Το γραφείο Potiropoulos+Partners ιδρύθηκε το 1989 από τον Δημήτρη Ποτηρόπουλο και την Λιάνα Νέλλα-Ποτηροπούλου και έχει καθιερωθεί ως ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά γραφεία αιχμής στην Ελλάδα, με διεθνή παρουσία.
Η avant garde σχεδιαστική φιλοσοφία του γραφείου, που υπογράφει σημαντικό μέρος της πιο προηγμένης αρχιτεκτονικής που σχεδιάζεται και κτίζεται σήμερα στη χώρα μας, έχει συμβάλει στην εδραίωση της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής του ταυτότητας.
Στα 30 χρόνια της πορείας του -μιας διαδρομής ευφάνταστης, αλλά και βαθιά βιωματικής, με πλήρη συνείδηση των σύγχρονων αρχιτεκτονικών ζητημάτων και τάσεων- πολυάριθμα έργα του ξεχώρισαν και διακρίθηκαν. Σήμερα, το γραφείο Potiropoulos+Partners βρίσκεται στο κέντρο των εξελίξεων στη χώρα μας, τις συνδιαμορφώνει με έργα αιχμής που καλύπτουν όλες τις τυπολογίες και τις κλίμακες της αρχιτεκτονικής παραγωγής.
Ο Δημήτρης Ποτηρόπουλος σπούδασε στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Technische Hochschule Darmstadt, ενώ η Λιάνα Νέλλα-Ποτηροπούλου, μετά την αποφοίτησή της από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π., συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στο University of Pennsylvania. “Η αρχιτεκτονική αποτελεί κομβικό συνδετικό στοιχείο της σχέσης μας”, δηλώνουν οι ίδιοι.
Η αθηΝΕΑ συνομίλησε με τη Λιάνα Νέλλα-Ποτηροπούλου για αυτά τα 30 χρόνια δουλειάς, τα εμβληματικά έργα της Potiropoulos+Partners, αλλά και τις απόψεις της πάνω σε μια σειρά από ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή και το αστικό τοπίο.
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μείζον θέμα για την εποχή μας. Ποια η συμβολή του αρχιτέκτονα σε αυτή τη “μάχη” που καλούμαστε να δώσουμε όλοι μαζί; Μπορούν οι επιλογές υλικών να είναι πιο φιλικές προς το περιβάλλον και ο τρόπος δόμησης πιο “πράσινος”;
Η αρχιτεκτονική είναι αδιαμφισβήτητα ένας από τους βασικούς τομείς που πρέπει να στοχεύσουμε ώστε να διασφαλίσουμε την πορεία μας προς έναν πράσινο πλανήτη. Μπορεί, μέσω της επιλογής των υλικών και των συστημάτων που ενσωματώνει, να μειώσει το οικολογικό και ενεργειακό αποτύπωμα των κτιρίων, να εξοικονομήσει την κατανάλωση ενέργειας και νερού, να μειώσει τα απόβλητα και την εκπομπή αερίων θερμοκηπίου. Θεσμικά, βρισκόμαστε ακόμη στο στάδιο της εθελοντικής ένταξης των κτιρίων στις σχετικές πιστοποιήσεις (π.χ. LEED). Η ελληνική πολιτεία έχει θεσπίσει κίνητρα για την αύξηση του αριθμού των κτιρίων που στοχεύουν στην “πράσινη” και “αειφόρα” αρχιτεκτονική, και ήδη τα κίνητρα αυτά αποδίδουν.
Κυκλοφορείτε στην Αθήνα και σίγουρα, ως αρχιτέκτονας, αναγνωρίζετε καλύτερα από το μέσο πολίτη τα κακώς κείμενα. Αν σας έδιναν το ελεύθερο, ποιες θα ήταν 2-3 παρεμβάσεις που θα κάνατε και εκτιμάτε ότι θα ήταν καταλυτικής σημασίας;
Η Αθήνα, όπως και σχεδόν όλη η Ελλάδα, κατά τη δεκαετία του ’60 και ’70 απώλεσε δυστυχώς την ιστορία της καθώς καταστράφηκε η “φωτογραφία” της ιστορίας της, δηλαδή η αρχιτεκτονική της. Η έλλειψη χωροταξικής πολιτικής, η κατεδάφιση των ιστορικών και παραδοσιακών κτιρίων για να αντικατασταθούν με τις πολυκατοικίες της “αντιπαροχής” μας άφησαν με μία πόλη “α-σχημη” (χωρίς σχήμα) και “α-ψυχη”. Αυτό δεν επανορθώνεται και είναι ουσιώδες.
Χάθηκε μία εποχή που η ομορφιά δεν επηρεαζότανε από το κέρδος, που ο πολιτισμός ήταν εμφανής μέχρι τη λεπτομέρεια του ρόπτρου της εξώθυρας. Χάθηκε μία εποχή με αισθητική παιδεία. Και αναρωτιέμαι, πώς χάθηκε. Αναρωτιέμαι, χάνεται η παιδεία; Για να απαντήσω λοιπόν στην ερώτηση, η μία, κύρια και θεμελιώδης παρέμβαση που θα έκανα θα ήταν στην Παιδεία. Και θα την υλοποιούσα με τον παραδειγματισμό, με την αναβάθμιση των δημόσιων κτιρίων και χώρων. Και δεν εννοώ μόνο την αισθητική αναβάθμιση, εξίσου σημαντική είναι η καθαριότητα, η συντήρηση, η περιφρούρηση του πολιτισμού. Έχουμε χάσει τα αυτονόητα.
Σε μια αναζήτηση φωτογραφιών από παλαιότερες αρχιτεκτονικές προτάσεις σας που υλοποιήθηκαν, παρατηρούμε ότι “σέβεστε” το ανάγλυφο της περιοχής, το έδαφος, την ύπαρξη πρασίνου ή άλλων στοιχείων. Η πολιτική αυτή αποτελεί σήμα κατατεθέν της Potiropoulos+Partners;
Το τοπίο και ο τόπος είναι οι αφετηρίες της αρχιτεκτονικής μας. Είναι από τα θεμελιώδη στοιχεία που μας εμπνέουν. Τα αναλύουμε σε πρωταρχικές έννοιες και μορφές, και στη συνέχεια τα εξυφαίνουμε στη σύνθεσή μας με σύγχρονο λεξιλόγιο ή με συμβολισμούς.
Δεν είναι πάντοτε ορατά με την πρώτη ματιά, γιατί τις περισσότερες φορές αυτό είναι η επιδίωξή μας. Στοχεύουμε σε κτίρια με πολλαπλά επίπεδα αναγνώσεων, που προσφέρουν διαφορετικές εμπειρίες ανάλογα με την εποχή, την ώρα, το φως, τη βροχή, την αφή των υλικών, τον ήχο τους όταν περπατάς, το δέντρο που ανθίζει συγκεκριμένη εποχή με συγκεκριμένο χρώμα…
Είναι αμέτρητα τα στοιχεία που ενσωματώνονται σε ένα αρχιτεκτόνημα και η σύνθεσή τους, η αρμονία τους και η τονικότητα τους προσδίδουν την πνοή που μεταμορφώνει ένα άψυχο οικοδόμημα σε έμψυχο. Που καθιστούν το κτίριο συνομιλητή. Που το γειώνουν και το δένουν ακατάλυτα με τον τόπο του.
Πρόσφατα, σε μια πρόταση ξένου αρχιτεκτονικού γραφείου για την Αθήνα, τα σχόλια σχετίζονταν με τη χρήση τσιμέντου, την απουσία σκίασης και δενδροφύτευσης και συνεχίζονταν με την επισήμανση ότι δεν έγιναν κατανοητές οι ιδιαιτερότητες του Αττικού τοπίου. Τελικά, έχει η αρχιτεκτονική εντοπιότητα;
Στη σύγχρονη εποχή η εντοπιότητα αποτελεί επιλογή και θέση του αρχιτέκτονα. Η διεθνοποίηση της αρχιτεκτονικής, μέσω της άμεσης ροής της πληροφορίας στο διαδίκτυο, και η ευκολία εισαγωγής υλικών και τεχνολογίας από το εξωτερικό απεξαρτοποιούν τον αρχιτέκτονα από την υποχρέωση της σύνδεσης του κτιρίου με τον τόπο. Τα σχόλια στα οποία αναφέρεστε αφορούν στο τι προσδοκούν ή τι εντέλει προσλαμβάνουν οι εντόπιοι χρήστες και είναι η σφυγμομέτρηση της ενσωμάτωσής του αρχιτεκτονικού έργου στον τόπο του.
Μια από τις δουλειές σας ήταν το Νηπιαγωγείο της Γερμανικής Σχολής Αθηνών. Με τα παιδιά να είναι από τους πλέον αυστηρούς κριτές, έτυχε να πάρετε κάποιο feedback για τη λειτουργία του χώρου που να αποτύπωσε την αίσθησή τους γι’ αυτόν;
Βέβαια πήραμε feedback, και η μεγαλύτερη ικανοποίησή μας ήταν η “κατάκτηση” του κτιρίου από τους μικρούς χρήστες του. Έχοντας συλλάβει την ιδέα να αποτελέσει το κτίριο του νηπιαγωγείου ένα μεγάλης κλίμακας “παιχνίδι” για τα νήπια, ήταν πραγματικά συγκινητικό να βλέπεις στις φωτογραφίες που μας έστελναν από τη λειτουργία του κτιρίου, τα παιδιά κυριολεκτικά να παίζουν μαζί του, να σκαρφαλώνουν, να κρύβονται, να το αφομοιώνουν.
O αρχιτέκτονας έχει το “δικαίωμα” να βλέπει τα έργα του ως τέχνη;
Δεν έχει απλώς το “δικαίωμα”, να αντιμετωπίζει τα έργα του ως Τέχνη, έχει υποχρέωση. Αν δεν το κάνει δεν είναι αρχιτέκτων. Είναι οικοδόμος. Αλλά για να το θέσω πιο σωστά, η αρχιτεκτονική και η τέχνη γενικά δεν δημιουργούνται από υποχρέωση, αλλά από εσωτερική παρόρμηση, από πηγαία έμπνευση.
Με αφορμή το κτίριο κατοικιών που σχεδιάσατε στην ανατολική πλευρά του Γκολφ της Γλυφάδας, σε τι βαθμό σχετίστηκαν ή επηρεάστηκαν οι αρχικές ιδέες και τα τελικά σχέδιά σας από την προοπτική ανάπλασης της περιοχής του παλιού αεροδρομίου;
Η προσδοκώμενη ανάπλαση επηρεάζει την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής και κατ’ επέκταση την ανάπτυξη της αρχιτεκτονικής. Όμως δεν σχετίζεται με την αρχιτεκτονική “ιδέα”. Το κτίριό μας δανείστηκε τη χορογραφία των καμπύλων του από τα “κύματα” της θάλασσας και τις καμπύλες του τοπίου του γκολφ. Ήταν τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του “τόπου” του και του “τοπίου” του.
