κόσμου μας γενικότερα, όπου τα πάντα πλέον είναι διεφθαρμένα από το χρήμα, καθώς πιστεύουμε ότι όλα πουλιούνται και αγοράζονται. Η τέχνη πάντα είναι ο καθρέφτης που αντανακλά τον κόσμο μας. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι τα πραγματικά σημαντικά πράγματα σε αυτή τη ζωή ούτε πουλιούνται ούτε αγοράζονται.
Πάντα ένιωθα ότι ήθελα να κάνω κάτι για την περίπλοκη σχέση τέχνης και χρήματος, αλλά δεν ήξερα το πώς, αυτό είναι πάντα το δύσκολο κομμάτι, μιας και για να ξεκινήσεις πρέπει να έχεις τους χαρακτήρες. Οι χαρακτήρες για μια ταινία είναι κυριολεκτικά ό,τι είναι το χρώμα για έναν πίνακα. Και εν προκειμένω, χρειαζόμουν καλλιτέχνες.
Ενδιαφέρομαι για τους καλλιτέχνες και τη ζωή τους, γιατί πιστεύω ότι βρίσκονται στο μεταίχμιο των πραγμάτων, προσπαθώντας πάντα να κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Το να προσπαθείς, όμως, να αλλάξεις τα πράγματα, βελτιώνοντάς τα, έχει κι αυτό το τίμημά του…”
Οι άνθρωποι της ταινίας και η ψυχή της, Lary Poons
“Ήμουν, λοιπόν, πολύ τυχερός που ο παραγωγός μου κατάφερε να με φέρει σε επαφή με πολύ ενδιαφέροντες ανθρώπους, καλλιτέχνες που τους είχαν επηρεάσει όσα συνέβαιναν στον κόσμο της τέχνης από την απίστευτη εμπορευματοποίηση των έργων τους.
Συνέχισα να ψάχνω, όμως, για την ψυχή της ταινίας μου, άλλωστε χρειάζεται πολλή πίστη και υπομονή για να γυρίσεις μια τέτοια ταινία. Χρειαζόμουν κάποιον πολύ γνωστό ζωγράφο, εκπρόσωπο της σύγχρονης μοντέρνας τέχνης και μεγάλο σε ηλικία, που ως νέος είχε φτάσει στην κορυφή στη δεκαετία του ’60. Μέχρι που βρήκα τον Larry Poons.
Στην αρχή ήταν διστακτικός, μέχρι που αποφάσισε να μοιραστεί τις εμπειρίες του. Πάντα ήθελε να γίνει καλλιτέχνης. Ξεκίνησε ως μουσικός, αλλά γρήγορα τον κέρδισε η ζωγραφική. Όταν πήγαμε στο στούντιό του, ένιωσα πως όλο αυτόν τον καιρό ήμουν στο σκοτάδι, κλεισμένος σε μια σπηλιά και τώρα βγήκα επιτέλους στο φως. Κι αυτό ακριβώς είναι η Τέχνη. Φως και Ζωή μαζί.
Ο Larry ήταν ένας πολύ επιτυχημένος ζωγράφος, που το σύστημα τον ’απέβαλε’, επειδή αυτός ήθελε να εξελιχθεί και να ακολουθήσει την καρδιά του. Αυτή του η επιλογή του κόστισε και τον έκανε να υποφέρει, γιατί έπρεπε να συνεχίσει παλεύοντας μόνος του. Όλο αυτό το διάστημα, ο Larry έκανε πολύ ενδιαφέροντα πράγματα, αλλά τα έργα του δεν επιλέγονταν από την αγορά τέχνης. Στο τέλος των γυρισμάτων, προέκυψε μια έκθεση για τον Larry και ήταν εξαιρετικό το ότι καταφέραμε να την καταγράψουμε.”
Στόχος μου είναι η ταινία να εμπνεύσει μια συζήτηση για το πώς μπορούμε να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο
“Δεν θεωρώ ότι ο στόχος της δημιουργίας μιας ταινίας είναι να καταλήξει σε ένα συγκεκριμένο πόρισμα, δεν ήθελα να βγω ανοιχτά να πω ότι πρέπει να αλλάξουν τα πράγματα, υποδεικνύοντας το πώς. Για μένα η διαδικασία είναι ένας διάλογος μεταξύ της ταινίας και του κοινού. Πρέπει να κάνει τις σωστές ερωτήσεις και οι απαντήσεις δεν είναι απλές. Εξαρτάται, λοιπόν, από τους αποδέκτες το πώς θα ενσωματώσουν το μήνυμα, τι ερμηνεία θα του δώσουν και πώς θέλουν να συνεχίσουν, με αφορμή αυτό το ερέθισμα, στην πορεία. Αυτός είναι ο στόχος μου: Να εμπνεύσει η ταινία μου μια συζήτηση, για το πώς μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο.
Αυτό που ήθελα, επί της ουσίας λοιπόν, είναι να προκαλέσω δυσφορία, αναστάτωση, ακόμα και θυμό.
Δεν αρκεί μια ταινία να σου πει αυτό που ήδη ξέρεις. Οι προτάσεις για αλλαγή πρέπει να έρχονται μέσα από τους χαρακτήρες. Γι’ αυτό και στο τέλος ο Larry διαπιστώνει ότι τελικά ‘όλα έχουν να κάνουν με τις εικόνες και την τέχνη’, επιχειρώντας έτσι να δώσει την αξία που του πρέπει στο έργο αυτό καθαυτό.”
Η τέχνη σε κάνει να βλέπεις τα πράγματα καθαρά και στο τέλος πάντα νικά
“Αν αναγνωρίσουμε ότι επιτρέποντας στο χρήμα να εξουσιάζει, οδηγούμαστε στην απώλεια ελέγχου και την καταστροφή, τότε ίσως να μπορούμε να αλλάξουμε την κατάσταση. Ίσως αυτός να είναι κι ένας από τους λόγους που με ενδιαφέρει η τέχνη, γιατί στόχος της είναι να αφυπνίζει και να σε κάνει να βλέπεις τα πράγματα καθαρά.
Η τέχνη πάντα μάς δείχνει ποιοι είμαστε και πάντα θα καταφέρνει να ξεφεύγει από το ξεπούλημα. Γιατί πάντα θα υπάρχει στους τοίχους, στα graffiti. Δεν μπορείς να αγοράσεις αυτού του είδους το έργο τέχνης, ωστόσο η αφύπνιση που σου προσφέρει είναι ανεκτίμητη, δεν αγοράζεται.
Η τέχνη και η δημιουργία της μας κρατούν ζωντανούς, μας κάνουν να νιώθουμε άνθρωποι. Και το χρήμα δεν μπορεί να το αλλάξει αυτό. Στο τέλος η τέχνη πάντα νικά κι αυτό είναι που ήθελα πραγματικά να τονίσω. Πάντα το πίστευα, αλλά τώρα η πεποίθηση αυτή γίνεται πιο έντονη από ποτέ, καθώς το χρήμα έχει πια διαφθείρει τα πάντα.
Αν ένας καλλιτέχνης κάνει πράγματα μόνο για το χρήμα, η ίδια η τέχνη αλλά και το κοινό θα το καταλάβουν αμέσως. Όταν κάνεις τέχνη μόνο για εμπορικούς λόγους, αυτό γίνεται αμέσως φανερό γιατί το έργο δεν έχει ψυχή. Η τέχνη μάς δείχνει πόσο χαμένοι είμαστε τώρα και πάντα θα βρίσκει έναν νέο τρόπο να βγαίνει στο προσκήνιο.”
Κάνω πράγματα που με αφορούν, διαφορετικά δεν θα έχουν τίποτα να πουν
“Κάνω ταινίες γιατί έχω την ανάγκη να επικοινωνήσω και να με καταλάβουν, αυτά είναι ζωτικής σημασίας για μένα. Κάνω πράγματα που με αφορούν, που είναι προσωπικά. Πρέπει να έχουν σημασία για μένα, αλλιώς δεν θα έχουν καμία αξία, γιατί δεν θα έχουν τίποτα να πουν στον κόσμο.
Μόνο το άτομο που δημιούργησε ένα έργο τέχνης, θα μπορούσε να το είχε φτιάξει. Γι’ αυτό και όταν βλέπουμε έργα μεγάλων δημιουργών, όπως για παράδειγμα πίνακες του Van Gogh, τα ταυτίζουμε με τον ίδιο. Είναι ο τρόπος με τον οποίο συνδέεται ο καλλιτέχνης με το σήμερα, διαχρονικά. Οι άνθρωποι που έχτισαν την Ακρόπολη είναι ακόμη μαζί μας, μέσω του έργου τους.”
Ετοιμάζω μια ταινία φαντασίας, που θα ήθελα να παρουσιάσω πάλι στις “Νύχτες Πρεμιέρας”
“Είναι στα σχέδια μου μία ταινία φαντασίας, πάνω στην οποία ήδη δουλεύω, το σενάριο της οποίας δεν θα ήθελα να αποκαλύψω ακόμη. Κι όταν ολοκληρωθεί, θα ήθελα πολύ να την παρουσιάσω εδώ στην Αθήνα, στις ‘Νύχτες Πρεμιέρας’. Πάντα θα εξακολουθώ, όμως, να κάνω ντοκιμαντέρ, γιατί είναι ένας όμορφος τρόπος να βιώνεις τον κόσμο και να μαθαίνεις νέα πράγματα.
Αυτό που αγαπώ ιδιαίτερα στο ντοκιμαντέρ είναι ότι η ιστορία δεν είναι προβλέψιμη, πραγματικά δεν έχεις ιδέα τι μπορεί να σου προκύψει στην πορεία. Νιώθω ότι τα ντοκιμαντέρ προσομοιάζουν στην ίδια τη ζωή, είναι μια πραγματική εξερεύνηση και αγαπώ πραγματικά να μιλώ με τους ανθρώπους.”
THE PRICE OF EVERYTHING (2018)
The Price of Everything dives deep into the contemporary art world, holding a mirror up to our values and our times — where everything can be bought and sold. Coming to select theaters this fall, from HBO Documentary Films.
Gepostet von The Price of Everything am Sonntag, 14. Oktober 2018
