Η Μαρία Σαμπατακάκη είναι μια πολύ διαφορετική ιστορικός. Πριν από μια 15ετία αποφάσισε να παραμερίσει μια πολλά υποσχόμενη ακαδημαϊκή καριέρα και να ασχοληθεί με τη “δημόσια” και την ποπ πλευρά της Ιστορίας. Όπως λέει η ίδια, ο δρόμος όχι μόνο δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα, αλλά κυριολεκτικά δεν υπήρχε. Δούλεψε αθόρυβα και επίμονα για να συστήσει έναν άλλο τρόπο για να δούμε την Ιστορία. Και τα κατάφερε, αν σκεφτεί κανείς πόσοι και πόσοι συνάδελφοί της ασπάζονται τελευταία τις ιδέες του “κινήματος” για τη Δημόσια Ιστορία που εκείνη δημιούργησε.
Χαμογελάει όταν της το επισημαίνω: “Δεν ανακάλυψα την πυρίτιδα, απλώς είμαι της άποψης ότι επιστήμονας γίνεται κανείς για να πάει τα πράγματα παρακάτω, να μετατρέψει τη θεωρητική του κατάρτιση σε χρήσιμη πράξη και να την εξελίξει, όχι για να μαζεύει πτυχία και να περιμένει τη σειρά του για διορισμό. Δεν με ενδιέφερε ποτέ αυτός ο νωχελικός τρόπος αντιμετώπισης της ζωής γενικά”.
Διαθέτει ένα εντυπωσιακό βιογραφικό. Με σπουδές στην Αθήνα, το Ελσίνκι και το Cambridge, αμερικανικές υποτροφίες, μια πραγματικά εκτενή αρθρογραφία, μονογραφίες, βιβλία, αλλά και μια επαγγελματική εμπειρία που περιλαμβάνει συνεργασίες με μεγάλους φορείς. Είναι επιστημονική σύμβουλος της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης σε θέματα Ιστορίας. Είναι υπεύθυνη της αφιερωματικής ύλης του μηνιαίου περιοδικού “Ιστορία”. Έχει συνεργαστεί και διδάξει στο τσεχικό πανεπιστήμιο Masaryk.
Όπως λέει η ίδια: “Όταν αγαπάς αυτό που κάνεις, το κάνεις με κέφι, ξεπερνάς τα εμπόδια, αντέχεις και το ένα φέρνει το άλλο. Για μένα όλα αυτά ήταν τα εφόδια, ‘η προίκα’ μου για να κάνω το επόμενο βήμα: την παραγωγή χρηστικής επιστημονικής ιστορίας”.
Κάπως έτσι γεννήθηκαν οι “hιστορισταί“, το πρωτότυπο σχήμα που δημιούργησε και έκανε την εμφάνισή του το 2015. Από τότε έχουν μια πυκνή δραστηριότητα σε πολλούς τομείς, ντοκιμαντέρ, ψηφιακές εφαρμογές, φεστιβάλ, έντυπα και προγράμματα για παιδιά και ενήλικες.
Τι ήταν εκείνο που σε ώθησε να φτιάξεις τους “hιστορισταί”;
Με ενδιέφερε η σύγχρονη εφαρμογή της Ιστορίας, η σύνδεσή της με το πολιτιστικό επιχειρείν. Και όταν λέω σύνδεση, δεν εννοώ να είναι το ιντελεκτουέλ συμπλήρωμα μιας δραστηριότητας. Να είναι η ίδια η Ιστορία μέρος του επιχειρείν, σοβαρά, αξιόπιστα και επιστημονικά.
Πόσο συνέβαλε η συνεργασία σας με την Cosmote και το Cosmote History σε αυτό;
Αρκετά και καίρια πιστεύω. Ήταν ευτυχής η συγκυρία να συμπέσει η εμφάνιση της ομάδας “hιστορισταί” με την έναρξη του Cosmote History. Και οι δύο -μέχρι τώρα- κινηματογραφικές μας παραγωγές στηρίχτηκαν από τη συγκεκριμένη τηλεοπτική πλατφόρμα, κάτι που θεωρώ σημαντικό για δύο λόγους: ο ένας είναι ο προφανής, το ντοκιμαντέρ χρειάζεται οικονομική ενίσχυση για να υπάρξει, ο δεύτερος έχει να κάνει με την απόφαση του καναλιού να επενδύσει σε μια νέα και μη συμβατική -για τα ελληνικά τηλεοπτικά δεδομένα- ομάδα, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει. Από ‘κει και πέρα, χρειάζεται να γίνουν πολλά σε γενικότερο επίπεδο για να μπορέσει το ελληνικό ιστορικό ντοκιμαντέρ να “περπατήσει” με αξιώσεις σε ένα απαιτητικό διεθνές περιβάλλον.
Είναι τα θέματα που σχετίζονται με τα οπτικοακουστικά αρχεία και τη χρήση τους από τους φορείς που τα διαχειρίζονται, η προβληματική κατάσταση της δημόσιας τηλεόρασης και ο τρόπος που αυτή περιέβαλλε το ντοκιμαντέρ, θέματα που έχουν να κάνουν με τη λειτουργία και τη δομή του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, ακόμη και του νεοσύστατου ΕΚΟΜΕ… Και βέβαια, είναι και οι νοοτροπίες που έχουμε αναπτύξει έναντι της Ιστορίας, ο εσωστρεφής ή ο ανασφαλής τρόπος που βλέπουμε το παρελθόν μας, το γεγονός ότι αρεσκόμαστε σε εκπομπές που χαϊδεύουν την ιστορική μας αυταρέσκεια με φτηνό τρόπο… Έχουμε δρόμο να διανύσουμε αν θέλουμε να φτιάξουμε έναν επαγγελματικό τομέα που να προσφέρει αμοιβές ικανοποιητικές, να δώσει τη δυνατότητα σε δημιουργικούς ανθρώπους να βιοποριστούν από αυτόν και φυσικά το παραγόμενο προϊόν να είναι αξιόπιστο, να δημιουργηθεί αγορά με λίγα λόγια.
Για να το θέσω πολύ απλά: η διαφορά ενός ιστορικού επιστήμονα από έναν οποιονδήποτε άλλο ασχολούμενο με την ιστορία είναι η ίδια που υπάρχει ανάμεσα σε έναν κουρέα και έναν χειρουργό. Και οι δυο χειρίζονται λεπίδες και ψαλίδια, αλλά μόνον στον έναν θα πας για να σε χειρουργήσει.
Εκτός από τα οπτικοακουστικά, φέτος σας είδαμε και στο Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός».
Η συνεργασία μας με τους «Φίλους» του ΦΣ Παρνασσός εντάσσεται σε μια φιλοσοφία-πρακτική που προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε: αυτής του rebranding και της επανεκκίνησης χώρων, τόπων, μουσείων κ.ά. μέσω της χρήσης της ιστορίας τους. Η μέχρι τώρα εμπειρία μας και από άλλες αντίστοιχες συνεργασίες έδειξε ότι αυτό μπορεί να λειτουργήσει. Θα επανέλθουμε στον Παρνασσό το προσεχές φθινόπωρο.
Τι ετοιμάζεις ή πιο σωστά ετοιμάζετε στο άμεσο μέλλον;
Κινούμαστε πολυεπίπεδα όπως πάντα: στα έντυπα με τον κλασσικό τρόπο, συνεχίζουμε με συνεργασίες με τη νεοφυή επιχειρηματικότητα, ολοκληρώνουμε τις “συναντήσεις” μας στον ΦΣ Παρνασσό, ετοιμάζουμε ένα ιστορικο-εικαστικό project σε συνεργασία με δύο μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς και προχωράμε στα επόμενα κινηματογραφικά μας βήματα.
Τελικά τι είναι η Ιστορία για σένα;
Επιστήμη πρώτα απ’ όλα. Και το λέω αυτό γιατί κυκλοφορεί ευρέως η άποψη πως οι ιστορικοί είναι κάποιοι περίεργοι τύποι που αποδομούν τα ιερά και όσια και «λένε» γενικώς και αορίστως την άποψη τους για το παρελθόν. Για να το θέσω πολύ απλά: η διαφορά ενός ιστορικού επιστήμονα από έναν οποιονδήποτε άλλο ασχολούμενο με την ιστορία είναι η ίδια που υπάρχει ανάμεσα σε έναν κουρέα και έναν χειρουργό. Και οι δυο χειρίζονται λεπίδες και ψαλίδια, αλλά μόνον στον έναν θα πας για να σε χειρουργήσει. Καθείς εφ’ ω ετάχθη λοιπόν. Η ιστορία είναι ένα εργαλείο για να ερμηνεύει κανείς τον κόσμο γύρω του και καλό είναι αυτό να γίνεται αξιόπιστα.
