«Υγεία να έχουμε κι όλα τα άλλα γίνονται!» συνηθίζουμε να λέμε. Και πράγματι, το αγαθό της υγείας απασχολούσε την ανθρωπότητα από τις απαρχές της ιστορίας της.
Αρχαίοι πολιτισμοί (Μεσοποταμία, Αίγυπτος, Ινδία, Κίνα) έθεσαν τις βάσεις ιατρικών γνώσεων και πρακτικών, ενώ στην κλασική αρχαιότητα Έλληνες θεραπευτές θεμελίωσαν την ορθολογική ιατρική, απαλλάσσοντάς την από μεταφυσικά στοιχεία, προλήψεις κ.λπ. Ο Ιπποκράτης έγραψε τον γνωστό «Όρκο», ουσιαστικά έναν κώδικα ιατρικής δεοντολογίας, που «δεσμεύει» κάθε πτυχιούχο Ιατρικής.
Ο Μεσαίωνας, η Χρυσή Εποχή του Ισλάμ και η Αναγέννηση έφεραν εξελίξεις στη φαρμακολογία, την ανατομία και τη χειρουργική, ενώ οι εξελίξεις στην ιατρική επιστήμη τον 19ο αιώνα (π.χ. με τη θεωρία των μικροβίων του Louis Pasteur) οδήγησαν σε βελτιώσεις στην υγιεινή και στην ανάπτυξη εμβολίων.
Ο 20ός αιώνας έφερε σημαντικές εξελίξεις στην ιατρική τεχνολογία και στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης (αντιβιοτικά, νέα εμβόλια, τεχνικές ιατρικής απεικόνισης κ.ά.), ενώ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ιδρύθηκε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).
Τις τελευταίες δεκαετίες έχει συντελεστεί εκπληκτική πρόοδος στον τομέα της υγείας. Η έλευση του διαδικτύου και της ψηφιακής τεχνολογίας, η γενετική μηχανική, η ιατρική ακριβείας, η εξατομικευμένη υγειονομική περίθαλψη, η αναγεννητική ιατρική, οι τεχνολογίες επεξεργασίας γονιδίων, η εφαρμογή της AI και της μηχανικής μάθησης, έχουν μεταμορφώσει την παροχή υγειονομικής περίθαλψης, γεγονός που δείχνει πως μάλλον βρισκόμαστε στην αρχή μιας πραγματικής επανάστασης στην έρευνα, πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία ασθενειών.
Το νέο επεισόδιο του δεύτερου κύκλου της εκπομπής #BraveNewGreece με τίτλο #BraveNewHealth εξερευνά πώς η ιατρική τεχνολογία, η πρωτοποριακή έρευνα και οι καινοτόμες προσεγγίσεις για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης αλλάζουν τα δεδομένα για τους ασθενείς σήμερα και στο μέλλον και εμβαθύνει στις τεχνολογίες και στις πρακτικές που διαμορφώνουν και μετασχηματίζουν το μέλλον της υγείας.
Η Υγειονομική Περίθαλψη στο Προσκήνιο
«Το τοπίο της υγειονομικής περίθαλψης είναι σε εξελισσόμενο μετασχηματισμό», σημειώνει ο Ολύμπιος Παπαδημητρίου, Γενικός Διευθυντής της Novo Nordisk Ελλάς, αναφέροντας τις εξελίξεις που θα καθορίσουν το τοπίο τα επόμενα χρόνια: ψηφιοποίηση σε όλα τα επίπεδα, εφαρμογές AI, συλλογή δεδομένων, ηλεκτρονικά αρχεία ασθενών, ιατρική και φαρμακευτική καινοτομία και εξελίξεις στην εξατομικευμένη και την αναγεννητική ιατρική και την κοινωνική διάσταση που αφορά την «εγγραματοσύνη υγείας» του πληθυσμού και την πρόσβασή του σε νέες θεραπείες.
«H πολιτική υγείας είναι από τις πιο σύνθετες περιοχές δημόσιας ρύθμισης. Τα συστήματα υγείας βρίσκονται σε διαρκή δοκιμασία», τονίζει ο Κυριάκος Σουλιώτης, Καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών & Πολιτικών Επιστημών του ΠΑΠΕΛ, αναφερόμενος στην αβεβαιότητα και στον κίνδυνο των ζητημάτων υγείας σε συνδυασμό με τις κοινωνικοοικονομικές μεταβολές, την κλιματική αλλαγή, τον σύγχρονο τρόπο ζωής, τη μετανάστευση κ.ά. «Όλα αυτά σε συνδυασμό με τις νέες τεχνολογίες που έρχονται ως αποτέλεσμα της έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα της υγείας συνθέτουν ένα μείγμα εκρηκτικό και στο ζήτημα του κόστους», συμπληρώνει.
Στο υψηλό επίπεδο των Ελλήνων ιατρών και τον σημαντικό ρόλο των φαρμακευτικών εταιρειών στην έρευνα και στις κλινικές μελέτες αναφέρεται η Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Καθηγήτρια Θεραπευτικής, Επιδημιολογίας & Προληπτικής Ιατρικής στο ΕΚΠΑ, επισημαίνοντας πως καλύπτουν χιλιάδες θέσεις εργασίας, αντιπροσωπεύουν το 3% του ελληνικού ΑΕΠ και πως περίπου το 10% των φαρμάκων στην Ευρώπη παράγονται στην Ελλάδα.
Κλινικές Έρευνες και ο Ρόλος της Ελλάδας
Ειδικότερα η Novo Nordisk, εδώ και σχεδόν έναν αιώνα μεταφράζει τις ανικανοποίητες ιατρικές ανάγκες των ατόμων που ζουν με κάποια χρόνια πάθηση σε καινοτόμα φάρμακα και συστήματα χορήγησης. Χαρακτηριστικά, παράγει το 50% του παγκόσμιου εφοδιασμού ινσουλίνης, ενώ διεξάγει κλινικές δοκιμές σε παραπάνω από 50 χώρες. Τι σημαίνει όμως κλινική μελέτη;
«Πρόκειται για την έρευνα που γίνεται στον άνθρωπο», σύμφωνα με τον Γιώργο Ρόμπολα, Clinical, Medical & Regulatory Director της Novo Nordisk Ελλάς, «μια παρεμβατική μελέτη που αφορά την ανάπτυξη φαρμάκων ή ιατροτεχνολογικών προϊόντων». Αναφερόμενος δε στα τέσσερα στάδια των μελετών αυτών εξήγησε πως αφορούν την ασφάλεια του φαρμάκου, το dose finding και την αποτελεσματικότητα πριν αλλά και μετά την κυκλοφορία του.
«Στο παρελθόν έχουμε πετύχει σημαντικά αποτελέσματα σε κλινικές έρευνες που έχουν γίνει στη χώρα, χρειάζεται όμως και η πολιτεία να τις υποστηρίξει με περισσότερα κίνητρα», λέει ο Κυριάκος Σουλιώτης. Συμφωνώντας, η Θεοδώρα Ψαλτοπούλου προσθέτει πως «όσον αφορά τις κλινικές μελέτες, γίνεται προσπάθεια έτσι ώστε να ανέβει η χώρα μας στις ευρωπαϊκές κατατάξεις».
Ο Ρόλος των Φαρμακευτικών Εταιρειών
Σύμφωνα με τη Μαίρη Καραγεώργου, Διευθύντρια Εταιρικών Υποθέσεων της Novo Nordisk Ελλάς, ο φαρμακευτικός κλάδος έχει τρεις σημαντικούς ρόλους. Πρώτον, την έρευνα, την ανακάλυψη και την παραγωγή φαρμάκων τα οποία καλύπτουν ένα ιατρικό κενό. Δεύτερον, την ενίσχυση της πρόληψης μέσω συστηματικής ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και καινοτόμων προγραμμάτων (patience support programs) που διευκολύνουν την καθημερινότητα του ασθενή. Τρίτον, τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. «Στη Novo Nordisk έχουμε αναπτύξει μια ειδική περιβαλλοντική στρατηγική, την οποία ονομάζουμε “Circular for Zero”, με στόχο μέχρι το 2045 να έχουμε μηδενικούς ρύπους», σημειώνει.
Όσον αφορά το παγκόσμιο σοβαρό δημογραφικό και επιδημιολογικό πρόβλημα, εξηγεί πως «όλα τα εθνικά συστήματα υγείας αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις, που οδηγούν σε μειωμένη πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες. Μιλάμε για έναν πληθυσμό που γηράσκει. Αυτό οδηγεί σε αυξημένη ζήτηση καινοτόμων θεραπειών και γενικότερα υπηρεσιών υγείας. Χρειαζόμαστε βιώσιμα και εύρωστα εθνικά συστήματα υγείας. Σε εθνικό επίπεδο χρειαζόμαστε πλήρη ψηφιοποίηση των υπηρεσιών υγείας ώστε να εξοικονομηθούν απαραίτητοι πόροι για το ΕΣΥ. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, βρίσκεται σε εξέλιξη η αναθεώρηση της ευρωπαϊκής φαρμακευτικής νομοθεσίας. Τα κράτη-μέλη της Ευρώπης θα πρέπει να ενισχύσουν την πολιτική γύρω από το οικοσύστημα της προστασίας της πατέντας, προκειμένου να έχουμε νέες καινοτομίες στον ευρωπαϊκό χώρο και στην Ελλάδα», συμπληρώνει.
Τρόπος Ζωής και Υγειονομική Περίθαλψη
«Ως νόσο θεωρούμε κάτι πέραν του φυσιολογικού», εξηγεί ο Γιώργος Ρόμπολας. Ωστόσο, σύμφωνα με τον νέο ορισμό του ΠΟΥ, «νόσος ορίζεται η διατάραξη της νοητικής, φυσικής ακόμη και κοινωνικής κατάστασης αλλά και της ευεξίας». Έτσι, στις παθήσεις που θα επηρεάσουν τη νοσηρότητα στο μέλλον, εκτός από τις γνωστές, όγκους και καρδιαγγειακή νόσος, προστίθενται και κάποιες νευροεκφυλιστικές παθήσεις.
«Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι πρέπει να τρώμε λιγότερο, ποιοτικότερα αλλά και να ασκούμαστε περισσότερο. Να μην αναφέρω και τις καταχρήσεις…» συμπληρώνει, τονίζοντας ότι «η παχυσαρκία αποτελεί παράγοντα κινδύνου και φαίνεται ότι αποτελεί ασθένεια, επιβαρύνοντας τους ανθρώπους στο προσδόκιμο ζωής αλλά και δημιουργώντας πάνω από 200 επιπλοκές!».
Στη σημασία της διατροφής –και ιδιαίτερα της μεσογειακής–, αλλά και την αποφυγή του καπνίσματος αναφέρεται η Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, ενώ στο ίδιο πλαίσιο ο Ολύμπιος Παπαδημητρίου επισημαίνει πως «ο τρόπος ζωής των προηγμένων κοινωνιών δυστυχώς συμβάλλει στην ανάπτυξη και διάδοση σημαντικών νοσημάτων, όπως τα καρδιομεταβολικά: την παχυσαρκία, τον σακχαρώδη διαβήτη, ακόμη και κάποιους τύπους καρκίνου. Ο καλύτερος τρόπος για να διαχειριστούμε το υγειονομικό φορτίο είναι να δουλέψουμε εντατικά στον τομέα της πρόληψης. Η πολιτεία να εφαρμόζει πολιτικές πρόληψης αλλά και οι πολίτες να έχουν θετική διάθεση να τις υιοθετήσουν. Δεν θα το κάνουν για χατίρι της πολιτείας, αλλά για τον ίδιο τους τον εαυτό».
Ο Κυριάκος Σουλιώτης επίσης αναφέρει τη σημασία της εκπαίδευσης των πολιτών στα θέματα υγείας. «Δεν θα υποκατασταθεί ο επαγγελματίας υγείας, δεν είναι αυτό το ζητούμενο», εξηγεί. «Πρέπει οι πολίτες να αντιλαμβάνονται τα δικαιώματά τους και το τι συνιστά συμπεριφορά υγείας, δηλαδή να ακολουθούν πιστά το θεραπευτικό τους πλάνο. Επίσης, ο τρόπος προσέγγισης κάθε ομάδας πληθυσμού πρέπει να προσαρμόζεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Σε αυτή τη λογική εντάσσεται και η εξατομικευμένη φροντίδα, μια επιστημονική προσέγγιση που έχει να κάνει με τη θεραπεία που ταιριάζει στα ειδικά βιολογικά χαρακτηριστικά κάθε ασθενή, αλλά και στα χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής του, που είναι πάρα πολύ σημαντικά», συμπληρώνει.
Ιατρική Ακριβείας και Εξατομικευμένη Υγειονομική Περίθαλψη
«Η εξατομικευμένη ιατρική επικεντρώνεται στην προσαρμογή της ιατρικής φροντίδας, στις ιδιαιτερότητες και στις ανάγκες κάθε ασθενούς. Συλλέγει πληροφορίες από το κλινικό ιστορικό, τον τρόπο ζωής κ.ά., και προσπαθεί να οδηγήσει σε επιλογή θεραπειών, ενδεδειγμένων για το συγκεκριμένο άτομο, με τις λιγότερες δυνατές ανεπιθύμητες ενέργειες. Είναι μια επανάσταση. Η συλλογή και επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων από ηλεκτρονικά αρχεία ασθενών θα δώσει τη δυνατότητα, μέσω αλγορίθμων AI, να οδηγηθούμε σε πιο στοχευμένες θεραπευτικές αποφάσεις και ουσιαστικά να απογειώσουμε αυτό που λέγεται εξατομικευμένη ιατρική», σημειώνει ο Ολύμπιος Παπαδημητρίου.
Μαριάννα Σκυλακάκη | Founder & CEO, ΑθηΝΕΑ
Στον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης αναφέρεται και ο Κυριάκος Σουλιώτης: «Η ΑΙ δεν υποκαθιστά τον ιατρό. Δεν λαμβάνει αποφάσεις, αλλά υποβοηθά στη λήψη αποφάσεων. Βοηθά ώστε κάθε ατομική πληροφορία ασθενούς να μετατραπεί σε συνολική πληροφορία για τη νόσο, κάτι που οδηγεί σε ασφαλέστερες διαγνώσεις και επιλογές θεραπείας. Επίσης αποδεσμεύει χρόνο από διεκπεραιωτικά και γραφειοκρατικά καθήκοντα ώστε ιατροί και επιστήμονες υγείας να έχουν διαθέσιμο χρόνο για την ουσία».
Υγεία: Επένδυση Ζωής
«Η έννοια της αβεβαιότητας και του κινδύνου είναι συνδεδεμένη άρρηκτα με τα ζητήματα της υγείας. Γι’ αυτό οι υπηρεσίες υγείας προπληρώνονται από φόρους και εισφορές. Πρέπει να υποστηριχθούν προκαταβολικά. Όλα τα χρήματα που μαζεύουμε για την υγεία ξοδεύονται κάθε χρόνο. Δεν περισσεύει ποτέ κάτι για την επόμενη χρονιά. Αλλά δεν πρέπει να βλέπουμε την υγεία μόνο ως κόστος. Ως ένα αναγκαίο κακό που πρέπει να το πληρώσουμε με φόρους και εισφορές. Πιστεύω πως μια χώρα όπως η Ελλάδα, επενδύοντας στην υγεία, επενδύει σε μια παραγωγική περιοχή, στην οποία έχει συγκριτικό πλεονέκτημα. Η ενδυνάμωση της κλινικής έρευνας έχει ανάγκη από πολιτικές επένδυσης στον τομέα της υγείας. Σίγουρα αποτελεί ατομική και κοινωνική προτεραιότητα. Θέλω να το δω να γίνεται και πολιτική», λέει χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Σουλιώτης.
«Στη χώρα μας δεν έχουμε μάθει να υλοποιούμε μακροπρόθεσμη στρατηγική για την υγεία. Το έντονο δημογραφικό πρόβλημα που έχουμε, η κλιματική αλλαγή, μια αμαρτία του παρελθόντος όπως η ανθεκτικότητα του πληθυσμού στα αντιβιοτικά από μεγάλη χρήση, τα υψηλά νούμερα ατόμων με παχυσαρκία και σακχαρώδη διαβήτη, δημιουργούν ένα επιδημιολογικό προφίλ δυσβάστακτο για το σύστημα υγείας της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια», επισημαίνει ο Ολύμπιος Παπαδημητρίου και συμπληρώνει: «Η χώρα μας έχει μια σημαντική πρόκληση απέναντί της. Πώς θα διασφαλίσει στα επόμενα χρόνια την πρόσβαση των Ελλήνων πολιτών στις νέες θεραπείες, ιατρικές και φαρμακευτικές ανακαλύψεις. Χρειάζεται ψηφιοποίηση του συστήματος από άκρη σε άκρη, αυτοματοποίηση διαδικασιών, συλλογή δεδομένων για τη λήψη αποφάσεων. Έχουμε ήδη την ηλεκτρονική συνταγογράφηση και είμαστε πολύ κοντά και στον ηλεκτρονικό φάκελο ασθενούς. Προσπάθεια χρειάζεται, συντονισμός, οργάνωση και ομαδικότητα».
#BraveNewGreece: Μια Εκπομπή για το Μέλλον… Σήμερα!
Το #BraveNewGreece είναι μια τηλεοπτική σειρά για την Ελλάδα που έρχεται. Ένα docuseries για ένα μέλλον όπου άνθρωπος, περιβάλλον και τεχνολογία συνυπάρχουν αρμονικά. Για άλλη μια σεζόν στη συχνότητα του ΑΝΤ1 και με ξεναγό τη Μαριάννα Σκυλακάκη, τολμάμε ένα φουτουριστικό και αισιόδοξο ταξίδι στο μέλλον της χώρας μας σε 12 θεματικούς άξονες.
Τα 25λεπτα explainers του #BraveNewGreece αποτελούν μια βιβλιοθήκη γνώσης για να καταλάβουμε καλύτερα τους στόχους, τις καινοτομίες και τις προκλήσεις του αύριο. Κάθε επεισόδιο είναι ένα πλούσιο, γρήγορο, καλειδοσκοπικό explainer. Δίνει βήμα σε επιστήμονες, thought-leaders και innovators, οι οποίοι μιλούν για τις νέες τάσεις που θα διαμορφώσουν τομείς όπως η γεωργία, ο τουρισμός, οι επιχειρήσεις, η ναυτιλία, κ.ά.
Γιατί το μέλλον δεν είναι εκεί μόνο για να μας προβληματίζει. Είναι εκεί για να μας προκαλεί ενθουσιασμό. Να μας κάνει να ονειρευόμαστε νέα όρια για το τι είναι εφικτό. Για το πώς θα κάνουμε καλύτερη τη ζωή μας. Αρκεί να το καταλάβουμε καλύτερα. Αρκεί να δούμε πώς θα προκύψει μέσα από τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις της Ελλάδας του σήμερα.
- Δείτε ολόκληρο το επεισόδιο #BraveNewHealth εδώ.
Με την ευγενική υποστήριξη της Novo Nordisk.
H Novo Nordisk είναι μια παγκόσμια φαρμακευτική εταιρεία, που ιδρύθηκε το 1923 στη Δανία. Σκοπός της είναι να οδηγήσει την αλλαγή ώστε να νικηθούν παθήσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, σπάνιες ενδοκρινολογικές παθήσεις, παθήσεις του αίματος και άλλες σοβαρές χρόνιες παθήσεις.
Μέσω επιστημονικών καινοτομιών, η εταιρεία διευρύνει την πρόσβαση των φαρμάκων της και δουλεύει για την πρόληψη και την τελική θεραπεία των παθήσεων αυτών. Απασχολεί περισσότερα από 64.000 άτομα σε 80 γραφεία σε όλο τον κόσμο και διαθέτει τα προϊόντα της στις αγορές 170 χωρών.
- Το επεισόδιο #BraveNewHealth τoυ δεύτερου κύκλου της τηλεοπτικής εκπομπής #BraveNewGreece μεταδόθηκε σε πρώτη προβολή την Κυριακή 21 Ιουλίου στις 8:30 το πρωί, στον ΑΝΤ1.
- Ο δεύτερος κύκλος της τηλεοπτικής εκπομπής #BraveNewGreece μεταδίδεται σε πρώτη προβολή κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 8:30 στην πρωινή ζώνη του ΑΝΤ1.
- Όλα τα τελευταία νέα για τη σειρά της αθηΝΕΑς και του ελc productions #BraveNewGreece εδώ και όλα τα προηγούμενα επεισόδια εδώ.
- Βρείτε τα αφιερώματα για όλα τα προηγούμενα επεισόδια της πρώτης σεζόν #BraveNewGreece εδώ.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
#BraveNewAI: Η Tεχνητή Nοημοσύνη Ήρθε για να Μείνει
#BraveNewSea: Να Διασώσουμε την Ταυτότητά μας
#BraveNewMetals: Η Μεταλλευτική Δραστηριότητα προς ένα Βιώσιμο Μέλλον
#BraveNewCloud: Oφέλη και Προκλήσεις από τη Mετάβαση στο Yπολογιστικό Nέφος
