Κοντά στο Θέατρο Σταθμός, στους ωραίους πεζόδρομους του Μεταξουργείου, βρεθήκαμε και συζητήσαμε με τη Δέσποινα Σαραφείδου και τον Γιώργο Γιαννακάκο για το έργο “Spoon River Quartet”, αλλά και για την πρωτόγνωρη κατάσταση που προέκυψε το τελευταίο 9μηνο. Το έργο βασίζεται στην Ανθολογία του Spoon River του Edgar Lee Masters, ένα από τα αριστουργήματα της αμερικάνικης λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Τη σκηνοθεσία υπογράφει η Δήμητρα Κονδυλάκη και η πρεμιέρα είναι προγραμματισμένη για τη Δευτέρα 2 Νοεμβρίου, ενώ θα ακολουθήσουν τρεις ακόμα παραστάσεις στις 3,9 και 10 Νοεμβρίου στις 8:30 μ.μ.
Πώς πέρασε αυτό το 9μηνο για τους καλλιτέχνες; Τα θέατρα ανοίγουν, αλλά δεν ξεκινάτε όλοι από την ίδια βάση;
Δέσποινα Σαραφείδου (ΔΣ): Με ρώτησες πριν ξεκινήσουμε πώς αισθάνθηκα αυτή την περίοδο – λοιπόν, είχα μια παράξενη αίσθηση αιχμαλωσίας. Οι τηλεοπτικοί ηθοποιοί άρχισαν να εργάζονται μετά την καραντίνα. Σ’ εμάς, στο θέατρο, όλα σταμάτησαν. Ήταν σαν μούδιασμα – δεν μπορώ ακόμα να το αναλύσω πλήρως. Όλο αυτό τον καιρό και όπου χρειάστηκε, υπήρξαν κινήσεις αλληλεγγύης προς ανθρώπους του χώρου που δυσκολεύτηκαν. Όμως, η επιβίωση των καλλιτεχνών χρειάζεται κρατική υποστήριξη. Τώρα, με απόφαση της πολιτείας, άνοιξαν τα θέατρα. Αλλά δεν ξέρουμε πώς θα εξελιχθεί και η φετινή σεζόν.
Γιώργος Γιαννακάκος (ΓΓ): Το βασικό ζήτημα ήταν το οικονομικό. Εγώ έπαιξα σε ανοιχτά θέατρα το καλοκαίρι, είχα περιοδεία. Η άνοιξη ήταν πιο δύσκολη, διότι παίζαμε και ξαφνικά μας λένε “τέλος”. Ήμουν στο “Ποιος Σκότωσε το Σκύλο τα Μεσάνυχτα” και διακόπηκε, μαζέψαμε τα πράγματά μας. Ήταν άσχημο!
Ποιες αλλαγές έχουν προκύψει;
ΔΣ: Κάποια projects έχουν μετατεθεί για “ΜΚ”, Μετά τον Κορωνοϊό. Στα έργα που ανεβαίνουν τώρα, η σκηνοθεσία προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα – πρέπει να υπάρχει απόσταση μεταξύ των ηθοποιών, πρέπει να μην προσεγγίζουμε το κοινό. Αλλάζει δηλαδή η σύλληψη, η παράσταση χρειάζεται να ξαναδουλευτεί. Χωρίς επαφή! Επίσης, γίνονται αλλαγές ώστε οι παραστάσεις να μην έχουν διάλειμμα.
Μιλήστε μου για το έργο, το “Spoon River Quartet”. Πώς ξεκίνησε η ιδέα να το ανεβάσετε;
ΔΣ: Μου πρότεινε το ανέβασμά του η Δήμητρα Κονδυλάκη. Το είχε στο μυαλό της αρκετό καιρό, είχε διαβάσει την Ανθολογία του Spoon River του Edgar Lee Masters. Ωστόσο, το δικό μας κείμενο έχει εμπλουτιστεί. Εκτός από τα ποιήματα του Masters σε νέα μετάφραση έχουν προστεθεί, σε μια πρωτότυπη δραματουργία, κομμάτια γραμμένα από τη Δήμητρα και τον Κωνσταντίνο Τζήκα.
Το έργο έχει 212 χαρακτήρες και κοντά στα 240 κείμενα. Είναι τεράστιο! Επίσης, είναι έργο 105 χρόνων και μιλάει για όλα τα ζητήματα που απασχολούν τον βίο των ανθρώπων. Πρέπει να σας πω ότι βλέποντας περί τίνος πρόκειται, με ταξίδεψε από τους αρχαίους συγγραφείς όπου ζωντανοί και νεκροί είχαν “επικοινωνία”, αλλά έφτασα ακόμα και στο “Dogville”, καθώς, όπως διάβασα, η προσέγγισή σας είναι μινιμαλιστική.
ΔΣ: Όντως, είναι ένα αριστούργημα της αμερικανικής λογοτεχνίας. Πρόκειται για επιτύμβιους μονολόγους. Τι έκανα στη ζωή μου, τι ονειρεύτηκα, πού ματαιώθηκα, τι ελπίδες είχα, πώς βλέπω τώρα τη ζωή μου από το επέκεινα. Η εποχή της συγγραφής των ποιημάτων ήταν κρίσιμη για την αμερικανική κοινωνία. Όσο ο Masters έγραφε το Spoon River, ήδη έβραζαν τα κινήματα για τα δικαιώματα των γυναικών, των εργατών, των μαύρων…
Η μεταφορά που κάνουμε, τοποθετώντας τη σκηνική δράση στη δεκαετία του 1950, δεν είναι τυχαία. Γιατί τότε, μετά τον πόλεμο, το αμερικανικό όνειρο έφτασε στο απόγειό του. Ήταν μια δεκαετία καθωσπρεπισμού, μακαρθισμού, με τα καταναλωτικά αγαθά, με την τηλεόραση, ενώ παράλληλα η αμφισβήτηση κέρδιζε έδαφος, για να γιγαντωθεί στη δεκαετία του 1960. Θεωρήσαμε, λοιπόν, ότι η δεκαετία αυτή συνομιλεί με το σήμερα. Στόχος μας και τώρα δεν είναι να μπούμε σε μια εποχή αναστοχασμού, ενδοσκόπησης, ως άτομα και ως κοινωνία;
ΓΓ: Σήμερα μάλλον βρισκόμαστε στο τέλος μιας εποχής, αν και όλο έτσι λέμε. Νομίζω, όμως, ότι όντως αυτό συμβαίνει, καθώς το δημοκρατικό πολίτευμα διαφοροποιείται από αυτό που ξέραμε και μοιραία θα πάρει μια στροφή, που για την ώρα δεν ξέρουμε προς τα πού θα είναι!
Έχει ολοκληρωθεί ένας κύκλος, καθώς η πολιτική καθορίζεται κατά πολύ από την οικονομία, ενώ βλέπουμε ξανά την άνοδο του ναζισμού, του φασισμού και παρόμοιων φαινομένων. Δημιουργείται ένα έλλειμμα ελευθερίας και δημοκρατίας. Πριν 20-30 χρόνια, πολλά δικαιώματα ήταν κεκτημένα, ενώ τώρα καταπατούνται, γι’ αυτό λέω ότι η δημοκρατία, όπως την ξέρουμε, έκανε τον κύκλο της.
ΔΣ: Και σήμερα, δεν ζούμε σε μια κοινωνία ισονομίας και ισοτιμίας. Τα κινήματα για τα οποία μιλούσαμε πριν δεν έχουν ακόμα δικαιωθεί. Πάρε για παράδειγμα αυτό που γίνεται στην Αμερική.
Πίσω στο “Spoon River Quartet”. Πείτε μου για τη σύλληψη του έργου.
ΔΣ: Η συνθήκη της παράστασης είναι ότι είμαστε ένα συγκρότημα τραγουδιστών. Επί σκηνής μας συνοδεύουν ακορντεόν, σαξόφωνο, κιθάρα. Μουσική και χορός διαπλέκονται με τον λόγο. Ορισμένα μέρη είναι μονόλογοι, άλλα διάλογοι, ενώ υπάρχουν και χωρωδιακά, στο στιλ των 50s, με τα φωνητικά της εποχής.
Υπάρχουν μέρη που απαλύνουν την αίσθηση ότι αυτοί που μιλάνε έχουν φύγει από τη ζωή;
ΓΓ: Βέβαια. Είναι ποιήματα που επανεξετάζουν τη ζωή, δεν θα σε ρίξουν ψυχολογικά σε καμία περίπτωση. Έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος της ζωής, αλλά κανείς δεν παραπονιέται. Είναι ένα σχόλιο πάνω στη ζωή, όχι στο φαινόμενο του θανάτου. Όλοι οι χαρακτήρες έχουν χιούμορ. Κάποιοι λένε ότι θα άλλαζαν κάτι αν γύρναγαν πίσω, κάποιοι όχι.
ΔΣ: Και εμείς ως performers δεν έχουμε την αίσθηση ότι “εμψυχώνουμε” νεκρούς. Αν κάποιος δεν γνωρίζει το πλαίσιο του έργου, θα δει τέσσερις ηθοποιούς να μιλούν για τη ζωή και το θάνατο, για τη χαρά της ζωής και τις λύπες της. Ο πυρήνας του έργου είναι το πώς ο καθένας από εμάς θλίβεται, ενθουσιάζεται, διαψεύδεται, επιβεβαιώνεται. Είναι πραγματεία ζωής.
Το έργο πραγματεύεται και αυτά που προείπαμε, τα ζητήματα φύλου και φυλής;
ΓΓ: Τα κομμάτια που επιλέξαμε εμείς. Έχουν μπει θεματικά. Δηλαδή, υπάρχουν κάποια ζευγάρια, άρα βλέπουμε τα θέματα που έχει ένας γάμος, υπάρχουν ερωτικά κομμάτια, άλλα κομμάτια είναι πιο πολιτικά, όπως ένα κομμάτι με δύο αντίπαλους ιδιοκτήτες εφημερίδων. Γίνεται κριτική της εκκλησίας, του θεσμού του γάμου, της κοινωνικής κατάστασης.
***
Καθώς η συνέντευξη έφτανε στο τέλος της, η Δέσποινα γύρισε στην αναφορά μου στο Dogville και σημείωσε ότι το έργο έχει ομοιότητες με τα μεταγενέστερα “Κάτω από το Γαλατόδασος” του Dylan Thomas αλλά και με τη “Μικρή μας Πόλη” του Thornton Wilder, με την έννοια ότι στο Spoon River παρουσιάζεται μια πλειάδα χαρακτήρων, από διαφορετικά επαγγέλματα, διαφορετικές ηλικίες, και οι μεταξύ τους σχέσεις – ερωτικές, επαγγελματικές, οικογενειακές, θεσμικές.
Χαλαρώνοντας, αναρωτήθηκα αν οι ηθοποιοί ψάχνουν στοιχεία για τον συγγραφέα, για τις συνθήκες της εποχής όπου γράφτηκε το έργο. Και οι δύο ανέφεραν ότι εξαρτάται από τον τρόπο που δουλεύει καθένας. Άλλοι ασχολούνται μόνο με το συγκεκριμένο έργο, άλλοι αναζητούν ερεθίσματα και πέρα απ’ αυτό.
Η Δέσποινα, για παράδειγμα, ψάχνει την ταινία “The Last Picture Show”, που αναφέρεται στη δεκαετία του ’50, ώστε να πάρει την αίσθηση της περιόδου. Απλά, όπως επισήμανε ο Γιώργος, αυτό είναι περισσότερο δουλειά του σκηνοθέτη, να φέρει στην πρόβα υλικό για τον συγγραφέα και την εποχή.
Και οι δύο θα ολοκληρώσουν αυτή την ευχάριστη συζήτηση λέγοντάς μου ότι το αρχικό υλικό της παράστασης δεν γράφτηκε για το θέατρο. Πρόκειται για ποιήματα, οπότε η παρουσίασή τους δίνει προτεραιότητα στον λόγο. Αυτό διαφοροποιεί όσα ζητάει η σκηνοθέτις από τους ηθοποιούς, συγκριτικά με ένα έργο που από το ξεκίνημά του προοριζόταν για θεατρικό. Η παράσταση είναι περισσότερο μια performance παρά ένα έργο με κλασική θεατρική δομή.
Spoon River Quartet στο Θέατρο Σταθμός (Βίκτωρος Ουγκό 55, 20μ. από το Μετρό Μεταξουργείο)
Με αφετηρία την Ανθολογία του Spoon River του Edgar Lee Masters
Σκηνοθεσία: Δήμητρα Κονδυλάκη
Δραματουργία – Μετάφραση: Δήμητρα Κονδυλάκη – Κωνσταντίνος Τζήκας
Μουσική: Τηλέμαχος Μούσας | Κίνηση Ειρήνη Αλεξίου
Σκηνικά: Λουκία Μάρθα | Κοστούμια Theodora Loukas
Σχεδιασμός φωτισμών: Παναγιώτης Μανούσης
Παίζουν:
Γιώργος Γιαννακάκος, Αντώνης Γκρίτσης (voice over),
Δαυίδ Μαλτέζε, Κατερίνα Μαούτσου, Δέσποινα Σαραφείδου
Video: Αγάπη Μυρσοδέλη – Φίλιππος Αγγελάκης
Φωτογραφίες: Δημήτρης Γερακίτης
Κινηματογράφηση – Σκηνοθεσία τρέιλερ: Ανδρέας Αντωνιάδης
Βοηθός σκηνοθέτη Στεφανία Γεωργιλέα | Bοηθός σκηνογράφου: Γιώργος Φυτάς
Γραφιστική επιμέλεια έντυπου υλικού: Λουκία Μάρθα – Αγάπη Μυρσοδέλη
Κατασκευή γυναικείων κοστουμιών ATELIER | Κομμώσεις YOU FABULUS beauty project
Επικοινωνία: Δέσποινα Ερρίκου
Παραγωγή: ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΘΕΑΤΡΟΥ 1+1=1
Η παράσταση επιχορηγείται από το ΥΠ.ΠΟ.Α.
