Ο Γιώργος Τσολάκης, ιδρυτής του γραφείου Tsolakis Architects μέσα σε 12 χρόνια έχει υλοποιήσει έργα που θα ζήλευαν πολλοί αρχιτέκτονες, από μουσεία και ιδρύματα μέχρι επαγγελματικά κτίρια και κατοικίες. Τον συναντήσαμε εν μέσω ταξιδιών και σχεδίων στον εμβληματικό του χώρο όπου μας μίλησε για το έργο-πρόκληση του Αρχαιολογικού Μουσείου της πόλης της Αθήνας, για το μυστικό της επιτυχίας του, αλλά και για επαγγελματικές εμπειρίες που γεννήθηκαν μέσα από ένα σερί από καραμπόλες!
Mαρίνα Αλίμου @ ΤSOLAKIS ARCHITECTS
Μιας και βρισκόμαστε στον χώρο σας, πώς είναι να «συγκατοικείτε» με τον Άρη Κωνσταντινίδη και τη Ναταλία Μελά;
Είναι ένα πολύ όμορφο συναίσθημα γιατί νιώθεις την ιστορία να ξεχειλίζει από το κτίριο. Το να είσαι μέσα σε έναν τόσο ιστορικό χώρο, ανάμεσα από τα γλυπτά της Ναταλίας Μελά, είναι κάτι που σε γεμίζει με ευθύνη ώστε να καταφέρεις να δημιουργήσεις κάτι τόσο σημαντικό όσο εκείνοι οι άνθρωποι. Αυτό είναι το βασικό συναίσθημα που δημιουργείται, τουλάχιστον σε εμένα. Θεωρώ ότι οι αρχιτέκτονες που δουλεύουν εδώ αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει ένας άλλος τρόπος για να βλέπουν τον χώρο και την αρχιτεκτονική, ο οποίος δυστυχώς σπανίζει στην εποχή μας. Ο λόγος είναι ότι δεν έχουμε πλέον τέτοιους χώρους όπως αυτούς που βλέπετε στο συγκεκριμένο κτίριο. Για παράδειγμα, μια μεγαλοπρεπή είσοδο με έναν πολύ μεγάλο πολυέλαιο. Αντίθετα, οι είσοδοι στις σύγχρονες ελληνικές πολυκατοικίες έχουν εκφυλιστεί σε έναν διάδρομο πλάτους 1,20 μ., όπως ορίζει η ελληνική νομοθεσία. Όμως σε εμάς, μπαίνοντας στο γραφείο μας, θα δείτε έναν μεγάλο χώρο εισόδου που διανέμει σε όλες τις επιμέρους αίθουσες. Όλα αυτά είναι στοιχεία τα οποία στον βωμό του κέρδους έχουν χαθεί από τις ελληνικές πολυκατοικίες, όμως εδώ πρωταγωνιστούν.
Υπάρχει εντούτοις ανοιχτή συζήτηση για την κοινωνική διάσταση και τη ζωντάνια της ελληνικής πολυκατοικίας.
Η ελληνική πολυκατοικία είναι η αντανάκλαση της ελληνικής κουλτούρας. Βασίστηκε στην ανάγκη για στέγαση των ανθρώπων που ήρθαν από την επαρχία. Ανθρώπων που σιγά σιγά πάτησαν στα πόδια τους, αφού εξασφάλισαν τα βασικά τους αγαθά. Έτσι, για πολύ καιρό είχαμε μια πολυκατοικία που ήθελε να δείξει την ευμάρεια των κατοίκων της. Σε μια άλλη περίοδο άρχισε να έχει μια επίπλαστη σοβαρότητα και τώρα μιλάμε για μια νέα πολυκατοικία η οποία ήρθε να φωνάξει «εδώ είμαι, έχω αξία, κοιτάξτε με. Θέλω να πρωταγωνιστήσω ξανά, όπως πριν από εβδομήντα χρόνια, σε αυτή την πόλη».
Πώς θα γινόταν η Αθήνα πιο βιώσιμη και πιο πράσινη πόλη;
Δύσκολη απάντηση… Το να πεις ότι γκρεμίζεις κάποια κτίρια είναι μια εύκολη απάντηση, αλλά δεν είναι η λύση του προβλήματος. Νομίζω ότι πρέπει να σεβαστούμε το περιβάλλον μας. Το κέντρο της Αθήνας, αν το σκεφτείτε, έχει αρκετό πράσινο, έχει μεγάλα πάρκα, τον Εθνικό Κήπο, τον Λυκαβηττό, πάρκα που κατεβαίνουν μέχρι τα Ιλίσια. Το θέμα είναι όλα αυτά να μπουν στην καθημερινότητα της πόλης.
Άποψη από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ακαδημίας Πλάτωνος. 1ο Βραβείο.
Πώς διαχειριστήκατε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης της Αθήνας τα στοιχεία του πάρκου, της Ακαδημίας Πλάτωνος και του αστικού ιστού;
Η απάντηση είναι απλή: με τη γεωμετρία, η οποία για τους αρχαίους Έλληνες και ειδικά για τους Πλατωνικούς δεν ήταν απλώς η γνώση κάποιων γεωμετρικών θεωρημάτων. Σημαίνει ότι αυτός ο οποίος γνωρίζει γεωμετρία, αυτός που αντιλαμβάνεται τη σχέση μεταξύ του μερικού και του όλου, τη σχέση μεταξύ του κόσμου και του ανθρώπου, που φέρνει μια ισορροπία στο σύμπαν και εντέλει δημιουργεί τη λογική μέσα από την οποία παίρνει σωστές αποφάσεις. Αυτή λοιπόν ήταν η πρωταρχική ιδέα πάνω στην οποία στηρίξαμε την ανάπτυξη του μουσείου.
Τι κάναμε λοιπόν; Πήραμε ένα απλό τετράγωνο, ένα πρωταρχικό σχήμα, και στη μέση του οικοπέδου δημιουργήσαμε την αρχή των πάντων. Σε αυτό το τετράγωνο δημιουργήσαμε διαδρομές που έρχονται από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και συνδέουν όλα αυτά τα ετερόκλητα μεταξύ τους πράγματα με το μουσείο. Έτσι, με έναν απλό γεωμετρικό κανόνα συνδέσαμε όλα αυτά τα στοιχεία που βρίσκονται γύρω από το πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος και συνδέονται με τον πολύ ιδιαίτερο χαρακτήρα του. Προκύπτει λοιπόν μια αίσθηση ισότητας και συμμετοχικότητας. Και αυτό είναι το πολύ ενδιαφέρον από τη δικαιοσύνη της γεωμετρίας, δηλαδή από τη σχέση του όλου με το μερικό, του κόσμου με τον άνθρωπο.
Μακέτα Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Ακαδημίας Πλάτωνος.
Επηρεαστήκατε καθόλου από την αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική στο συγκεκριμένο μουσείο;
Η δομή των αρχαίων ελληνικών ναών είχε στο κέντρο της ένα άδυτο όπου οι άνθρωποι δεν είχαν τη δυνατότητα να εισέλθουν. Στο μουσείο λοιπόν φτιάξαμε το εντελώς ανάποδο: φυγοκεντρήσαμε αυτή τη γεωμετρία και τα τέσσερα πτερά του αρχαίου ελληνικού ναού που προφύλασσαν το άδυτο και τα στρίψαμε κατά 90°, δημιουργώντας τα τέσσερα όρια του τετράγωνου χώρου. Με αυτόν τρόπο το άδυτο μεταμορφώνεται σε κάτι δημόσιο, ανοιχτό, όπου μπορούν να μετέχουν όλοι.
Ο Πλάτωνας υπάρχει στη σκέψη σας;
Το να σκέφτεσαι τον κόσμο ιδεατά είναι κάτι επίκαιρο. Προσωπικά είναι η δύναμή μου και ίδιον του χαρακτήρα μου να σκέφτομαι με αισιοδοξία, ότι δηλαδή ο κόσμος είναι καλός, ότι ζω σε έναν ιδεατό κόσμο. Δυστυχώς πολλές φορές τρακάρω με την πραγματικότητα.
Υπάρχει κάποιο κοινό χαρακτηριστικό στοιχείο που να διατρέχει τις δουλειές σας;
Σίγουρα υπάρχει, ωστόσο στον σύγχρονο κόσμο που μεταβάλλεται τόσο γρήγορα δεν πιστεύω ότι θα πρέπει ο αρχιτέκτονας να απαντάει σε τόσο διαφορετικά μεταξύ τους ερωτήματα με τον ίδιο τρόπο. Αυτό που θα δείτε σε εμάς είναι μια δομή σκέψης πολύ προσωποποιημένη ανάλογα με τους χρήστες των κτιρίων. Ακούμε τις ανάγκες τους, ακούμε τι μας λένε, ακούμε τι συμβαίνει γύρω μας και όλα αυτά τα παραμετροποιούμε μέσω ενός εταιρικού κώδικα σκέψης. Θεωρώ ότι έτσι απαντάμε στον καθένα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο: με διαφορετικές εικόνες και μορφές αλλά με τον ίδιο κώδικα σκέψης. Είμαστε από τα πρώτα αρχιτεκτονικά γραφεία που πραγματικά αντιλαμβανόμαστε τις ανάγκες του καθενός χρήστη και τις κάνουμε χώρο.
Kτίριο Γραφείων στο Μαρούσι @ ΤSOLAKIS ARCHITECTS
Το μυστικό σας δηλαδή είναι ότι ακούτε;
Ναι, όποιος δεν ακούει δεν μπορεί να εξελιχθεί.
Ποιος είναι ο σωστός τρόπος για να ακούει κανείς λοιπόν;
Κατ’ αρχάς πρέπει να σέβεται τον άλλο. Όταν συμβαίνει αυτό, αντιλαμβάνεσαι ότι έχει κάτι να σου πει και τότε αρχίζεις και απαντάς για τον συγκεκριμένο άνθρωπο και εκεί ξεκινάει ένας διάλογος που είναι η βάση για τη δημιουργία. Οι ιδέες προκύπτουν μέσα από τον διάλογο και τη συλλογική σκέψη.
Kατοικία στην Κηφισιά @ ΤSOLAKIS ARCHITECTS
Μήπως κινδυνεύει λόγω τουρισμού η Αθήνα να γίνει Ντίσνεϊλαντ;
Τι να πει τότε η Ρώμη; Νομίζω ότι η Αθήνα ισορροπεί σε ένα πολύ ενδιαφέρον σημείο, το οποίο ξεκινάει από τη συνθετότητά της. Για παράδειγμα, σε κάθε πολυκατοικία μπορείτε να δείτε ένα γραφείο, ένα μαγαζί, ένα Airbnb… Βλέπετε ξαφνικά τόσο διαφορετικά μεταξύ τους πράγματα σε έναν τόσο μικρό χώρο, ο οποίος δημιουργεί ενδιαφέρουσες καταστάσεις.
Ποιος είναι ο δικός σας δρόμος για την έμπνευση;
Η έμπνευση δεν είναι κάτι που σου έρχεται έτσι απλά, μια τέτοια σχέση είναι πολύ εφήμερη. Πρέπει να συνδεθείς πραγματικά και να αποκτήσεις μια διαρκή σχέση. Εγώ λοιπόν έχω συνεχώς την έμπνευση στο πίσω μέρος του μυαλού μου, λαμβάνω τα δεδομένα και ξαφνικά μετά από κάποιο χρόνο τη βρίσκω μπροστά μου.
Κάνετε συχνά λόγο για παραμετροποίηση. Ποιος είναι ο ρόλος της στη δουλειά σας;
Θεωρώ ότι μέσω της παραμετροποίησης καταλαβαίνουμε καλύτερα τον κόσμο, τον ακούμε στην πραγματικότητα. Κι όταν λέμε ότι τον παραμετροποιούμε, δεν σημαίνει ότι τον βάζουμε σε κουτάκια. Σημαίνει ότι ακούμε καθετί που συμβαίνει γύρω μας και αυτό δίνει ένα ερέθισμα για την πράξη που θα κάνουμε μετά.
Θα μιλήσω με ένα παράδειγμα: σχεδιάσαμε ένα κίριο στη Λεωφόρο Συγγρού, το οποίο ονομάσαμε Wave. Τι κάναμε εκεί; Eίδαμε τι είδους κτίρια υπάρχουν στον περιβάλλοντα χώρο, πώς κινείται ο ήλιος, είδαμε πώς βλέπουν οι άνθρωποι μέσα από το κτίριο τον Υμηττό, μιλήσαμε με διάφορους ειδικούς για τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική και για τον τρόπο με τον οποίο θα προστατεύσουμε το ίδιο το κτίριο προκειμένου να καταναλώνει τη λιγότερη δυνατή ενέργεια. Έτσι βγάλαμε από όλες αυτές τις παραμέτρους έναν κυματισμό, που αποτυπώνεται και στην όψη. Είναι το κτίριο που βλέπετε στη Συγγρού 44.
Άρα λοιπόν η παραμετροποίηση δεν είναι μια μανιέρα όπου όλα δημιουργούν ένα σύστημα. Είναι ένας τρόπος να διαβάζουμε την πραγματικότητα. Μιλάμε λοιπόν για συσχετισμούς και για συνέργειες. Τα πάντα με κάποιον τρόπο συνδέονται, επενεργούν στα αρχιτεκτονικά κείμενα, τα επηρεάζουν και μας δίνουν τη δική τους υπόσταση.
Kτίριο γραφείων. @TSOLAKIS ARCHITECTS
Ποια επαγγελματική εμπειρία σας άλλαξε τη ζωή;
Είναι πολλές και, αν μπορώ να θυμηθώ κάποια, είναι ο πρώτος μεγάλος διαγωνισμός που κερδίσαμε για τη Συνεργατική Τράπεζα της Κύπρου έπειτα από πολλές καραμπόλες. Τι σημαίνει καραμπόλα; Να σας πω. Έσπασε τρεις φορές η μακέτα που έπρεπε να υποβάλουμε, χάλασαν δύο φορές οι πλότερ που τυπώναμε και ακυρώθηκε η συμμετοχή της Ζάχα Χαντίντ στον διαγωνισμό και κερδίσαμε. Αυτή είναι μια τέλεια καραμπόλα! Οπότε στις καραμπόλες πρέπει να είσαι στο κατάλληλο σημείο για να τις κάνεις ευκαιρία ή για να τις αποφεύγεις.
Επομένως αν σας ρωτούσα για τη μία και μοναδική εμπειρία, θα μου απαντούσατε για την Κύπρο;
Αν ήταν μία, δεν θα ήμουν εδώ αυτή τη στιγμή. Θα σήμαινε ότι δεν έχω κάνει κάτι στη ζωή μου από τότε. Οι στιγμές που είναι σημαντικές εμφανίζονται πολύ συχνά. Το να ταξιδεύεις και να είσαι σε ένα αεροπλάνο ή σε ένα αυτοκίνητο συνέχεια και το να τρέχεις 55 έργα είναι μια πλούσια εμπειρία.
Ποιες φάσεις στο ταξίδι της υλοποίησης ενός έργου σας συναρπάζουν;
Προφανώς η πρώτη στιγμή, που είναι μαγική. Στη συνέχεια έχεις διάφορες στιγμές συναρπαστικές, όταν καταφέρνεις να αντεπεξέρχεσαι στην ελληνική γραφειοκρατία, όταν φτιάξεις αυτό που ονειρεύεσαι εντός προϋπολογισμού, όταν κατορθώσεις να βρεις τον τρόπο και τις τεχνικές λύσεις ώστε αυτό που ονειρεύεσαι να κατασκευαστεί όπως έχεις ονειρευτεί. Είναι λοιπόν πολλές οι στιγμές στη διάρκεια της υλοποίησης ενός έργου που με συναρπάζουν, αλλά η πρώτη στιγμή είναι η σημαντική.
Υπάρχει κάτι με το οποίο δεν έχετε αναμετρηθεί αρχιτεκτονικά ακόμα και θέλετε να το υλοποιήσετε;
Δεν νομίζω, ό,τι ήταν να σχεδιάσουμε ως ομάδα το έχουμε σχεδιάσει με κάποιον τρόπο ή το σχεδιάζουμε τώρα. Είναι σαν να ζούμε το όνειρό μας, δεν μας λείπει κάτι. Προσωπικά, προφανώς και θέλω να σχεδιάσω και άλλα πράγματα, τα οποία όμως να προχωρήσουν τη σκέψη μου πάνω στην αρχιτεκτονική.
Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων. @TSOLAKIS ARCHITECTS
Ποια ήταν η ιδέα για τον σχεδιασμό του Μουσείου Ενάλιων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά;
Ήταν μια περίεργη συνομιλία. Η δυσκολία που είχαμε σε αυτό το έργο ήταν να καταφέρουμε να φιλοξενήσουμε πολύ μεγάλα εκθέματα, να φτιάξουμε το περιβάλλον όπου θα υπήρχαν τα αντίγραφα των καραβιών. Αυτό ήταν αδύνατον να γίνει στο υπάρχον σιλό, οπότε προτείναμε η δημιουργία ενός επίπεδου κτιρίου δίπλα στο σιλό, το οποίο συμβόλιζε με μια μεγάλη οριζόντια γραμμή στην οροφή του τη στάθμη του νερού και της θάλασσας. Με άλλα λόγια, τόνιζε ότι όλα τα εκθέματα, οι ενάλιες αρχαιότητες, βρίσκονται συμβολικά κάτω από το νερό, κι αυτό ήταν η αφετηρία της σκέψης μας.
Υπάρχει ένα αρχιτεκτονικό έργο ανά τον κόσμο που θα θέλατε να είχατε κάνει εσείς;
Θαυμάζω πολλά κτίρια αλλά δεν ξέρω αν θα μπορούσα να τα σχεδιάσω εγώ. Τι να πεις ας πούμε για το Guggenheim στη Νέα Υόρκη; Ένα κτίριο συγκλονιστικά δυνατό που δεν θα μπορούσα να σχεδιάσω. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την εμπειρία μου στο Μουσείο της Mercedes στη Στουτγκάρδη. Ένα κτίριο που σχεδίασε το UN Studio του Ben van Berkel. Όσο το μελετούσα στα βιβλία δεν μου άρεσε καθόλου. Όταν μπήκα και το περπάτησα, κατάλαβα ότι είναι ένα κτίριο μιας νέας εποχής λόγω της συμβίωσης με τα εκθέματα, με έναν τρόπο που είναι μαγικός. Κι αυτό γιατί κτίριο και εκθέματα αποτελούν μια συνολική εμπειρία.
Antiparos Villas. @TSOLAKIS ARCHITECTS
Από τι κρίνεται ένας αρχιτέκτονας;
Από την αντοχή του στον χρόνο. Με απασχολεί να σχεδιάσουμε κτίρια επίκαιρα τα οποία να έχουν αξία στον χρόνο και να είναι χρήσιμα στην κοινωνία, να προσαρμόζονται στις εκάστοτε ανάγκες της. Πολλές φορές σχεδιάζουμε ένα κτίριο για τον μικρό χρονικό ορίζοντα στον οποίο απευθυνόμαστε και όχι τόσο για το μέλλον.
Πώς θα περιγράφατε σε μια πρόταση τα 12+ χρόνια της επαγγελματικής σας πορείας;
Πολλή δουλειά, ρίσκο και κατανόηση ότι η επιτυχία έχει ένα τίμημα, τον χρόνο.
Ο Γιώργος Τσολάκης είναι ομιλητής στο συνέδριο ΕΣΩ που θα γίνει στο Μέγαρο Μουσικής την Τετάρτη 24 Μαΐου στις 16:00
Για εισιτήρια μπείτε στο www.esw.gr
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Βασίλης Μπαρτζώκας: Ένας Λάτρης της Αρχιτεκτονικής
Η 10η Ημερίδα ΕΣΩ Έρχεται στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Sani Resort: Το Ελληνικό Ξενοδοχείο Που «Εξάγει» Βιωσιμότητα
