Τα τελευταία χρόνια έχουν διαπραχθεί στην Ελλάδα αρκετά αποτρόπαια εγκλήματα με έμφυλη διάσταση. Όμως, τα δυο τελευταία, αυτά των Γλυκών Νερών και της Φολεγάνδρου, φαίνεται να ταρακούνησαν πραγματικά την ελληνική κοινωνία, πολύ περισσότερο από άλλα αντίστοιχα στο παρελθόν.
Υποθέτω ότι ένας από τους λόγους που εξηγούν την εντονότερη κοινωνική αντίδραση είναι τα οικογενειακά και κοινωνικά περιβάλλοντα στο πλαίσιο των οποίων αυτά τα εγκλήματα διαπράχθηκαν. Εδώ δεν είχαμε να κάνουμε με σεσημασμένους, παραβατικούς, ή περιθωριακούς δράστες ή θύματα, αλλά με άνδρες-δράστες και γυναίκες-θύματα οι οποίες και οι οποίοι ήταν άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Μπόρεσε έτσι η καθεμιά και ο κάθε ένας από εμάς να αισθανθεί τη φρίκη δίπλα του.
Η Ρίζα του Προβλήματος
Έχοντας φθάσει ως εδώ, είναι αναγκαίο να αναλογισθούμε αν έχουμε κάνει ως κοινωνία και ως γυναικείο κίνημα ό,τι πρέπει για να αποτρέψουμε τη φρίκη. Κι ακόμη, αν η μέχρι σήμερα ανάλυσή μας για τα αίτια της έμφυλης βίας είναι επαρκής για να εξηγήσει τι συμβαίνει και, κατά συνέπεια, να μας κατευθύνει σε δρόμους αντιμετώπισης του προβλήματος.
Το ότι οι πατριαρχικές αντιλήψεις για τη ζωή και την κοινωνία και οι συνακόλουθες διακρίσεις εις βάρος των γυναικών δημιουργούν το πλαίσιο εντός του οποίου ασκείται η έμφυλη βία είναι προφανές. Τόσο προφανές που νομίζω δεν χρειάζεται ανάλυση. Αρκεί όμως ως εξήγηση της φρίκης που αντικρίσαμε τους τελευταίους μήνες η πατριαρχική κοινωνία, τα κατάλοιπά της και οι παθογένειές της;
Κατά την άποψή μου, όχι. Αν ισχύει ότι αυξάνονται διεθνώς τα κρούσματα έμφυλης βίας, ή ακόμη κι αν μένουν σταθερά στο χρόνο, δεν μπορεί να ευθύνεται μόνο η παραδοσιακή πατριαρχία για αυτά, καθώς παράλληλα και ταυτόχρονα, απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο από την παραδοσιακή κοινωνία!
Πιστεύω ότι πίσω από την έξαρση των εγκλημάτων έμφυλης βίας που ζούμε, βρίσκονται δυο ακόμη παράγοντες-σύγχρονες κοινωνικές τάσεις που δεν έχουν αναλυθεί επαρκώς.
Σύγχρονες Στρεβλώσεις
Ο πρώτος είναι μια στρέβλωση της έννοιας του δικαιώματος, η οποία συχνά παρατηρείται στον μετα-νεωτερικό κόσμο μας. Στην εποχή μας, σε πολλές περιπτώσεις, το δικαίωμα θεοποιείται. Δεν συνοδεύεται από υποχρεώσεις, δεν έχει όρια, δεν έχει ενδεχομένως κοινωνική αναφορά: η κάθε ατομική επιθυμία φθάνει να θεωρείται δικαίωμα.
Αν μεγαλώνουμε παιδιά που βλέπουν τον κόσμο έτσι, όταν “χαλάσει η φάση”, βρίσκονται ήδη σε πεδίο ζοφερό και επικίνδυνο. Δεν φθάνουν προφανώς όλοι στη βία ή, πολύ περισσότερο, στο έγκλημα υπό αυτές τις συνθήκες. Πρέπει να συντρέχουν πολλοί ακόμη λόγοι για να συμβεί αυτό.
Όμως, οι άνθρωποι που έχουν μεγαλώσει έτσι, και είναι πια πολλοί, θα έχουν οπωσδήποτε αδυναμία να διαχειριστούν τις σχέσεις τους όταν είτε βρεθούν μπροστά σε αντικειμενική δυσκολία, είτε απλώς δεν γίνεται το δικό τους. Αν ο φορέας μιας τέτοιας αντίληψης του “δικαιώματος” είναι άνδρας, είναι πιθανό, ή έστω για κάποιους από τους άνδρες είναι πιθανό, όταν αντιμετωπίσουν τη δύσκολη στιγμή μιας σχέσης που δεν μπορούν να διαχειριστούν, να χρησιμοποιήσουν τη φυσική τους δύναμη (που είναι μεγαλύτερη) απέναντι στη γυναίκα-θύμα.
Και έτσι, ο τρόπος που στη μετα-νεωτερική εποχή μεγαλώνουμε τα παιδιά μας και η αντίληψη του “δικαιώματος” χωρίς όρια και χωρίς υποχρεώσεις γίνεται παράγοντας που μπορεί να γεννά και έμφυλη βία.
Το Μονοδιάστατο Εγωκεντρικό “Εγώ”
Ο δεύτερος παράγοντας που πιστεύω αυξάνει την έμφυλη βία στη μετα-νεωτερική εποχή μας σχετίζεται με τον πρώτο. Είναι, όμως, κάτι ειδικότερο: μια τερατώδης παρενέργεια των αλλαγών που έχουν επέλθει στο αξιακό μας σύστημα.
Αναπτύσσεται, λιγότερο ή περισσότερο συνειδητά, μια στρεβλή αντίληψη της ευτυχίας ως αποτέλεσμα της ικανοποίησης ατομικών επιθυμιών και μόνο. Αυτό οδηγεί σ’ έναν τύπο ανθρώπου για τον οποίο υπάρχει μόνο το “Εγώ”. Ο “άλλος” είναι κι αυτός/αυτή αγαθό προς κατανάλωση. Έτσι, η σχέση με το άλλο πρόσωπο, ως παράγων της ολοκλήρωσης και άρα της ευτυχίας του ανθρώπου, καθίσταται ανέφικτη.
Προφανώς, δεν οδηγούνται όλοι οι άνθρωποι με τέτοια αντίληψη στο έγκλημα. Όμως, αυτή η αντίληψη που εξαπλώνεται (φανερά ή λιγότερο φανερά) στον σύγχρονο κόσμο, δημιουργεί μια μεγάλη δεξαμενή ανθρώπων, μεταξύ των οποίων θα εκδηλωθούν και οι ακραίες περιπτώσεις όπως του δολοφόνου της Καρολάιν, ανίκανων να λειτουργήσουν για πολύ στο πλαίσιο της οποιασδήποτε σχέσης.
Το να αντιμετωπισθούν οι αιτίες πολλαπλασιασμού της έμφυλης βίας απαιτεί και από το γυναικείο κίνημα μια καινούρια ματιά στα δεδομένα, αλλά και στη φιλοσοφία ζωής που θέλουμε να προάγουμε στην κοινωνία. Απλές λύσεις δεν υπάρχουν. Οι σκέψεις που αποτυπώθηκαν σε αυτό το κείμενο έχουν πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις που δεν αφορούν μόνο τα ζητήματα των έμφυλων διακρίσεων.
Το βέβαιο είναι ότι με τα συμπεράσματα των αναλύσεων περασμένων δεκαετιών, αλλά και με τις δράσεις που τα συνόδευαν, δεν μπορούμε να σταθούμε στο μετα-νεωτερικό κόσμο. Έχει φθάσει για το γυναικείο κίνημα η ώρα μιας νέας σύνθεσης ιδεών, μιας νέας αρχής.
Διαβάστε ακόμη στην αθηΝΕΑ:
Ηγεσία και Γονεϊκότητα: Πώς Θα Γίνουμε Καλύτεροι Άνθρωποι για Εμάς και τα Παιδιά
