Τις μέρες αυτές που σιγά σιγά προετοιμαζόμαστε για το ξεκίνημα της νέας σεζόν, μου έρχεται συχνά στο μυαλό η ανάμνηση μιας τυχαίας συνάντησης με τον πατέρα ενός μαθητή μου στην αγορά κάποιον περασμένο Σεπτέμβριο. Κι αυτό γιατί στο ερώτημά μου «Πώς είστε;» μου είχε απαντήσει «Τώρα προετοιμάζομαι για το καλλιτεχνικό πατινάζ».
Αυτή καταγράφω ως την πιο ευφάνταστη και αυθεντική περιγραφή που έλαβα ποτέ σχετικά με το πώς είναι να οριοθετείς τη συμπεριφορά ενός παιδιού και μάλιστα μετά τις διακοπές. Ποιος μπορεί να διαφωνήσει, άλλωστε, ότι για το υγιές μεγάλωμα ενός παιδιού, ώστε να γίνει ανεξάρτητο και υπεύθυνο, χρειάζονται «καλλιτεχνικές» γνώσεις ισορροπίας;
Κεντρική συνισταμένη αυτής της ισορροπίας είναι τα όρια, αυτές οι αόρατες γραμμές που καθοδηγούν τη συμπεριφορά των παιδιών. Ωστόσο, ακόμα και μια απλή αναφορά στη λέξη «όρια» ενίοτε ξυπνά εικόνες όχι ευχάριστες και οδηγεί στη λανθασμένη εντύπωση πως αυτά είναι πάντα συνώνυμα με τιμωρίες και αυστηρούς περιορισμούς.
Άραγε, πώς μπορούμε να βάζουμε υγιή όρια σε παιδιά, ώστε να μη μοιάζουν με τιμωρία; Υπάρχει ένας πιο ευέλικτος και συναισθητικός τρόπος γι’ αυτό; Ας ξεκινήσουμε με την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό, τον πρώτο ίσως κανόνα που χρειάζεται να εφαρμόζουμε όταν αρχίζει η άσκηση του… καλλιτεχνικού πατινάζ.
1. Η Εμπιστοσύνη στον Εαυτό και ο Σεβασμός
Τα όρια θέτονται από τους γονείς και τους ενήλικες που μεριμνούν για τη συναισθηματική και σωματική ευεξία των παιδιών. Δεν υπάρχουν για να κάνουν τα παιδιά πιο ευτυχισμένα, αλλά για να τα καθιστούν ασφαλή, φροντισμένα και στη συνέχεια, χάρη σε αυτά, για να αναπτύσσουν θετικούς τρόπους συμπεριφοράς.
Πριν θέσετε όρια στα παιδιά, είναι σημαντικό να έχετε εσείς οι ίδιοι εμπιστοσύνη στον εαυτό σας. Έχετε την εμπειρία, τη διορατικότητα και την ικανότητα να αντιλαμβάνεστε τι επηρεάζει αρνητικά ένα παιδί; Προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε αυτές σας τις ικανότητες για να καθοδηγήσετε και το δικό σας παιδί.
Το να σέβεστε το παιδί σας δεν σημαίνει ότι αποδέχεστε όλες τις συμπεριφορές του ή ότι είναι υποχρεωτικό να συμφωνεί πάντα μαζί σας. Επί της ουσίας, το να σέβεστε το παιδί σας σημαίνει ότι σέβεστε κυρίως το άτομο που είναι το παιδί σας. Αυτό θα σας βοηθήσει να είστε καλύτερα προετοιμασμένοι όταν καθοδηγείτε τη συμπεριφορά του – ακόμη κι όταν εκείνο διαμαρτύρεται.
Δεν είναι λογικό να περιμένουμε από έναν έφηβο ή μια έφηβη να μοιράζεται κάθε μυστικό που έχει μαζί μας.
2. Η Λογική Οριοθέτηση
Κατάλληλα όρια είναι εκείνα για τα οποία λαμβάνονται υπόψη οι ικανότητες, η ηλικία και το αναπτυξιακό επίπεδο κάθε παιδιού. Για παράδειγμα, δεν είναι λογικό να περιμένουμε από ένα μικρό παιδί να μείνει ακίνητο για μεγάλα χρονικά διαστήματα ή να μην αισθάνεται απογοήτευση όταν του λέμε όχι σε κάτι.
Ακόμη, δεν είναι λογικό να περιμένουμε από έναν έφηβο ή μια έφηβη να μοιράζεται κάθε μυστικό που έχει μαζί μας. Είναι σημαντικό να λαμβάνετε υπόψη την ανάπτυξη του παιδιού σας και να γνωρίζετε τι θεωρείται τυπικό και τι όχι στο στάδιο ανάπτυξης στο οποίο βρίσκεται. Αυτό σας δίνει τη δυνατότητα να διαμορφώνετε μια πιο ισορροπημένη προοπτική και να δημιουργείτε ρεαλιστικά όρια, στα οποία το παιδί θα μπορεί να ανταποκριθεί.
Είναι σημαντικό να μη φανταζόμαστε τα όρια απλώς ως διαχωριστικό φράχτη απέναντι στο τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται να κάνει το παιδί. Αλλά ως εκείνο το σύνορο στο οποίο παιδιά και ενήλικες συναντιούνται, συζητούν, διαπραγματεύονται.
3. Οι Ξεκάθαρες Οδηγίες
Tι χρησιμεύει ένα όριο όταν κάποιος δεν το καταλαβαίνει; Είναι σημαντικό να μη φανταζόμαστε τα όρια απλώς ως διαχωριστικό φράχτη απέναντι στο τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται να κάνει το παιδί. Αλλά ως εκείνο το σύνορο στο οποίο παιδιά και ενήλικες συναντιούνται, συζητούν, διαπραγματεύονται για μια λογική λύση που αφήνει ευχαριστημένες, όσο γίνεται, και τις δυο πλευρές.
Γι’ αυτό, μόλις αποφασίσετε ποια είναι τα όρια τα όποια θέλετε να θέσετε στο παιδί σας, κάντε μια ήρεμη συζήτηση όλοι μαζί ως οικογένεια. Επικοινωνήστε ξεκάθαρα τις οδηγίες σας με όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε. Δηλώσεις όπως «Μην το κάνεις αυτό!» ή «Σταμάτα!» είναι πολύ γενικές. Προσπαθήστε να παρέχετε ακριβή καθοδήγηση σχετικά με το ποια συμπεριφορά είναι εντάξει – έχοντας κατά νου ιδανικά και μια εναλλακτική σχετικά με αυτό το «εντάξει».
Για παράδειγμα: «Όταν φύγουμε από το σπίτι θα περπατάμε χέρι χέρι μέχρι να φτάσουμε στο πάρκο. Μπορεί να θέλεις να φύγεις, να θέλεις να τρέξεις. Αυτό δεν θα το αφήσω να συμβεί. Μπορείς να τρέξεις όταν φτάσουμε στο πάρκο».
Aκούτε συχνά ότι η συνέπεια είναι εκείνο το κλειδί που εξασφαλίζει την επιτυχία στην τήρηση των ορίων και ταυτόχρονα αντιλαμβάνεστε ότι αυτό είναι τελικά και το πιο δύσκολο.
4. Η Συνέπεια στις Αποφάσεις
Είμαι σίγουρη ότι ακούτε συχνά ότι η συνέπεια είναι εκείνο το κλειδί που εξασφαλίζει την επιτυχία στην τήρηση των ορίων και ταυτόχρονα αντιλαμβάνεστε ότι αυτό είναι τελικά και το πιο δύσκολο. Δυστυχώς δεν έχω να σας αποκαλύψω κάποια μαγική συνταγή για να σας διευκολύνω. Ο τρόπος με τον οποίο είστε συνεπείς με τον εαυτό σας εσείς είναι ενδεικτικός και για το πόσο είστε πιστοί στα όρια που θέτετε.
Ωστόσο, μπορείτε να προσπαθήσετε για το καλύτερο ακόμα και μπροστά σε προκλήσεις, όπως είναι μια εκδήλωση θυμού. Για παράδειγμα «Η τηλεόραση θα κλείσει σε πέντε λεπτά… Ξέρω ότι καμιά φορά μπορεί να θυμώνεις ή να κλαις ή να μη θέλεις. Είναι εντάξει αυτό, γλυκιά μου, δεν πειράζει. Η τηλεόραση και πάλι θα κλείσει σε 5 λεπτά».
Ορισμένες φορές ίσως να είναι δύσκολο να τηρήσετε όσα ζητάτε, δεν χρειάζεται να είστε τέλειοι, γιατί κανείς μας δεν είναι πραγματικά. Σκεφτείτε ότι ίσως χρειάζεται ένα πλάνο. Σε μια χρονική στιγμή ανάπαυλας και ηρεμίας καταγράψτε ποια όρια θεωρείτε σημαντικά και στη συνέχεια, σε συνεργασία με το παιδί, αποφασίστε ποια θα ήταν η επιθυμητή συμπεριφορά απέναντι σε αυτά.
Δεν είναι εφικτό να καθοδηγήσετε και να εμπνεύσετε ένα παιδί αν δεν έχετε τον έλεγχο των δικών σας συναισθημάτων.
5. Η Γνώση ότι οι Αντιδράσεις του δεν Έχουν να Κάνουν με Εσένα
Ξέρω ότι είναι δύσκολο να μην εκφράσουμε τα συναισθήματά μας σε μια έντονη κατάσταση, όπως η άρνηση του παιδιού να τηρήσει κάποιες οδηγίες. Ας θυμόμαστε ότι τα όρια σε ένα παιδί δεν έχουν σκοπό να το τιμωρήσουν ή να το κάνουν να αισθανθεί άσχημα για κάτι που έχει κάνει. Όπως επίσης ότι δεν είναι εφικτό να καθοδηγήσετε και να εμπνεύσετε ένα παιδί αν δεν έχετε τον έλεγχο των δικών σας συναισθημάτων.
Τα παιδιά έχουν κάθε δικαίωμα να είναι δυσαρεστημένα με το όρια που θέτουν οι ενήλικοι και, όταν είναι δυσαρεστημένα, δεν σημαίνει αυτομάτως ότι έχει πάει κάτι στραβά. Ένα παιδί μπορεί κάποια στιγμή να είναι παρορμητικό, παράλογο, έντονο. Ακριβώς εκείνη τη στιγμή καλείστε να του δείξετε ότι εσείς, ως ενήλικο άτομο, δεν είστε κάτι από τα παραπάνω. Εκείνη τη στιγμή είναι σημαντικό να παραμείνετε όσο πιο ήρεμοι μπορείτε.
Για παράδειγμα: «Ακούγεσαι πραγματικά απογοητευμένος. Το ξέρω για ποιους λόγους μπορείς να νιώθεις απογοήτευση, αλλά δεν μπορείς να μου μιλάς έτσι ακόμα κι όταν είσαι τόσο απογοητευμένος. Πάρε μια ανάσα ή όσο χρόνο θες κι έλα να το συζητήσουμε ήρεμα».
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Summertime Sadness: Οι Αντιφατικές Συναισθηματικές Πιέσεις εν Μέσω Θέρους
Mε Αφορμή τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, ας Μιλήσουμε για τη Ζωή
