Ας το παραδεχτούμε. Το Metaverse δεν είναι εφεύρεση του Zuckerberg. Η δική του εκδοχή είναι άλλη. Μια κακή ερμηνεία της δικής του πραγματικότητας. Δεν είμαι φοβικός με τα κοινωνικά δίκτυα. Απλώς δεν αντέχω άλλο να προσπαθώ να καταλάβω ποιος μας λέει τα μεγαλύτερα ψέματα. Να πρέπει να συμβιβαστώ με την παράνοια ενός χωρίς –ουσιαστικής– αιτίας πολέμου και με την ανοησία των αρνητών της πραγματικότητας της πανδημίας. Και να αντιμετωπίζω ξανά το αμείλικτο ερώτημα: φταίνε οι λαοί ή οι ηγέτες; H κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα;
Όταν λοιπόν τα κιάλια της πραγματικότητας θολώνουν, βρίσκουμε καταφύγιο στην ατομική φαντασία που ένας καλλιτέχνης μπορεί να μετατρέπει σε συλλογικό παραμύθι απόδρασης. Ένα σκηνικό, για παράδειγμα, μια χειροποίητη μάσκα και πάνω απ’ όλα πώς ένας αρχιτέκτονας γίνεται σκηνογράφος για να μπορεί να δει όλες τις διαστάσεις του δημιουργικά και προοπτική στον γκρεμό του συναισθήματος.
Ο Σωτήρης Μελανός σπούδασε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ. Από το 2015, έχει συνεργαστεί με σκηνογράφους σε παραγωγές θεάτρου, όπερας και χορού στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Εθνική Λυρική Σκηνή, Εθνικό Θέατρο, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, Αρχαίο Θέατρο Παλαιάς Επιδαύρου, Βασιλικό Δραματικό Θέατρο Στοκχόλμης κ.ά.). Προσωπικές του δουλειές είναι «Τα τραγούδια της Σωτηρίας» (καλλιτεχνική επιμέλεια: Δ. Χαλιώτης – Χ. Μαξούρη, Φεστιβάλ Αθηνών, 2021), «Nadja-Who Am I» (χορογραφία: Α. Κανελλοπούλου, Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, 2021) και «Το Κήτος» (σκηνοθεσία: Θ. Ακοκκαλίδη, Bios, 2021). Σήμερα μιλάει για πρώτη φορά, αποκλειστικά στην αθηΝΕΑ.
Τι κάνει πραγματικά ένας σκηνογράφος;
Photo by Alex Kat Photography
Ο σκηνογράφος πρώτα απ’ όλα είναι ένας παρατηρητής. Βρίσκεται σε ετοιμότητα να αντλήσει ερεθίσματα από οτιδήποτε τον συγκινεί, είτε μελετώντας ιστορία της τέχνης και της αρχιτεκτονικής, είτε παρακολουθώντας τι συμβαίνει στο θέατρο και τον κινηματογράφο, είτε περπατώντας, απλώς, στην πόλη. Κρατάει το προσωπικό του αρχείο από εικόνες και ύστερα πιάνει μολύβι και χαρτί για να δημιουργήσει έναν φανταστικό κόσμο. Ως θεατές, όταν θυμόμαστε μια θεατρική παράσταση που είχαμε δει πριν από πολλά χρόνια, συχνά το πρώτο που μας έρχεται στο μυαλό είναι οι εικόνες της παράστασης, τα σκηνικά, τα κοστούμια και οι φωτισμοί της. Ο σκηνογράφος συνεργάζεται με όλους τους συντελεστές της θεατρικής ομάδας και «χτίζει» τον χώρο που θα στεγάσει τη δράση της παράστασης, δημιουργώντας εικόνες-αναμνήσεις στον θεατή.
Μπορεί ένα στατικό σκηνικό να πει μια ιστορία;
Φυσικά. Όχι μόνο ένα στατικό σκηνικό. Μια ιστορία μπορεί να ειπωθεί υπέροχα και σε έναν άδειο χώρο, και αυτό να αποτελέσει σκηνογραφική πρόταση.
Σκίτσο σκηνικού για την παράσταση «Τα τραγούδια της Σωτηρίας» (Φεστιβάλ Αθηνών, 2021)
Ποια παράσταση ή έργο θα ήθελες να σκηνογραφήσεις;
Ως νέος σκηνογράφος, σίγουρα έχω την περιέργεια να δοκιμαστώ σε πολλά θεατρικά έργα και χώρους. Ένα σκηνογραφικό όνειρό μου είναι να πειραματιστώ σε μια παράσταση που τα σκηνικά αντικείμενα θα έπαιρναν τη θέση των ερμηνευτών, με τις αλλαγές των φωτισμών τους και τις κινήσεις τους στον χώρο. Φυσικά, το θέατρο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον ερμηνευτή. Δεν έχω εμμονή με τις μηχανικές δυνατότητες της σκηνής. Έχω, όμως, μεγάλη περιέργεια να εξερευνήσω ποια είναι τα όρια του θεάτρου. Είχα δει μια αντίστοιχη παράσταση στο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας το 2014 και με είχε βάλει σε πολλές σκέψεις.
Ποιο είναι το αγαπημένο σου υλικό και γιατί;
Το ξύλο. Μου αρέσει η ειλικρίνειά του, το χρώμα του, η υφή του. Μου φαίνεται ενδιαφέρον το πόσο διαφέρει ανάλογα με το δέντρο από το οποίο παράχθηκε και το πώς αλλάζει χρωματικά όταν περνάει ο χρόνος από πάνω του.
Τι σε έκανε να φτιάχνεις μάσκες στην καραντίνα;
Photo by Albert Vidal – Vèrtex Comunicació. Σκηνή από την παράσταση «Nadja-Who Am I?» (Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, 2021)
Πάντα με ενθουσίαζε το προσωπείο και το ότι υπήρξε πρωτεύον σκηνικό στοιχείο στο θέατρο σε όλο τον κόσμο στο πέρασμα των αιώνων (αφρικανική τελετουργική μάσκα, αρχαίο ελληνικό θέατρο, θέατρο Νο, Commedia dell’arte κ.ά.). Το 2017 μπήκα στον κόσμο της θεατρικής μάσκας με τη Μάρθα Φωκά. Έκτοτε, δεν έχω σταματήσει να φτιάχνω μάσκες, είτε πρόκειται να παίξουν σε παραγωγές είτε όχι. Η καραντίνα ήταν η τέλεια ευκαιρία, από πλευράς χρόνου, για να καταπιαστώ με τον πηλό και τον γύψο.
Τι θα ήθελες να ήσουν αν δεν ήσουν αυτό που είσαι;
Αν δεν είχα ασχοληθεί με τις εικαστικές τέχνες, νομίζω θα με ενδιέφερε η μουσική. Πάντα θαύμαζα τους μουσικούς. Την αγαπώ τη μουσική κι ας μην την έχω διδαχτεί ποτέ.
Μπορεί ένα σπίτι ή ένα γραφείο να γίνει το σκηνικό της ζωής μας;
Την αρχιτεκτονική και τη σκηνογραφία τις βλέπω ως δύο πολύ συγγενικές τέχνες. Ο σκηνογράφος είναι ο αρχιτέκτονας του θεατρικού χώρου. Ο χώρος στον οποίο ζούμε, κατά κάποιο τρόπο, ναι, γίνεται το σκηνικό της καθημερινότητάς μας και μεταμορφώνεται μέσα στη μέρα, με το φως από το παράθυρο, με το φως από το λαμπατέρ και με το σκοτάδι.
Μακέτα σκηνικού για την παράσταση «Αιολική Γη» (Εθνικό Θέατρο, 2021)
Περιέγραψε το σκηνικό για την παράσταση «Ρωσική Εισβολή στην Ουκρανία».
Η βία του πολέμου, είτε συμβαίνει δίπλα μας, στην Ευρώπη, είτε πιο μακριά, δεν μπορεί παρά να μας σοκάρει, να μας θυμώνει, να μας πληγώνει. Μου είναι δύσκολο να μιλήσω με θεατρικούς όρους για κάτι που διαδραματίζεται αυτή τη στιγμή που μιλάμε.
Ποιο είναι το κατάλληλο σκηνικό για έναν μονόλογο;
Δεν υπάρχει συνταγή σκηνογραφίας ανάλογη με τον αριθμό των ερμηνευτών. Σίγουρα, στον σχεδιασμό λαμβάνονται υπόψη οι απαιτήσεις χωρητικότητας στη σκηνή (για παράδειγμα, στην αντίθετη περίπτωση που πρέπει να γίνει είσοδος πενήντα χορωδών σε μια σκηνή όπερας). Το σκηνικό θα σχεδιαστεί ανάλογα με το όραμα του σκηνοθέτη και του σκηνογράφου, με τα δεδομένα του εκάστοτε θεατρικού χώρου.
Τι και πού θα είσαι σε δέκα χρόνια;
Σκηνή από την παράσταση «Το Κήτος» (Bios, 2021)
Το «πού» δε με απασχολεί ιδιαίτερα. Θα ήθελα να συνεχίσω να είμαι δημιουργικός και ευτυχισμένος με αυτό που κάνω.
Τι κάνεις τώρα;
Αυτήν την περίοδο συνεργάζομαι με τον σκηνογράφο Peter Baur για τρεις θεατρικές παραγωγές στο εξωτερικό (Burgtheater-Βιέννη, Deutsches Theater-Βερολίνο και Schiffbau Theater-Ζυρίχη).
Τι ετοιμάζεις;
Έχω αναλάβει την ολοκλήρωση του σκηνικού της Έλλης Παπαγεωργακοπούλου για την όπερα «Μέσα Χώρα» του Άγγελου Τριανταφύλλου, σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου, που θα κάνει πρεμιέρα στην Εθνική Λυρική Σκηνή τον Ιούλιο του 2022.
***
Και αν τελικά ήταν σκηνικό η ζωή μας ή καλύτερα αν ζούμε σε μια παράσταση που σκηνοθετούμε εμείς οι ίδιοι με τις επιλογές μας; Δύσκολα ερωτήματα. Δεν έχουν σημασία οι απαντήσεις. Στην παράνοια που ζούμε σημασία έχουν οι ερωτήσεις, οι αφηγήσεις και οι συγγνώμες. Ναι, οι συγγνώμες. Και η κάθαρσις που πραγματοποιείται με την επαφή με τη δημιουργία, την τέχνη.
Τη ζήλεψα τη δουλειά του Σωτήρη. Όχι γιατί είμαι ειδικός στο να την κρίνω. Αλλά γιατί όσο μιλούσαμε χαμογελούσε. Να, έτσι όπως κάνω και εγώ κάθε φορά που ετοιμάζω μια συνέντευξη για την αθηΝΕΑ.
Δείτε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Θανάσης Ακκοκαλίδης: Δεν Μπορώ να Διαχωρίσω την Κίνηση από τον Λόγο
Θέατρο και Edgar Alan Poe: Συζητώντας με τον Εμμανουήλ Μαύρο
