Με χειρουργική δεξιοτεχνία έχει τοποθετήσει τα μικροσκοπικά “σωθικά” του διαμερίσματος στη θέση τους: μπανιέρες με βρομόνερα, μικροσκοπικά ομοιώματα γάτας, ολόκληρο βουνό από σκουπίδια, πλακάκια ποτισμένα με αίμα, στοίβες με άπλυτα πιάτα, υπολείμματα φαγητού, ηλεκτρικές συσκευές, κλινοσκεπάσματα πεταμένα στο κρεβάτι, κατσαρίδες στις γωνιές. Τα έχει τοποθετήσει προσεκτικά σε επίσης μικροσκοπικές μακέτες σπιτιών, αποδίδοντας παραστατικά συνθήκες πλέον ακατάλληλες και για τη ζωή, αλλά και για το θάνατο, ωστόσο πλέον συνηθισμένες για μεγάλη μερίδα των κατοίκων της χώρας του ανατέλλοντος ηλίου.
Η Miyu Kojima εργάζεται στην εταιρεία To-Do Company, μια εταιρεία καθαρισμού προσοδοφόρα και ταυτόχρονα αλλιώτικη από τις άλλες: ειδικεύεται στα διαμερίσματα των “kodokushi”, που σημαίνει ότι αναλαμβάνει να καθαρίσει τα σπίτια Ιαπώνων που έζησαν ολομόναχοι και πέθαναν ολομόναχοι, χωρίς, ακόμη και για βδομάδες, να ασχοληθεί κάποιος με την τύχη τους, ούτε καν να ενοχληθεί από τη ζοφερή μυρωδιά τους.
Το θέμα και το θέαμα είναι αποκρουστικό, θλιβερό, ανατριχιαστικό. Όμως είναι τόσο διευρυμένο που δεν χωράει κάτω από κανένα χαλί. Όπως γράφει ο Guardian, οι αριθμοί των μοναχικών θανάτων στην Ιαπωνία αυξάνονται: το 1980, το 4,3% των ανδρών και το 11,2% των γυναικών ηλικίας άνω των 65 ετών ζούσαν μόνοι τους. Μέχρι το 2015, τα στοιχεία ήταν 13,3% και 21,1%. Σύμφωνα με το Γραφείο Κοινωνικής Πρόνοιας και Δημόσιας Υγείας, μόνο στο Τόκιο, 4.777 άνθρωποι πέθαναν με αυτόν τον τρόπο το 2017. Η μεγάλη πλειοψηφία ήταν ηλικίας άνω των 60 ετών. Περίπου ένα τρίτο πέθαναν 2-3 ημέρες πριν από την ανεύρεση του σώματος – και σχεδόν το 10% των σωμάτων ήταν εκεί περισσότερο από ένα μήνα.
Πέρα από τους αριθμούς που στην πραγματικότητα δύσκολα λένε την αλήθεια, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά ανθρώπινα βιώματα όπως η μοναξιά, οι λόγοι που οδηγούν αυτούς τους ανθρώπους να εγκαταλείπονται ολομόναχοι μέσα σε τέσσερις τοίχους είναι πολλοί και αχαρτογράφητοι. Εκτιμήσεις αναφέρουν πως αρκετοί Ιάπωνες αναγκάστηκαν, από το 1990, να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα, ενώ, όσο δούλευαν, λόγω εξοντωτικού όγκου εργασίας, δεν δημιούργησαν ποτέ δική τους οικογένεια (το φαινόμενο “karoshi”, του άγχους που προέρχεται από την εξαντλητική δουλειά με συνέπεια να αυτοκτονούν περί τους 200 κάθε χρόνο παραμένει άλυτο).
Η Miyu Kojima εργάζεται στην εταιρεία To-Do Company, μια εταιρεία καθαρισμού προσοδοφόρα και ταυτόχρονα αλλιώτικη από τις άλλες: ειδικεύεται στα διαμερίσματα των “kodokushi”, που σημαίνει ότι αναλαμβάνει να καθαρίσει τα σπίτια Ιαπώνων που έζησαν ολομόναχοι και πέθαναν ολομόναχοι, χωρίς, ακόμη και για βδομάδες, να ασχοληθεί κάποιος με την τύχη τους, ούτε καν να ενοχληθεί από τη ζοφερή μυρωδιά τους.
Ο κακός χαμός μέσα σε ένα γιαπωνέζικο σπίτι με έναν και μοναδικό ένοικο, ωστόσο, δεν οφείλεται απαραιτήτως σε πρόωρα συνταξιοδοτημένους εργένηδες, αφού και ενεργά μέλη της γιαπωνέζικης κοινωνίας, όπως δικηγόροι και νοσηλευτές με υπερφορτωμένα και ακατάστατα ωράρια εργασίας μπορεί να αφεθούν σε μια… σκουπιδοδιακόσμηση, αποκαμωμένοι από ένα διαζύγιο ή απλά από την άγνοιά ή την αδιαφορία τους για την καθαριότητα του σπιτιού τους. Είναι δύσκολο να ειπωθεί τι πραγματικά συμβαίνει με τη μοναξιά των Ιαπώνων και προφανώς ακόμη δυσκολότερο τι μπορεί να γίνει για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση.
Η καταγραφή των φαινομένων ωστόσο αυξάνεται: εκτός από το “kodokushi” και το “karoshi”, ένας ακόμη χαρακτηρισμός προστίθεται στον κατάλογο της οδυνηρής πραγματικότητας. Σύμφωνα με σχετικά πρόσφατες πληροφορίες του ΑΠΕ -ΜΠΕ και του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων, οι “hikikomori” είναι οι αποκομμένοι από την κοινωνία άνθρωποι που μένουν κλεισμένοι στο σπίτι τους για πάνω από έξι μήνες και φτάνουν τους τουλάχιστον 600.000 Ιάπωνες ηλικίας από 40 έως 64 ετών.
Μέσα σε τέτοιες συναισθηματικά απάνθρωπες συνθήκες μοιάζει φυσικό κι επόμενο, εταιρείες όπως η To-Do Company, όπου εργάζεται η Miyu Kojima, να κάνουν χρυσές δουλειές. Τόσο χρυσές που συμμετέχουν σε εμπορικές εκθέσεις προκειμένου να παρουσιάσουν τις αναβαθμισμένες υπηρεσίες τους.
Λένε πως μια αξιοπρεπής ζωή είναι το λιγότερο που μπορεί να κάνει όποιος σέβεται στοιχειωδώς τον εαυτό του. Λένε, επίσης, ότι ένας αξιοπρεπής θάνατος είναι η καταλληλότερη εξέλιξη της ζωής. Όσο υποκειμενική και να είναι η λέξη αξιοπρέπεια, στην προκειμένη περίπτωση η Miyu Kojima θέλησε να την υποστηρίξει. Προκειμένου να μη διαφημίζεται η δουλειά της εταιρείας μέσα από φωτογραφίες των εγκαταλελειμμένων σπιτιών των μοναχικών νεκρών, θεωρώντας ότι πρόκειται “για έλλειψη σεβασμού απέναντι στους αποθανόντες και τις οικογένειες τους”, αποφάσισε να δημιουργήσει μακέτες και ομοιώματα για να δείξει το πριν και το μετά του διαμερίσματος. Στην αρχή, τα βήματά της ήταν διστακτικά. Μία κόλλα, μια σανίδα από πολυστερίνη, σύνεργα κοπής ατάκτως ερριμμένα. Μετά, οδηγίες μέσα από το YouTube. Κι ύστερα, λεπτομερής κατασκευή-αναπαράσταση όσων έβλεπε στα σπίτια που καθάριζε.
Όσο μακάβριο και να φαίνεται αυτό που κάνει η Miyu Kojima και οι πολλοί συνάδελφοι της που καθαρίζουν σπίτια νεκρών, εμπεριέχει ευαισθησία, μπορεί αγωνία, ακόμη και τύψεις για την αποξένωση μεταξύ των ανθρώπων, συγγενών και φίλων (ανεξαρτήτως χώρας). “Μπορεί να έχει σχέση με τον πατέρα μου”, είπε η 27χρονη Miyu στον Guardian. “Έχασε τη δουλειά και την οικογένειά του λόγω του αλκοολισμού του. Ζούσε ολομόναχος. Μία ημέρα, μετά το σχολείο, είχα πάει για καφέ με τους φίλους μου. Χτύπησε το κινητό μου. Ήταν η αδελφή μου που μου είπε να πάω επειγόντως στο νοσοκομείο. Όταν έφτασα, βρήκα τον πατέρα μου που είχε υποστεί εγκεφαλικό. Τον είχε βρει κατά τύχη η μητέρα μου πεσμένο στο πάτωμα του σπιτιού του. Δεν ανάρρωσε ποτέ.”
Στην περίπτωση της η Miyu Kojima, ο πατέρας της δεν πέθανε μονάχος. Μεταφέρθηκε, τουλάχιστον, σε νοσοκομείο. Από καθαρή τύχη. Σε δεκάδες άλλες περιπτώσεις οι kodokushi παραμένουν στους τέσσερις ασφυκτικούς τοίχους του σπιτιού τους για μέρες και εβδομάδες ολόκληρες. Ανήμποροι ακόμη και για έναν αξιοπρεπή θάνατο, ολοκληρώνοντας τον μακάβριο κύκλο της ζωής τους, δίνοντας δουλειά σε εταιρείες καθαρισμού όπως η To-Do Company.
