Πρόσφατα παρακολούθησα την ταινία «A Complete Unknown» και πραγματικά την απόλαυσα. Αυτό το κείμενο όμως δεν αφορά τον Bob Dylan αλλά έναν άλλο μουσικό «ήρωα» της ταινίας και μιας ολόκληρης εποχής, τον Woody Guthrie. Τον άνθρωπο που χάραξε τον δρόμο για όλους τους μουσικούς με συνείδηση.
Ο Guthrie ήταν ένας αφηγητής-με-κιθάρα, ένας καλλιτέχνης του λαού, ένας αφοσιωμένος ακτιβιστής. Οι περισσότεροι τον γνωρίζουμε ως τον μουσικό πίσω από το «This Land is Your Land», αλλά η κληρονομιά του είναι πολύ μεγαλύτερη.
Έγραψε πάνω από 3.000 τραγούδια, αν και ελάχιστα ηχογραφήθηκαν. Η καλλιτεχνική φλέβα του, ωστόσο, δεν περιοριζόταν στη μουσική: άφησε πίσω του έργα ζωγραφικής και γραπτά που αντανακλούν το πνεύμα της εποχής του.
Ήταν κοινωνικός σχολιαστής και κινητήρια δύναμη αλλαγής. Με την κιθάρα και την ενδελεχή ματιά του στην κοινωνία, υποστήριξε σθεναρά τους αδύναμους, τους αδικημένους, εκείνους των οποίων η φωνή δεν ακουγόταν. Στάθηκε στο πλευρό των εσωτερικών μεταναστών του Dust Bowl τη δεκαετία του ’30. Τότε που ο συνδυασμός έντονων ξηρασιών και κακής διαχείρισης της γεωργικής γης προκάλεσε τεράστιες αμμοθύελλες που κατέστρεψαν σοδειές, εκτόπισαν εκατομμύρια ανθρώπους και επιδείνωσαν τη Μεγάλη Ύφεση. Την ίδια εποχή που ο Steinbeck αφηγούνταν τους αγώνες αυτών των ανθρώπων στα «Σταφύλια της Οργής», ο Guthrie έγραφε τραγούδια και από το μικρόφωνο της ραδιοφωνικής του εκπομπής «The Woody and Lefty Lou Show» έφερνε τις ιστορίες του κόσμου στο προσκήνιο, με τρόπο που οι ακροατές του μπορούσαν να νιώσουν στο πετσί τους.
Προκαλούσε το κατεστημένο με κάθε ευκαιρία. Ταξίδευε με Αφροαμερικανούς μουσικούς σε μια εποχή που αυτό θεωρούνταν σχεδόν επαναστατικό. Δεν δίσταζε να υψώσει τη φωνή του απέναντι στην αδικία. Η ενσυναίσθησή του τον έκανε να μπαίνει μέσα στις ιστορίες των ανθρώπων και να τις μετατρέπει σε τραγούδια, κείμενα και σκίτσα που έσταζαν αλήθεια.
Ήξερε ότι η μάχη δεν τελειώνει ποτέ. Γι’ αυτό και συνήθιζε να γράφει «δεν έχω πεθάνει ακόμα», υπενθυμίζοντας ότι η φωνή και και οι αγώνες του θα συνέχιζαν να ζουν μέσα στους ανθρώπους που δεν σταματούν να παλεύουν για το δίκαιο.
Αν και ο πατέρας του φέρεται να είχε δεσμούς με την Κου Κλουξ Κλαν, ο Woody διάλεξε άλλον δρόμο. Άκουσε τις προκαταλήψεις γύρω του, αλλά δεν τις έκανε δικές του. Αντίθετα, τις απέρριψε σθεναρά και μίλησε δυνατά για δικαιοσύνη και αλληλεγγύη.
Ποτέ δεν εντάχθηκε σε κάποιο πολιτικό κόμμα – το δικό του κόμμα ήταν ο απλός λαός. Έλεγε χαρακτηριστικά «αριστερός, δεξιός, κοτόπουλο, δεν έχει καμία σημασία για μένα». Αντί για κομμουνιστής, προτιμούσε τον όρο «commonist», δηλαδή υπερασπιστής των απλών ανθρώπων.
Απόλυτα αφοσιωμένος στον σκοπό και πάντα έτοιμος να αγωνιστεί για όσους χρειάζονταν βοήθεια, πίστευε στη δύναμη των ανθρώπων και της μουσικής ενάντια στο κακό. Όταν η απειλή του φασισμού ήταν πιο παρούσα από ποτέ, ζωγράφισε στην κιθάρα του τη διάσημη πλέον φράση «this machine kills fascists» («αυτή η μηχανή σκοτώνει φασίστες») και συνέχισε να τη γράφει στις κιθάρες του και μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αν ζούσε, θα συνέχιζε, δυστυχώς, να το κάνει…
Δεν είναι τυχαίο πως βλέπουμε τη φράση γραμμένη και στις κιθάρες κάποιων εκ των καλλιτεχνών που χρησιμοποιούν τη μουσική ως μέσο διαμαρτυρίας και έχουν εμπνευστεί ξεκάθαρα από την προσωπικότητα του Guthrie. O κατάλογος μακρύς: Pete Seeger, Johnny Cash, Joan Baez, Neil Young, Harry Chapin, Sixto Rodriguez, Patti Smith, Jonni Mitchell, Joe Strummer, Lou Reed, Kris Kristofferson, Billy Bragg, Natalie Merchant, Ramblin’ Jack Elliott, Tracy Chapman, Tom Morello και Rage Against the Machine, Bruce Springsteen, U2 κ.ά. Και φυσικά, ο Bob Dylan, που τον θαύμαζε απεριόριστα –του είχε γράψει μάλιστα και τραγούδι– και τον επισκεπτόταν συνέχεια στο νοσοκομείο όταν ο Guthrie έδινε μάχη με την ασθένεια του Huntington.
O Guthrie δεν έγινε ποτέ πλούσιος, ούτε νοιάστηκε να μεγαλουργήσει με την εμπορική έννοια. Επιτυχία για εκείνον ήταν να παραμένει πιστός στα πιστεύω του. Δεν δίστασε να αποχωρήσει από καλές δουλειές όταν κάποιος στην εταιρική ιεραρχία προσπαθούσε να του ορίσει τι να πει ή τι να κάνει. Και αν αυτό σήμαινε να μένει έξω από το σύστημα, τόσο το καλύτερο. Ο Woody Guthrie δεν τραγουδούσε για να γίνει διάσημος – τραγουδούσε γιατί τα τραγούδια του έπρεπε να ακουστούν.
«As I was walking that ribbon of highway, I saw above me that endless skyway, I saw below me that golden valley, This land was made for you and me».
Tι κι αν οι στίχοι αυτοί γράφτηκαν τη δεκαετία του ’40; Παραμένουν επίκαιροι και σημαντικοί. Επειδή αυτή η γη, αυτός ο κόσμος, είναι για όλους μας. Και το να τον διεκδικούμε, να τον προστατεύουμε και να τον μοιραζόμαστε δίκαια είναι επίσης ευθύνη όλων μας. Ο Woody Guthrie δεν τραγουδούσε μόνο για το παρελθόν, αλλά για το παρόν και το μέλλον. Κι όσο υπάρχουν άνθρωποι που σηκώνουν το βλέμμα τους στον ατελείωτο ουρανό και ονειρεύονται έναν δικαιότερο κόσμο, η φωνή του δεν θα σιγήσει ποτέ.
Διαβαστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
