Γιατρός, φίλος, άνθρωπος – με αυτές τις λέξεις άκουγα να τον περιγράφουν οι γυναίκες στην αίθουσα αναμονής ενόσω περιμέναμε. Συναντηθήκαμε αργά το απόγευμα στο ιατρείο του για τη συνέντευξη.
Ο χώρος ήταν γεμάτος με γυναίκες που υπομονετικά περίμεναν να εξεταστούν και ο Γρηγόρης Ξεπαπαδάκης, χειρουργός μαστού, ιδρυτής της Επιστημονικής Μαστολογικής Εταιρείας Ίαση – Στήριξη, παρά την εμφανή κούραση, έδειχνε εντυπωσιακή αντοχή και επιμονή, φροντίζοντας κάθε εξεταζόμενη με συνέπεια και προσοχή.
Ποια είναι η πιο σημαντική πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες όταν διαγνωστούν με καρκίνο του μαστού στην Ελλάδα σήμερα και πώς πιστεύετε ότι η έγκαιρη διάγνωση και η εκπαίδευση μπορούν να κάνουν τη διαφορά;
Η πρώτη διάγνωση καρκίνου του μαστού είναι μια στιγμή που αλλάζει ριζικά τη ζωή κάθε γυναίκας. Στην Ελλάδα, η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σε αυτή τη φάση είναι ο φόβος του άγνωστου. Η γυναίκα αισθάνεται πως χάνει τον έλεγχο της ζωής της, βρίσκεται ξαφνικά μπροστά σε ιατρικούς όρους, θεραπευτικά πρωτόκολλα και αποφάσεις που την ξεπερνούν.
Εκεί ακριβώς είναι που η ενημέρωση και η έγκαιρη διάγνωση παίζουν καθοριστικό ρόλο. Όσο πιο νωρίς εντοπιστεί η νόσος τόσο πιο απλή και αποτελεσματική είναι η αντιμετώπισή της. Η έγκαιρη διάγνωση σώζει ζωές, όχι μόνο γιατί αυξάνει τις πιθανότητες ίασης, αλλά και γιατί επιτρέπει στη γυναίκα να κρατήσει την αξιοπρέπειά της και την ψυχραιμία της.
Μέσα από την εκπαίδευση, την ενημέρωση και τη συνεχή επαφή με αξιόπιστους επαγγελματίες υγείας, η ασθενής παύει να είναι «αντικείμενο θεραπείας» και γίνεται ενεργό μέλος στη διαδικασία ίασης. Αυτός είναι και ο λόγος που η ΕΜΕΙΣ δίνει τόσο μεγάλη έμφαση στην πρόληψη, στην ενημέρωση και στις αποστολές υγείας σε όλη την Ελλάδα. Γιατί η γνώση είναι δύναμη και η πρόληψη είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία.
Πώς καθοδηγείτε μια ασθενή στο να επιλέξει ανάμεσα σε διαφορετικά θεραπευτικά πρωτόκολλα (π.χ. χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία, ορμονική θεραπεία), ιδίως όταν εκείνη ανήκει σε ευάλωτη οικονομικά ομάδα;
Η απόφαση για τη θεραπεία είναι μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές στη διαδρομή μιας ασθενούς. Ο ρόλος μου, ως γιατρού, είναι να σταθώ δίπλα της όχι απλώς ως χειρουργός, αλλά ως συνοδοιπόρος. Πάντα ξεκινώ ακούγοντας την ίδια τη γυναίκα. Κάθε ασθενής είναι διαφορετική· έχει τις δικές της ανάγκες, φόβους, οικογενειακές και οικονομικές συνθήκες.
Η επιλογή δεν μπορεί να είναι «μία για όλους». Εξηγώ πάντα με απλό, κατανοητό τρόπο τι σημαίνει κάθε θεραπευτική επιλογή και τι επιπτώσεις μπορεί να έχει στη ζωή της. Μαζί ζυγίζουμε τα δεδομένα, όχι μόνο τα ιατρικά αλλά και τα ανθρώπινα.
Όταν μια γυναίκα προέρχεται από ευάλωτο κοινωνικό ή οικονομικό περιβάλλον, οφείλουμε να λάβουμε υπόψη τις δυσκολίες της και να εξασφαλίσουμε ότι δεν θα στερηθεί την καλύτερη δυνατή φροντίδα. Φυσικά, δεν τελειώνει η επιλογή με την απόφαση. Παραμένουμε δίπλα της για υποστήριξη, επανεξέταση, τροποποίηση θεραπείας αν χρειαστεί.
ΕΜΕΙΣ (Επιστημονική Μαστολογική Εταιρεία Ίαση – Στήριξη), ένα αρκτικόλεξο που παραπέμπει σε μια λέξη με ιδιαίτερο συμβολισμό. Ποια ήταν η αφορμή για τη δημιουργία του οργανισμού;
Πολλές γυναίκες που είχα εξετάσει και είχαν διαγνωσθεί με καρκίνο μου έλεγαν πόσο χαρούμενες ήταν που ήμουν γιατρός τους, αλλά δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν τα έξοδα του ιδιωτικού νοσοκομείου. Η ΕΜΕΙΣ δημιουργήθηκε από την ανάγκη να αποδείξουμε στην πράξη ότι η θεραπεία δεν είναι προνόμιο των λίγων, αλλά δικαίωμα όλων.
Όταν ίδρυσα τον οργανισμό τον Δεκέμβριο του 2010, αυτό που είχα στο μυαλό μου ήταν οι γυναίκες εκείνες που, παρότι παλεύουν με τον καρκίνο του μαστού, δεν είχαν ούτε ασφάλιση ούτε τα οικονομικά μέσα να σταθούν απέναντι στη νόσο με αξιοπρέπεια. Από τότε, στόχος μας ήταν και παραμένει ένας: να μη μείνει καμία γυναίκα αβοήθητη.
Το ΕΜΕΙΣ σημαίνει συλλογικότητα, αλληλεγγύη και πίστη στη δύναμη του ανθρώπου. Είναι μια επιστημονική, μη κερδοσκοπική πρωτοβουλία που στηρίζεται αποκλειστικά στην εθελοντική προσφορά γιατρών, νοσηλευτών και πολιτών, με κοινό όραμα να προσφέρει δωρεάν ιατρική, χειρουργική, νοσηλευτική και ψυχολογική περίθαλψη σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού που βρίσκονται σε ανάγκη.
Μέχρι σήμερα έχουμε στηρίξει πάνω από 450 ανασφάλιστες και οικονομικά αδύναμες γυναίκες, παρέχοντας δωρεάν πλήρη ιατρική, νοσηλευτική, χειρουργική και ψυχολογική φροντίδα σε νησιά, ορεινά χωριά και δυσπρόσιτες περιοχές. Σε κάθε αποστολή μεταφέρουμε το μήνυμα της έγκαιρης διάγνωσης και της πρόληψης.
Πόσο σημαντικός είναι ο ψυχολογικός παράγοντας στη διαδρομή της θεραπείας και της αποκατάστασης και πώς ένας οργανισμός υποστηρίζει τις ασθενείς και τους οικείους τους σε αυτό το κομμάτι;
Ο ψυχολογικός παράγοντας είναι καθοριστικός στη διαδρομή της θεραπείας και της αποκατάστασης. Για μια γυναίκα με καρκίνο του μαστού η αντιμετώπιση δεν αφορά μόνο το σώμα της, αλλά και την ταυτότητά της – το πώς βλέπει τον εαυτό της, την αυτοεκτίμησή της, τη σχέση με το σώμα της, την οικογένειά της, τον κοινωνικό της ρόλο.
Η εμπειρία μου μου έχει δείξει ότι η ψυχολογική στήριξη είναι θεμέλιο της θεραπείας. Στην ΕΜΕΙΣ έχουμε εντάξει τη συμβουλευτική ψυχολογική υποστήριξη ως αναπόσπαστο μέρος των υπηρεσιών μας, όχι μόνο για τις ασθενείς αλλά και για τους οικείους τους, όπου μπορούν να εκφράσουν φόβους, ερωτήματα, να μοιραστούν εμπειρίες.
Η καλή ψυχολογική κατάσταση βελτιώνει την ανταπόκριση στη θεραπεία, μειώνει τις επιπλοκές και βοηθά την ασθενή να δει τον εαυτό της ξανά ως γυναίκα με δύναμη και προοπτική. Πιστεύω ακράδαντα ότι η ίαση δεν είναι μόνο ιατρική υπόθεση και η αποκατάσταση δεν είναι μόνο να γιατρευτεί η γυναίκα, αλλά να συνεχίσει τη ζωή της.
«Αναφορικά με τις τρέχουσες καινοτομίες στη χειρουργική του μαστού ή στη διαγνωστική απεικόνιση, θεωρώ υποσχόμενα την εφαρμογή ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών – για παράδειγμα χειρουργικές επεμβάσεις με μικρότερη τομή, συντηρητικές τεχνικές, όπου είναι δυνατόν, που βελτιώνουν τη μετεγχειρητική ποιότητα ζωής».
Υλοποιείτε αποστολές σε δυσπρόσιτες περιοχές της Ελλάδας. Ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια που αντιμετωπίζετε σε αυτές τις αποστολές (υποδομές, μεταφορές, τοπική συνεργασία) και ποια είναι η πιο συγκινητική εμπειρία που έχετε ζήσει μέσα από αυτές;
Στην ΕΜΕΙΣ υλοποιούμε αποστολές υγείας σε δυσπρόσιτες περιοχές της Ελλάδας όπως Ήπειρο, Ανατολική Μακεδονία, Θράκη, Ικαρία, Φούρνοι, Λακωνία, Μάνη, Εύβοια, Σκύρο, Λέρο, Κάλυμνο, Ορεινή Πίνδο, Φυλακές, Άσυλο Ανιάτων κ.α. Με κύριο σκοπό την αφύπνιση, τον προληπτικό έλεγχο και την ενημέρωση των γυναικών που μπορεί να μην έχουν εύκολη πρόσβαση σε εξειδικευμένη ιατρική.
Σε απομακρυσμένες περιοχές δεν υπάρχουν πάντα εξειδικευμένες μονάδες μαστού. Αλλά, επί της ουσίας, δεν υπάρχουν εμπόδια. Τα κέντρα υγείας και οι δήμοι τις περισσότερες φορές είναι αρωγοί μας στην αποτελεσματική οργάνωση των προληπτικών ελέγχων για την καλύτερη δυνατή συμμετοχή του ντόπιου πληθυσμού στις δράσεις αυτές και βέβαια τη φιλοξενία των εθελοντών γιατρών μας στις τοπικές δομές υγείας.
Η πιο συγκινητική εμπειρία που έχουμε ζήσει είναι όταν γυναίκες που εξετάστηκαν το πρωί από τους εθελοντές γιατρούς μας τις είδαμε να μπαίνουν το μεσημέρι με τα χέρια γεμάτα κεράσματα, χειροποίητες πίτες και γλυκά, για να τους ευχαριστήσουν που δούλευαν ασταμάτητα για να τις εξετάσουν στο τόπο τους. Το γεγονός ότι αυτές οι γυναίκες σκέφτηκαν τη δική μας κούραση μας συγκίνησε ιδιαίτερα.
Ποιες είναι οι τρέχουσες καινοτομίες στη χειρουργική του μαστού ή στη διαγνωστική απεικόνιση που θεωρείτε πιο υποσχόμενες, και πώς επιδρά η ΕΜΕΙΣ, ενθαρρύνοντας την έρευνα και την εκπαίδευση στην Ελλάδα;
Αναφορικά με τις τρέχουσες καινοτομίες στη χειρουργική του μαστού ή στη διαγνωστική απεικόνιση, θεωρώ υποσχόμενα την εφαρμογή ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών – για παράδειγμα χειρουργικές επεμβάσεις με μικρότερη τομή, συντηρητικές τεχνικές, όπου είναι δυνατόν, που βελτιώνουν τη μετεγχειρητική ποιότητα ζωής.
Τη χρήση υπερ-υψηλής ανάλυσης απεικόνισης (MRI, ψηφιακή μαστογραφία) για τον εντοπισμό μικρών και αρχικών βλαβών. Την εξατομικευμένη θεραπεία βάσει μοριακού προφίλ του όγκου – που οδηγεί σε πιο στοχευμένες θεραπείες και λιγότερες παρενέργειες. Την τεχνολογία «λειτουργικού» χειρουργείου με ενσωματωμένες απεικονίσεις-καθοδήγηση, για μεγαλύτερη ακρίβεια.
Η ΕΜΕΙΣ ενθαρρύνει την έρευνα και την εκπαίδευση με τη διοργάνωση επιστημονικών συνεδρίων και advanced εκπαιδεύσεων για γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και με διεθνείς συνεργασίες (IBUS). Μέσα από τα συνέδρια έχουν εκπαιδευτεί από την ΕΜΕΙΣ πάνω από 800 γιατροί τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από τα Βαλκάνια, Ευρώπη, Μέση ανατολή, Ασία και Αφρική.
Για μένα η καινοτομία δεν είναι μόνο τεχνολογία· είναι το να κάνουμε τη θεραπεία προσιτή, ανθρώπινη και αποτελεσματική.
«Η ανάγκη για αλληλεγγύη και συμμετοχή είναι πάντα επιτακτική. Το έργο μας δεν αφορά μόνο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση· είναι μια ανοιχτή πρόσκληση προς όλους να σταθούν δίπλα μας, να γίνουν μέρος αυτής της προσπάθειας και να συμβάλλουν ενεργά στον κοινό αγώνα κατά του καρκίνου του μαστού».
Ως πρόεδρος του ΔΣ της ΕΜΕΙΣ, πώς αντιμετωπίζετε το ζήτημα της χρηματοδότησης και της βιωσιμότητας της οργάνωσης; Τι μηνύματα ή προκλήσεις στέλνετε προς τα θεσμικά όργανα ή χορηγούς;
Προσωπικά, ποτέ δεν μου άρεσε να ζητώ κάτι. Όμως, κάτι πολύτιμο που έμαθα από τη μητέρα μου είναι πως πάντα μπορούμε να προσφέρουμε από αυτό που ήδη έχουμε – όσο μικρό ή μεγάλο κι αν είναι αυτό. Οι γονείς μου μου δίδαξαν την αξία του εθελοντισμού και της προσφοράς και αυτό είναι ένα μάθημα ζωής που επιθυμώ να ακολουθώ πάντοτε.
Η ανάγκη για αλληλεγγύη και συμμετοχή είναι πάντα επιτακτική. Το έργο μας δεν αφορά μόνο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση· είναι μια ανοιχτή πρόσκληση προς όλους να σταθούν δίπλα μας, να γίνουν μέρος αυτής της προσπάθειας και να συμβάλλουν ενεργά στον κοινό αγώνα κατά του καρκίνου του μαστού.
Η στήριξή είναι πολύτιμη· χωρίς αυτή το έργο μας δεν μπορεί να συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό και την ίδια εμβέλεια. Μαζί μπορούμε να φτάσουμε σε περισσότερες γυναίκες, να σώσουμε περισσότερες ζωές, να δώσουμε περισσότερη ελπίδα. Γιατί, πράγματι, ο καρκίνος του μαστού μπορεί να είναι ιάσιμος, αρκεί να είμαστε όλοι μαζί σε αυτή τη μάχη.
Άλλωστε, αυτό σημαίνει και η λέξη ΕΜΕΙΣ, Επιστημονική Μαστολογική Εταιρεία Ίαση – Στήριξη. Δεν είναι μόνο το ακρωνύμιο της επωνυμίας μας, επί της ουσίας σημαίνει ότι όλοι μαζί παράγουμε αυτό το έργο και ότι όλοι μαζί εμείς μπορούμε περισσότερα αν το θελήσουμε.
Αν είχατε τη δυνατότητα να πραγματοποιήσετε ένα «μεγάλο όνειρο» για τον οργανισμό, ποιο θα ήταν αυτό;
Να δημιουργηθεί ένα ίδρυμα που θα μπορεί να αγκαλιάζει πραγματικά κάθε γυναίκα που το έχει ανάγκη∙ να καλύπτει ολοκληρωμένα τις ανάγκες των οικονομικά ευάλωτων ομάδων και να στέκεται σταθερά στο πλευρό τους. Ένα ίδρυμα που θα εξασφαλίζει πως καμία γυναίκα δεν θα αισθάνεται μόνη ή στο περιθώριο, αλλά θα νιώθει πως ανήκει σε μια μεγάλη οικογένεια φροντίδας, στήριξης και ελπίδας.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Άμβλωση και Προσωπικότητα Υπό Απειλή
