Dada… Το Καλύτερο του Κόσμου Μοσχοσάπουνο

“Πώς επιτυγχάνει κανείς την αιώνια ευφορία; Λέγοντας Dada. Πώς γίνεται διάσημος; Λέγοντας Dada. Με μια ευγενική χειρονομία και με εκλεπτυσμένη κοσμιότητα. Μέχρι την παραφροσύνη. Μέχρι την απώλεια των αισθήσεων. Πώς μπορεί να ξεφορτωθεί κανείς οτιδήποτε δημοσιογραφώδες και σκουληκώδες, καθετί ευχάριστο και κομψό, εθελότυφλο, ηθικολογικό, εξευρωπαϊσμένο, απονευρωμένο; Λέγοντας Dada. Το Dada είναι η ψυχή του κόσμου, το Dada είναι το κλου. Το Dada είναι το καλύτερο του κόσμου μοσχοσάπουνο”, απήγγειλε μεταξύ άλλων ο Hugo Ball στο Cabaret Voltaire, στη Ζυρίχη τον Ιουλίου του 1916, εκεί όπου, σαν σήμερα την ίδια χρονιά, ιδρύθηκε το κίνημα του Dada.

Σύμφωνα με μία εκδοχή, η λέξη Dada προέρχεται από το παιδικό επιφώνημα “ντα-ντα”, μία λέξη χωρίς νόημα. Σύμφωνα με άλλη, προέκυψε από τα επαναλαμβανόμενα “da, da, da”, (“ναι, ναι, ναι” στα ρουμάνικα) στις συζητήσεις μεταξύ δύο ιδρυτικών μελών, του Tristan Tzara και του Marcel Janco. Σε κάθε περίπτωση, πρεσβεύει ακριβώς αυτό: το παράλογο, το παράδοξο, το φανταστικό. Επηρεασμένο από τον κυβισμό και τον φουτουρισμό, το καλλιτεχνικό αυτό ρεύμα “αισθητικής αναρχίας” εκφράζεται μέσα από τις εικαστικές τέχνες, τη λογοτεχνία, το θέατρο, τη φωτογραφία και τη γραφιστική. Τόσο στην τέχνη όσο και στην καθημερινότητα, οι Ντανταϊστές αντιμάχονταν την “καταπιεστική διανοητική αγκύλωση”, απέρριπταν τις νόρμες και τα κυρίαρχα ιδανικά. Ταυτόχρονα, με τη στάση τους αυτή, στηλίτευαν τον μαινόμενο Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η πρωτοφανής βαρβαρότητα του οποίου συγκλόνιζε τον καλλιτεχνικό κόσμο.

Mε το Cabaret Voltaire ως βάση τους, οι Ντανταϊστές οργάνωναν τις καλλιτεχνικές και πολιτικές τους δράσεις. Πραγματοποιούσαν συγκεντρώσεις, διαμαρτυρίες και αυθόρμητες βραδιές, έστηναν παραστάσεις θεάτρου και δημοσίευαν περιοδικά, με έντονο χιούμορ και στοιχείο παραλόγου, περιφρονώντας τους καθιερωμένους κανόνες και την ιεραρχία της λογικής. Απήγγειλαν ασυνάρτητα ποιήματα και κείμενα με λέξεις χωρίς νόημα κάτω από τον θόρυβο μηχανών. “Διαβάζω στίχους που έχουν σαν σκοπό τίποτε λιγότερο από το να ξεφορτωθούν τη συμβατική γλώσσα, να τη βάλουν στο αρχείο”, αναφέρει ο Ball στο μανιφέστο του κινήματος. Μέσα από αυτή την αποδόμηση των αξιών, οι ντανταϊστές αμφισβητούν συνολικά τόσο τις αρχές της μοντέρνας κοινωνίας όσο και τη ύπαρξη της ίδιας της τέχνης.
Σύμφωνα με μία εκδοχή, η λέξη Dada προέρχεται από το παιδικό επιφώνημα “ντα-ντα”, μία λέξη χωρίς νόημα. Σύμφωνα με άλλη, προέκυψε από τα επαναλαμβανόμενα “da, da, da”, (“ναι, ναι, ναι” στα ρουμάνικα) στις συζητήσεις μεταξύ δύο ιδρυτικών μελών, του Tristan Tzara και του Marcel Janco.

“Καταστρέφοντας” τα καθιερωμένα και επινοώντας την “αντι-δημιουργία”, το Dada προσέφερε μία διαφορετική προσέγγιση για τους δημιουργούς, τους αποδέκτες και τους κριτικούς: η τέχνη σχετίζεται πλέον με την καθημερινότητα και ο καλλιτέχνης δημιουργεί έργο μέσα από τις επιλογές του. Έτσι, ένα εμπορικό αντικείμενο μαζικής παραγωγής μπορεί να αποτελεί έργο τέχνης, τη στιγμή που αυτός το επιλέγει και το δηλώνει. Η χρήση καθημερινών αντικειμένων με παράδοξο τρόπο ωθεί τον θεατή να σκεφτεί και να τα εξετάσει πέρα από την παγιωμένη αντίληψη περί τέχνης. Κάπως έτσι γεννιούνται οι τεχνικές των ready-made, του collage και του assemblage.

Παρόλο που στην εποχή του θα δεχτεί έντονη κριτική, ο Ντανταϊσμός θα επηρεάσει και θα βοηθήσει στη γέννηση ρευμάτων όπως αυτά της avant-garde, του νεορεαλισμού, της pop art, της μουσικής punk, του Fluxus, και πιο άμεσα του σουρεαλισμού, κίνημα στο οποίο τελικά θα ενσωματωθεί. Μεταξύ των επιφανών εκπροσώπων του κινήματος αναγνωρίζονται ποιητές, ζωγράφοι, performers, αρχιτέκτονες, φωτογράφοι, λογοτέχνες γλύπτες και μουσικοί όπως η Emmy Hennings, ο Richard Huelsenbeck, η Sophie Täuber, ο Jean Arp, ο Guillaume Apollinaire, ο Arthur Cravan, η Beatrice Wood, ο Man Ray, ο Francis Picabia, ο Marcel Duchamp, ο Arthur Rimbaud και ο Max Ernst.

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΣ
Turn Back Time
Turn Back Time

Ο Δημήτρης Αηδόνης σπούδασε αρχιτεκτονική στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Έζησε πέντε χρόνια στην Ισπανία και την Αγγλία όπου ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές και εργάστηκε. Από το 2019 έχει επιστρέψει στην Αθήνα και εργάζεται ως αρχιτέκτονας, ενώ αρθρογραφεί από ενδιαφέρον για την ιστορία και τη γεωπολιτική.

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ

Τα σημαντικότερα νέα της ημέρας, στο inbox σου κάθε μεσημέρι!

ΕΓΓPΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER

+