Στις 23 Φεβρουαρίου, ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Women on Top, που έχει ήδη διαγράψει μια επιτυχημένη πορεία από την ίδρυσή του το 2012 μέχρι σήμερα με στόχο την επαγγελματική ενδυνάμωση των γυναικών και την ισότητα στην εργασία, πραγματοποίησε την επιμορφωτική ημερίδα “Women On Top in Business: Ισότητα στην Πράξη”.
Πάνω από 50 γυναίκες και άντρες δούλεψαν σε ειδικά σχεδιασμένες ομάδες εργασίας και κατέληξαν σε συγκεκριμένες και υλοποιήσιμες προτάσεις με στόχο την εισαγωγή, σε εταιρείες και οργανισμούς, πολιτικών και εργαλείων που θα πετύχουν την ισότιμη ένταξη και των δύο φύλων σε όλες τις βαθμίδες της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Με αφορμή τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, είχα την ευκαιρία να συζητήσω με τη Στέλλα Κάσδαγλη, δημοσιογράφο, συγγραφέα και συνιδρύτρια της Women on Top, για την πρόσφατη αυτή δράση, αλλά και το πόσο έχουν αλλάξει οι αντιλήψεις γύρω από την ισότητα στην Ελλάδα του 2019.
Τι διαφορετικό είχε η συγκεκριμένη ημερίδα σε σχέση με προηγούμενες δράσεις σας;
Διοργανώσαμε για πρώτη φορά πέρυσι την ημερίδα του Women On Top για την ισότητα στις επιχειρήσεις, από την ανάγκη μας να μιλήσουμε για όσα μπορούν και πρέπει να γίνουν για να συμμετέχουν και να εκπροσωπούνται ισότιμα οι γυναίκες στο χώρο εργασίας. Αισθανόμασταν ότι, ειδικά μετά το κίνημα #MeToo, η συζήτηση περί ισότητας είχε ανάψει διεθνώς, ενώ εμείς εδώ αντιμετωπίζαμε το ζήτημα ως ανύπαρκτο. Αυτή η πρώτη ημερίδα είχε απροσδόκητη επιτυχία και εδραιώθηκε ως ένας θεσμός που πρέπει να καθιερωθεί.
Φέτος, όμως, την προσεγγίσαμε διαφορετικά. Συχνά όταν μιλάμε για το θέμα της ισότητας μένουμε σε θεωρητικολογίες και ευχολόγια, θελήσαμε λοιπόν να πάμε ένα βήμα παραπέρα: να μη μιλήσουμε στον αέρα, να μη δώσουμε καν έτοιμες λύσεις, αλλά μέσα από συγκεκριμένα case studies και ομάδες εργασίας, να βάλουμε τους συμμετέχοντες στη διαδικασία να αναζητήσουν λύσεις στα εμπόδια που συναντούν οι γυναίκες στην εργασία, ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι στρατηγικές και υπάρχουν και είναι εφικτές, ενώ δε χρειάζεται να ξεκινούν πάντα από κάποιον άλλον.
Υποστηρικτές σας ήταν κάποιες απ’ τις πλέον εμβληματικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη χώρα. Σε τι βαθμό αλλάζουν οι αντιλήψεις στη συμμετοχή, εκπροσώπηση και μεταχείριση των γυναικών στο εταιρικό περιβάλλον της Ελλάδας;
Η αλλαγή έρχεται, συνήθως, από το εξωτερικό. Δεν είναι τυχαίο ότι οι υποστηρικτές μας είναι εταιρείες με διεθνή παρουσία, οι οποίες είναι οι πρώτες που καλούνται να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εποχής. Συχνά όμως οι πολιτικές που εφαρμόζονται εκτός Ελλάδας, εδώ σκοντάφτουν σε εδραιωμένα στερεότυπα ή στον εφησυχασμό όσων δεν σκέφτονται με εξίσου ανοιχτό μυαλό. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις εταιρειών που θέλουν να κάνουν βήματα προς τα μπρος, αλλά δε διαθέτουν την τεχνογνωσία, το χρόνο ή τους πόρους για να το κάνουν.
Και φυσικά, υπάρχουν όλες αυτές οι επιχειρήσεις που χρειάζεται να ευαισθητοποιηθούν από την αρχή, όχι μόνο στην κοινωνική διάσταση της ισότητας, αλλά και στην επιχειρηματική της: να συνειδητοποιήσουν το πώς και το γιατί όταν αποκλείουν -συνειδητά ή ασυνείδητα, ολοκληρωτικώς ή μερικώς- το 51% του πληθυσμού, οι πρώτες που ζημιώνονται είναι οι ίδιες.
Πού τελειώνει ο ρόλος της επιχείρησης και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και πού αρχίζει ο ρόλος της πολιτείας στην εξασφάλιση ίσων ευκαιριών στην αγορά εργασίας;
Είμαστε κατά μία έννοια τυχεροί γιατί η ελληνική νομοθεσία έχει καλύψει, τυπικά, αρκετά από τα κενά που βασανίζουν άλλες, ακόμη και ανεπτυγμένες, χώρες στο θέμα της ισότητας στην εργασία. Παραμένει, φυσικά, εδώ, το τεράστιο κενό στη μη νομοθέτηση της υποχρεωτικής άδειας πατρότητας, καθώς και εκείνο που αφήνει ακάλυπτες τις αυτοαπασχολούμενες μητέρες – ζητήματα που επείγει να διευθετηθούν από την πολιτεία. Ωστόσο, όσο προσπαθούμε για τη διευθέτηση αυτή, οι επιχειρήσεις και τα άτομα έχουν μεγάλη απόσταση να καλύψουν για να μπορούμε να πούμε ότι η νομοθεσία εφαρμόζεται στον πυρήνα της και ότι η ισότητα είναι ουσιαστική.
Η πολιτεία μπορεί και οφείλει να στηρίξει τέτοιες προσπάθειες, αλλά ας μη μένουμε μόνο σε αυτό. Είναι εξίσου σημαντικός και ο ρόλος της ως πρότυπο στάσης, ευαισθησίας και προόδου. Οι αλλαγές που θα βλέπαμε γύρω μας αν ο δημόσιος λόγος απαλλάσσονταν από τον έντονο σεξισμό του, αν οι πολιτικοί αντιμετώπιζαν ισότιμα τις γυναίκες σε θέσεις εξουσίας, αν δημόσια έγγραφα και σχολικά βιβλία συμπεριλάμβαναν ουσιαστικά τις γυναίκες στην έκφραση και τις απεικονίσεις τους, αν βλέπαμε άντρες σε θέσεις ευθύνης να μιλούν ουσιαστικά για την ισότητα, να παίρνουν άδεια πατρότητας, να λειτουργούν ως τα πρότυπα που κάθε κοινωνία χρειάζεται για να ξεριζώσει τις πιο βαθιά ριζωμένες προκαταλήψεις της, θα ήταν -σταδιακά- μνημειώδεις.
Στην ημερίδα συμμετείχαν γυναίκες και άνδρες. Ποιος είναι κατά τη γνώμη σας ο ρόλος που καλούνται να παίξουν οι άνδρες στη διαμόρφωση ενός εταιρικού περιβάλλοντος χωρίς διακρίσεις;
Είχαμε 4 άντρες, ναι! Ήταν λίγοι, αλλά ήταν εκεί, κι αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, γιατί όταν μιλάμε για ισότητα στην εργασία δε μιλάμε για ισότητα των γυναικών, μιλάμε για ισότητα των φύλων. Χρειάζεται να συνεργαστούμε για να γίνει το εργασιακό περιβάλλον συμπεριληπτικό και για να απεγκλωβιστούν και οι άντρες από τα στερεότυπα που περιορίζουν την έκφραση και τη δημιουργικότητά τους. Χρειάζεται να εκπαιδευτούμε ξανά όλοι στο να επικοινωνούμε ουσιαστικά.
Οι αλλαγές που θα βλέπαμε γύρω μας αν ο δημόσιος λόγος απαλλάσσονταν από τον έντονο σεξισμό του, αν οι πολιτικοί αντιμετώπιζαν ισότιμα τις γυναίκες σε θέσεις εξουσίας, αν δημόσια έγγραφα και σχολικά βιβλία συμπεριλάμβαναν ουσιαστικά τις γυναίκες στην έκφραση και τις απεικονίσεις τους, αν βλέπαμε άντρες σε θέσεις ευθύνης να μιλούν ουσιαστικά για την ισότητα, να παίρνουν άδεια πατρότητας, να λειτουργούν ως τα πρότυπα που κάθε κοινωνία χρειάζεται για να ξεριζώσει τις πιο βαθιά ριζωμένες προκαταλήψεις της, θα ήταν -σταδιακά- μνημειώδεις.
Παρότι οι προσπάθειες υπέρ της ισότητας κατακρίνονται συχνά ως “γυναικείες” και απομονωτικές, όταν κάνουμε κάποια προσπάθεια να προσκαλέσουμε άντρες σε τέτοιου είδους πρωτοβουλίες, συζητήσεις, δράσεις, ελάχιστοι ανταποκρίνονται. Οι περισσότεροι δεν ενδιαφέρονται, ντρέπονται, φοβούνται μήπως πουν κάτι “λάθος”, μήπως στιγματιστούν ή τελικά κάτι χάσουν, κι έτσι το δίπολο διαιωνίζεται και σπαταλάμε πολύτιμο χρόνο προσπαθώντας να πείσουμε ότι τελικά είμαστε στο ίδιο στρατόπεδο.
Στους 6 άξονες-κλειδιά επί των οποίων δούλεψαν οι συμμετέχοντες ήταν η σεξουαλική παρενόχληση και η ασυνείδητη προκατάληψη – δύο ζητήματα που στην Ελλάδα εξακολουθούν να αποτελούν ταμπού. Ποια είναι τα εργαλεία και οι στρατηγικές που προκρίνετε για να αλλάξει αυτό;
Ας πούμε, για αρχή, ότι η ασυνείδητη προκατάληψη γύρω από το φύλο βρίσκεται στη ρίζα του προβλήματος της σεξουαλικής παρενόχλησης – όπως και της κάθε σεξουαλικής βίας. Η πρώτη αντιμετωπίζεται συνήθως με θεωρητικές, καθαρά εκπαιδευτικές προσεγγίσεις, οι οποίες συχνά αποτυγχάνουν να αγγίξουν τους συμμετέχοντες, ενώ η δεύτερη παραπέμπει αποκλειστικά σε κατασταλτικές μεθόδους αντιμετώπισης, οι οποίες, και πάλι, από μόνες τους δε φέρνουν τα αποτελέσματα που θα θέλαμε.
Το σωστό, κατά τη γνώμη μας, θα ήταν να συνδυαστεί η θεωρία με την πράξη και η εκπαίδευση με την εφαρμογή. Να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις ολιστικά το πρόβλημα, υλοποιώντας βιωματικά προγράμματα εκπαίδευσης, εφαρμόζοντας ουσιαστικές πολιτικές για την ισότητα και για την πρόληψη της σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία, καλλιεργώντας συστηματικά μία κουλτούρα ποικιλομορφίας και συμπεριληπτικότητας, και παίρνοντας στα σοβαρά τους προβληματισμούς και τα παράπονα των εργαζόμενων. Οι πυροσβεστικές δράσεις και η επικοινωνιακές αντιδράσεις δε λύνουν το πρόβλημα.
Ποια ήταν τα κεντρικά και υλοποιήσιμα συμπεράσματα της ημερίδας και πώς σκοπεύετε να τα αξιοποιήσετε στη συνέχεια της διαδρομής της Women on Top;
Τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν και οι 6 ομάδες εργασίας συγκλίνουν στη διαθεματικότητα και την ανάγκη συνεργασίας διαφορετικών ατόμων και ομάδων προκειμένου να φτιαχτούν πολιτικές που θα βοηθήσουν στο να γίνουν ουσιαστικά βήματα προς την ισότητα. Όλα τα αποτελέσματα θα συγκεντρωθούν σε ένα e-book που θα διαμοιραστεί σε στελέχη επιχειρήσεων, δημοσιογράφους και decision makers, με την ελπίδα να γίνει σαφές ότι ένα-ένα τα βήματα για την επίτευξη της ισότητας στην εργασία είναι εφικτά.
Για τη συνέχεια, σχεδιάζουμε ένα Equality & Diversity Camp που θα απευθύνεται σε στελέχη επιχειρήσεων που επιθυμούν να καταρτιστούν στις πιο σύγχρονες μεθόδους και τα εργαλεία αλλαγής για ό,τι αφορά την ισότητα στο χώρο εργασίας. Η δράση αυτή στοχεύει στο να καταρτίσει τους κατάλληλους ανθρώπους ώστε να δημιουργήσουν και να διαδώσουν οι ίδιοι το μήνυμα και τη συμπερίληψη στους οργανισμούς τους, να έχει δηλαδή κάθε επιχείρηση στο ανθρώπινο δυναμικό της έναν ή περισσότερους ανθρώπους που γνωρίζουν πώς να κάνουν τη θεωρία της ισότητας πράξη.
Η συνέντευξη αυτή δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Φιλελεύθερος” στις 5 Μαρτίου 2019.
