«Είμαι 87 ετών. Έχω δει πόλεμο, καταστολή, διαμαρτυρίες και αντιδράσεις. Με έχουν αποθεώσει αλλά και με έχουν στιγματίσει ως εχθρό του κράτους. Μπορώ, όμως, να σας πω το εξής: αυτή είναι η πιο τρομακτική περίοδος της ζωής μου. Εγχειρίδιο που να λέει τι πρέπει να κάνουμε δεν υπάρχει. Έτσι, όταν νιώθω φόβο, ανατρέχω στην ιστορία. Και, ξέρω ότι το μόνο πράγμα που έχει κατ’ επανάληψη λειτουργήσει είναι η αλληλεγγύη. Να ενωνόμαστε πολλοί μαζί, τόσοι πολλοί ώστε να μην μπορούν να μας αγνοήσουν, και να υπερασπιζόμαστε ο ένας τον άλλο».
Την 1η Οκτωβρίου 2025, η Αμερικανίδα ηθοποιός και ακτιβίστρια Jane Fonda ανακοίνωσε πως επανεκκινεί την Επιτροπή για την Πρώτη Τροπολογία (Committee for the First Amendment ή CFA) με στόχο την υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης. Αυτή η επιτροπή, την οποία υποστηρίζουν ήδη περισσότερες από 550 προσωπικότητες του Χόλιγουντ, μεταξύ των οποίων η Natalie Portman, ο Spike Lee, ο Pedro Pascal, η Whoopi Goldberg, ο Sean Penn, η Julianne Moore και η Barbra Streisand, διακηρύσσει πως «[…] η ομοσπονδιακή κυβέρνηση εμπλέκεται για άλλη μια φορά σε μια συντονισμένη εκστρατεία για να φιμώσει τους επικριτές της κυβέρνησης, των μέσων ενημέρωσης, της δικαστικής εξουσίας, του ακαδημαϊκού χώρου και της βιομηχανίας ψυχαγωγίας. Αρνούμαστε να μείνουμε άπραγοι και να το αφήσουμε να συμβεί. Η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης είναι αναφαίρετα δικαιώματα κάθε Αμερικανού, ανεξαρτήτως υπόβαθρου και πολιτικής πεποίθησης – ανεξάρτητα από το πόσο φιλελεύθερος ή συντηρητικός μπορεί να είναι».
Ο Trump (Δεν) Έχει Δίκιο σε Όλα
Η συστηματική και ανερμάτιστη επιδίωξη του Donald Trump να εξαφανίσει οτιδήποτε αντιτίθεται στο αγαπημένο του σύνθημα («Ο Trump έχει δίκιο σε όλα») προκαλεί τρόμο σε εκείνους που δεν συντάσσονται με τις απόψεις του και, ταυτόχρονα, προξενεί εύλογα ερωτηματικά για την πορεία μιας χώρας που, για μια ακόμη φορά, ασθμαίνει μπροστά στην τήρηση της Πρώτης Τροπολογίας του Συντάγματός της. («Το Κογκρέσο δεν θα θεσπίσει κανέναν νόμο που να αφορά την καθιέρωση θρησκείας ή να απαγορεύει την ελεύθερη άσκησή της· ούτε να περιορίζει την ελευθερία του λόγου ή του Τύπου· ούτε το δικαίωμα του λαού να συνέρχεται ειρηνικά και να απευθύνει αιτήματα στην κυβέρνηση για την αποκατάσταση αδικιών).
Μαύρες Λίστες
Μπορεί, σε μια πρώτη ανάγνωση, να πιστέψει κάποιος πως η ιστορία επαναλαμβάνεται. Αλλά μπορεί και να μην είναι έτσι.
Σε αντίθεση με ό,τι είναι ευρέως γνωστό, μαύρες λίστες είχαν δημιουργηθεί πολύ νωρίτερα από την εποχή του γερουσιαστή Joseph McCarthy – ο οποίος, λίγο αργότερα, ταύτισε την αντικομουνιστική υστερία των ΗΠΑ με το όνομά του. Το 1938 ωστόσο, είχε ήδη ιδρυθεί η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων της Βουλής των Αντιπροσώπων/House Un-American Activities Committee (HUAC) με στόχο να διερευνήσει τον εξτρεμισμό στη χώρα.
Το πολιτικό κλίμα της εποχής δημιούργησε συνθήκες φόβου, θυμού και καταστολής κάθε έννοιας ελευθερίας του λόγου. Στο πλαίσιο αυτό, ο ιδρυτής του The Hollywood Reporter, Billy Wilkerson, χρησιμοποιώντας, όπως και ο Trump, ρητορική μίσους απέναντι σε όλους εκείνους με τους οποίους διαφωνούσε, ξεκίνησε εκστρατεία κατά των «κομμουνιστών» του Χόλιγουντ. Το 1946 μάλιστα, δημοσίευσε άρθρο του με τίτλο «A Vote for Joe Stalin», καταγγέλλοντας δημόσια ότι υπήρχε «κομμουνιστική διείσδυση» στη βιομηχανία του κινηματογράφου και, χωρίς να ελέγχει την αλήθεια των ισχυρισμών του, ονόμασε σκηνοθέτες, σεναριογράφους και παραγωγούς ως ύποπτους για «φιλοκομμουνιστικές τάσεις». Το άρθρο αυτό πυροδότησε τον αντικομμουνιστικό πανικό στις ΗΠΑ και οδήγησε στη δημιουργία της μαύρης λίστας, εξαιτίας της οποίας δεκάδες καλλιτέχνες αποκλείστηκαν από τη βιομηχανία του κινηματογράφου για δεκαετίες.
Τότε, το 1947, ιδρύθηκε για πρώτη φορά Επιτροπή για την Πρώτη Τροπολογία από πρωτοκλασάτα ονόματα της εποχής (με τους John Huston, τον William Wyler, Lucille Ball, Humphrey Bogart, Bette Davis, Henry Fonda και Judy Garland ανάμεσα στα μέλη της).
Οι πιέσεις που ασκήθηκαν στην πορεία οδήγησαν αρκετά από τα μέλη της να δηλώσουν μετάνοια για τη συμμετοχή τους, με αποτέλεσμα ο στόχος της επιτροπής σε μεγάλο βαθμό να μην επιτευχθεί. Μάλιστα, ο σεναριογράφος Dalton Trumbo, ένας από τους πρώτους που καταχωρίστηκαν στη μαύρη λίστα του Χόλιγουντ, χρόνια αργότερα περιέγραψε εκείνη την εποχή ως αγώνα που είχε μόνο θύματα.
Αναβίωση σε Διαφορετικό Πλαίσιο
Η θαρραλέα κίνηση της Jane Fonda δεν προκαλεί μεγάλη έκπληξη, υπό την έννοια ότι η ηθοποιός δεν έχει διστάσει σε (εξίσου, άραγε;) σκοτεινές εποχές, όπως η εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ, να ορθώσει το ανάστημά της. Ούτε και η αντίδραση του Λευκού Οίκου που αποκάλεσε την 83χρονη ακτιβίστρια «Hanoi Jane» και τον Αμερικανό πρόεδρο ισχυρό υπερασπιστή της ελευθερίας του λόγου ξαφνιάζει. Για ορισμένους, μάλιστα, δεν αποτελεί έκπληξη –ούτε και υπερβολή– ο παραλληλισμός της εποχής Trump με τον μακαρθισμό της δεκαετίας του 1950.
Το ερώτημα είναι εάν αυτή η καίρια και απαραίτητη παρέμβαση της Jane Fonda να αναβιώσει την CFA θα έχει καλύτερα αποτελέσματα από αυτά της πρώτης επιτροπής.
Ένα ερώτημα δύσκολο να απαντηθεί, καθώς ο αυταρχισμός του Trump μέχρι στιγμής επικρατεί στις ΗΠΑ. Ωστόσο, αυτή τη φορά, υπάρχουν δύο ισχυροί σύμμαχοι στον στόχο της CFA: το πλήθος των καλλιτεχνών που έχουν ήδη δηλώσει την υποστήριξή τους και την ψηφιακή εποχή που ανοίγει δρόμους επικοινωνίας και επιτρέπει την ελευθερία του λόγου να υφίσταται όσο και αν κάποιοι επιχειρούν να τη φιμώσουν.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Η Εναλλακτική Αρρενωπότητα του Pedro Pascal Λάμπει!
