Είναι μια πόλη δισυπόστατη. Η πρώτη, φανερή, με τα σπίτια, τα αρχοντικά, τα καταστήματα, τους δρόμους και τις εκκλησίες της. Η δεύτερη, υπόγεια, γεμάτη μυστικά – νόστιμα, απολαυστικά κι ίσως λίγο ξεχασμένα. Η Σιάτιστα, μοναδική στο είδος της εδώ και χρόνια, καλλιεργεί τον μύθο της σιωπηλά. Δεν επιδιώκει να μαθευτεί στα πέρατα του κόσμου.
Ακόμη και ο περίφημος ναός της –αφιερωμένος στην Αγία Παρασκευή και στην Αγία Αικατερίνη– είναι, με έναν τρόπο, δισυπόστατος. Μία εκκλησία, δύο αγίες, μια αφιέρωση σπάνια. Χτισμένος στο κέντρο μιας γειτονιάς, αλλά χαμηλότερα από το επίπεδο του δρόμου. Όπως όριζαν οι καιροί για τους ελληνορθόδοξους ναούς στην Οθωμανική Αυτοκρατορία: να είναι ταπεινοί, απαρατήρητοι.
Μέσα στα αρχοντικά, η σεμνότητα ως αξιακό χαρακτηριστικό επίσης ήταν εμφανής. Για να περάσεις από τον έναν χώρο στον άλλο, έπρεπε να σκύψεις μέσα από χαμηλές, στενές πόρτες. Μια σιωπηλή υπόμνηση να χαμηλώσεις τον ρυθμό σου. Να σταθείς λίγο. Να αισθανθείς το δέος του χρόνου και το πεπερασμένο της ανθρώπινης ζωής. Έτσι μαθαίνεις πως το να ζεις σημαίνει και να σέβεσαι. Χωρίς το άγχος να προλάβεις τα πάντα, ούτε την αγωνία να φτάσεις πρώτος. Κάτι ήξεραν οι πρόγονοι…
Photo Credit: Απόστολος Τρανουλίδης
Η Σιάτιστα είναι ένας προορισμός για ένα γεμάτο τριήμερο. Ίσως όμως –για να είμαστε ειλικρινείς– να μη φτάνει. Όσοι δεν την έχουν επισκεφθεί, πιθανόν να νιώσουν έκπληξη, καθώς θα ανακαλύψουν μια πόλη που μπορεί να τους προσφέρει τη δυνατότητα για πολλές και διαφορετικές εμπειρίες: να περιπλανηθούν στα αρχοντικά, να ανακαλύψουν την ιστορία, να ζήσουν ρυθμούς αλλοτινών εποχών, να γευτούν τη γαστρονομία της στα εστιατόρια και στις παραδοσιακές ταβέρνες, αλλά και σε ένα παλιό καφενείο, εκεί όπου το τσίπουρο ρέει και οι κουβέντες με τους ντόπιους σε κρατούν στο τραπέζι με τις ώρες. Πράγματι, μάλλον το τριήμερο δεν φτάνει.
Τα αρχοντικά της Σιάτιστας είναι από μόνα τους ένας κόσμος ολόκληρος, μια εξαιρετική αφορμή για ξενάγηση, όπως και οι εκκλησίες της. Ο χρόνος που θα αφιερώσετε αξίζει κάθε λεπτό. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην ομορφιά των μνημείων, αλλά και στον άνθρωπο που θα σας αφηγηθεί το πέρασμά τους στον χρόνο: ο Χρήστος Καρακουλάκης, ξεναγός του Δήμου, δεν περιορίζεται σε μια απλή περιγραφή. Γεφυρώνει το παρελθόν με το παρόν, την ιστορία με την κοινωνική εμπειρία, όσα γράφουν τα βιβλία με όσα συμβαίνουν στην πραγματικότητα. Μιλάει για τη Σιάτιστα όχι σαν τουριστικός οδηγός, αλλά σαν ζωντανός φορέας της μνήμης της.
Το παζλ της αστικής ξενάγησης συμπλήρωσε και η Πολυτίμη Φαρμάκη, αντιπεριφερειάρχης Τουρισμού της Δυτικής Μακεδονίας. Η καταγωγή της από τη Σιάτιστα φώτιζε τη στάση της – μπορούσες να διακρίνεις την οικειότητα, τη ζεστασιά στις κινήσεις και στις κουβέντες της, που πρόδιδαν τους βαθείς δεσμούς με την πόλη.
Κι αυτό που μου πρόσφερε επιπλέον, πέρα από την παρουσία της και τις γνώσεις της, ήταν μια γνωριμία σπάνια: με τους θείους της – ανθρώπους που ακόμα διατηρούν σπίτια ζωντανά και μια παράδοση που χάνεται. Βλάχοι, παλιότερα τσομπαναραίοι, έπειτα εργαζόμενοι της γούνας και σήμερα, με νεανική διάθεση, συνεχιστές της παραγωγικής ιστορίας της πόλης. Η διαχείριση του γάλακτος όπως την κάνουν εκείνοι δεν είναι απλώς τεχνική αλλά τέχνη, την οποία θα ζήλευαν πολλοί.
Η Σιάτιστα του Κρασιού
Η Σιάτιστα έχει να σας δείξει και την άλλη της πλευρά: την οινική. Μέσα από τα δύο οινοποιεία της, το Δύο Φίλοι και το Magoutes, αλλά και στα πολλά κατώγια της, τα παλιά, λιθόχτιστα υπόγεια όπου ωρίμαζε το κρασί. Κάποια δεν είναι επισκέψιμα, ωστόσο, αν συνδεθείτε με τους ντόπιους, μπορεί να σας ανοίξουν το σπίτι τους, να σας κεράσουν ένα ποτήρι και να σας αφηγηθούν ιστορίες που δεν γράφονται σε οδηγούς.
Το Κτήμα Δύο Φίλοι είναι ο καρπός της πολυετούς φιλίας του οινοποιού Γιάννη Μπουτάρη με το ζεύγος Γεωργίας Γκουτζιαμάνη – Ιωάννη Πολύζου. Πρωταρχικό μέλημα της εταιρείας είναι η ποιοτική αναβίωση του ιστορικού αμπελώνα της Σιάτιστας με τη δημιουργία ενός σύγχρονου οινοποιείου μικρής δυναμικότητας, με αρχιτεκτονική που παραπέμπει σε σιατιστινό αρχοντικό. Βρίσκεται μέσα στην πόλη, είναι επισκέψιμο και συμμετέχει στους Δρόμους του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος (Διαδρομή του Κρασιού των Λιμνών).
Το οινοποιείο του Δημήτρη Διαμαντή ιδρύθηκε το 1985. Το 2002 εμφιάλωσε κρασί από δικά του αμπέλια, ενώ πριν από πέντε χρόνια προστέθηκε στην επιχείρηση ο Γιώργος Παπαγεωργίου, με το οινοποιείο να έχει μετονομαστεί σε Magoutes – από την περιοχή όπου βρίσκεται ο αμπελώνας. Με καινούργιες εγκαταστάσεις και περισσότερες φιάλες από το γνωστό Ξινόμαυρο με Μοσχόμαυρο, αλλά και με μονοποικιλιακές προτάσεις από δύο διαφορετικά αμπελοτόπια.
Φύση και Ιστορία
Αν, πάλι, αγαπάτε το περπάτημα, ετοιμαστείτε για διαδρομές με πολλές ανηφόρες και κατηφόρες, αλλά και εξαιρετική θέα. Η φύση γύρω από τη Σιάτιστα αλλάζει πρόσωπα ανάλογα με την εποχή, την ώρα και τον καιρό. Και πάνω απ’ όλα, το αλπικό βουνό που στεφανώνει την πόλη και προσθέτει μια άγρια, σχεδόν δραματική αύρα στο τοπίο. Είναι το ιδανικό φόντο για τις φωτογραφίες σας – ειδικά τα δειλινά, όταν το φως πέφτει αργά, χαϊδεύοντας στέγες και μονοπάτια.
Η πόλη έχει μουσεία, μνημεία, αλλά και μια ιστορία πιο πρόσφατη, που αποτυπώνεται όχι μόνο σε πέτρες και πίνακες, αλλά και σε αφηγήσεις, αρχεία και βιβλία. Αν σας ενδιαφέρει η σύγχρονη ιστορία, περάστε από τη δημοτική βιβλιοθήκη για να ανακαλύψετε τη Σιάτιστα των τελευταίων αιώνων, τις αλλαγές της, τους ανθρώπους της.
Σε μία από τις βόλτες σας ίσως συναντήσετε και τον δήμαρχο της πόλης, έναν από τους πιο δραστήριους ανθρώπους της περιοχής. Θα τον δείτε μέσα στα μαγαζιά να συζητά και να αφουγκράζεται την πόλη, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς της.
Η Αγία Παρασκευή
Ο πιο παλιός ναός που σώζεται μέχρι σήμερα στη Σιάτιστα είναι ο ναός της Αγίας Παρασκευής, στην πλατεία της Γεράνειας. Χτισμένος το 1677, αποτελεί ένα λαμπρό δείγμα μεταβυζαντινής τέχνης. Το επίχρυσο, ξυλόγλυπτο τέμπλο του αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού όλων των επισκεπτών.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι και ο επιτάφιος του ναού, έργο του 1741, ζωγραφισμένος και στις δύο όψεις του ξύλου. Και αν σηκώσετε το βλέμμα σας στον νότιο τοίχο του νάρθηκα, στον χώρο του γυναικωνίτη, θα δείτε κάτι αξιοπρόσεκτο και σπάνιο: αρχαίοι Έλληνες σοφοί – ο Σόλωνας, ο Πλούταρχος, ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας, ο Θουκυδίδης και η Σίβυλλα – να κοσμούν τον τοίχο ενός ορθόδοξου ναού.
Ο Προφήτης Ηλίας
Ένα από τα πιο σπάνια αξιοθέατα της Σιάτιστας είναι και οι αγιογραφίες στον ναό του Προφήτη Ηλία, προστάτη των γουνοποιών. Ο ναός, χτισμένος το 1701 σε μια πλατωσιά στο κεντρικό ύψωμα της πόλης, ανάμεσα στις δυο συνοικίες της, τη Χώρα και τη Γεράνεια, ξεχωρίζει όχι μόνο για τη θέση του, αλλά και για την ιδιαίτερη καλλιτεχνική του αξία.
Τον αγιογράφησε ο Αναστάσιος Ιωάννου Καλούδης μαζί με τα αδέλφια του, που καταγόταν από το Κεπέσοβο των Ιωαννίνων – μια οικογένεια με παράδοση στην εκκλησιαστική ζωγραφική. Όπως στην Αγία Παρασκευή, υπάρχουν και εδώ οι σπάνιες απεικονίσεις για ορθόδοξο ναό των Πλάτωνα, Σόλωνα, Πλούταρχο, Θουκυδίδη και Σίβυλλα. Επίσης, η μοναδική στον ελλαδικό χώρο –κατά τον Σωτήρη Κίσσα, αρχαιολόγο και ιστορικό τέχνης– παράσταση των αγίων Επταρίθμων, των Κύριλλου και Μεθόδιου μαζί με τους πέντε σπουδαιότερους μαθητές τους.
Το Αρχοντικό της Πούλκως
Από τα περίπου 30 αρχοντικά της Σιάτιστας που διατηρούνται σε καλή κατάσταση το πιο ονομαστό είναι το Αρχοντικό της Πούλκως – γνωστό παλαιότερα ως Οικία Πουλκίδη. Ένα κτίριο του 1752 που, μετά την προσεκτική αναστήλωση και ανακαίνιση, λάμπει ακόμη και σήμερα.
Λειτουργεί για το κοινό από το 2017, προσκαλώντας τους επισκέπτες σε ένα ταξίδι στο χρόνο. Ακόμα και στον περιβάλλοντα χώρο του αρχοντικού, θα νιώσετε την πολυτέλεια και τη μεγαλοπρέπεια μιας άλλης εποχής. Ο διάκοσμός του επίσης θα σας μαγέψει: λεπτομέρειες, χρώματα και υλικά που αποτυπώνουν την αίγλη και την ευημερία της Σιάτιστας όταν άνθιζε στην Ευρώπη. Στο Αρχοντικό της Πούλκως μπορείτε να πάρετε μια εξαιρετική γεύση από το παρελθόν και τη ζωή εκείνων των χρόνων.
Προσιτή και Φιλόξενη
Η Σιάτιστα είναι μια όμορφη ορεινή κωμόπολη της Δυτικής Μακεδονίας, που ανήκει στον Δήμο Βοΐου και βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 918 μέτρων. Χτισμένη στις νότιες πλαγιές του βουνού Άσκιο (ή Σινιάτσικο, όπως το λένε οι ντόπιοι), απέχει 28 χιλιόμετρα από την Κοζάνη και μόλις 4 χιλιόμετρα από τον κόμβο της Εγνατίας Οδού, προσφέροντας εύκολη πρόσβαση.
Τριγύρω απλώνεται πλειάδα χωριών –το Παλαιόκαστρο και το Δαφνερό νότια, η Γαλατινή, η Εράτυρα, ο Πελεκάνος και το Δρυόβουνο στα βόρεια, το Καλονέρι και το Μικρόκαστρο στα ανατολικά, καθώς και η Νεάπολη με το Τσοτύλι βορειοανατολικά–, καθένα με τη δική του ιστορία και παράδοση, ένα ζωντανό μωσαϊκό πολιτισμού και φύσης.
Οι Σιατιστινοί είναι περήφανοι για τον καθαρό ουρανό τους, τα γυμνά και επιβλητικά βουνά που τους περιβάλλουν, αλλά και για την παράδοσή τους στα γράμματα, στην αμπελουργία και στην τέχνη της γούνας. Πάνω απ’ όλα, όμως, για τη ζεστή φιλοξενία τους.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
