Το 2023 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση της Άλκης Ζέη (1923-2020), μιας σταθερής αξίας για τη σύγχρονη λογοτεχνία μας. Με αυτή την αφορμή, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ανακήρυξε το 2023 «Λογοτεχνικό Έτος Άλκης Ζέη».
Η συγγραφέας ξεκίνησε τη λογοτεχνική της καριέρα τη δεκαετία του 1950 και γρήγορα καθιερώθηκε ως μία από τις σημαντικότερες πένες της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας.
«Άλκη», τι;
«Γνώρισα» την Άλκη Ζέη γύρω στα 6 μου, και μάλιστα με έναν μάλλον αστείο τρόπο. Είχα μόλις μάθει να διαβάζω και, ψαχουλεύοντας τα βιβλία του μεγάλου μου αδελφού, μου τράβηξε το ενδιαφέρον ένα με το σκίτσο ενός χαριτωμένου γαϊδαράκου στο εξώφυλλο. Είχε τίτλο «Ο Θείος Πλάτων» και πάνω αριστερά το όνομα «Άλκη Ζέη».
Μη γνωρίζοντας παρά μόνο τον διπλανό μου στο νηπιαγωγείο με το όνομα «Άλκης», θεώρησα απολύτως φυσιολογικό το βιβλίο αυτό να είναι γραμμένο από ΤΟΝ «Άλκη Ζέη». Ζούσα με την εντύπωση αυτή μέχρι που η μητέρα μου μας αγόρασε το «Καπλάνι της Βιτρίνας». Κι εκεί, στο βιογραφικό σημείωμα, στο «αυτί» του βιβλίου, ωωω τι έκπληξη! Ανακάλυψα πως επρόκειτο για γυναίκα συγγραφέα!
Αγαπημένα Βιβλία
Πόσο μου άρεσε ο τρόπος που έγραφε… Το «Καπλάνι» με είχε γοητεύσει. Θυμάμαι, για λίγο καιρό, ρωτούσα την αδελφή μου τα βράδια «ΕΥ-ΠΟ ή ΛΥ-ΠΟ;» για να μάθω αν ήταν «Πολύ Ευχαριστημένη» ή «Πολύ Λυπημένη». Όπως έκαναν η Μυρτώ και η Μέλια, οι δύο αδελφούλες στο βιβλίο.
Όμως το μυθιστόρημά της που αγαπώ περισσότερο και αποσπάσματά του διαβάζω μέχρι σήμερα είναι «O Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου». Η συναρπαστική και τρυφερή αφήγηση του 9χρονου Πέτρου κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής και της απελευθέρωσης.
«Αισθάνομαι πολύ κοντά στα παιδιά κι όταν γράφω γίνομαι εγώ αυτό το παιδί που περιγράφω. Μπαίνω τόσο πολύ στον ρόλο που νομίζω πως είμαι εγώ ο ήρωας του βιβλίου», είχε πει σε συνέντευξή της και, πράγματι, η «παιδική» της ματιά στον κόσμο αποτελούσε πάντα βασικό χαρακτηριστικό της γραφής της.
Μεγαλώνοντας, οι αναγνωστικές μου αναζητήσεις διευρύνθηκαν. Ωστόσο, η «αγία τριάδα» των Άλκη Ζέη, Διδώ Σωτηρίου και Ζωρζ Σαρή –που ήταν και φίλες μεταξύ τους και έδωσαν μαζί μια φρέσκια πνοή στο νεανικό μυθιστόρημα– με μύησαν από παιδί στη φιλαναγνωσία με τον ιδανικότερο τρόπο.
«Αν διάλεξα να γράψω για τα παιδιά είναι γιατί θέλησα να αποτυπώσω όσα σημαντικά έζησε η γενιά μου, που φοβάμαι μην ξεχαστούν όταν θα έχουμε φύγει εμείς».
Αναφέρθηκα κυρίως στα παιδικά της βιβλία επειδή αυτά με «σημάδεψαν», ωστόσο η Άλκη Ζέη έγραψε και για ενήλικο κοινό (π.χ. το μυθιστόρημα «Η Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα») και σίγουρα όλα της τα βιβλία διαβάζονται πολύ ευχάριστα κι από «μεγάλους».
Ποτέ δεν δίστασε να πραγματευτεί κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα και να καταπιαστεί με γεγονότα αλλά και «πληγές» της ελληνικής σύγχρονης ιστορίας. Η γραφή της αποτελεί μια ισχυρή αναπαράσταση της ανθρώπινης εμπειρίας και η ικανότητά της να μεταφέρει σύνθετες ιδέες με απλό και προσιτό τρόπο καθιστά το έργο της διαχρονικό. Έχει επαινεθεί για την ικανότητά της να εξερευνά την ανθρώπινη κατάσταση με τρόπο ειλικρινή και συμπονετικό και συνεχίζει να εμπνέει αναγνώστες όλων των ηλικιών.
Οι Διακρίσεις
Η Άλκη Ζέη είναι διεθνώς αναγνωρισμένη και πολυβραβευμένη τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ενώ κείμενά της εμφανίζονται στα σχολικά βιβλία. Η ίδια έχει επίσης μεταφράσει από τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα ρωσικά αρκετά βιβλία.
Οι περγαμηνές της πολλές και ιδιαίτερα σημαντικές: το 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της. Έχει αναγορευτεί επίτιμη διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Κύπρου, του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών. Επίσης, έχει λάβει τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής, διάκριση που αποδίδεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε διαπρεπείς προσωπικότητες των τεχνών, των επιστημών και των γραμμάτων, ενώ από τη Γαλλία έχει τιμηθεί με τον τίτλο του Ταξιάρχη του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων.
2023 Λογοτεχνικό Έτος Άλκης Ζέη
Ως «πρύτανης» της παιδικής λογοτεχνίας, άνθρωπος που συμμετείχε στα κοινά και συγγραφέας που παρέμεινε ενεργή μέχρι το τέλος της ζωής της –το 2020, σε ηλικία 98 ετών– η Άλκη Ζέη αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο του πολιτισμού μας.
Η ανακήρυξη του 2023 σε λογοτεχνικό έτος Άλκης Ζέη από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού αποτελεί τιμή και αναγνώριση της σπουδαιότητας του έργου της. Με την αφορμή αυτή, θα πραγματοποιηθούν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ποικίλες εκδηλώσεις. Ήδη από τον Οκτώβριο του 2022 «τρέχει» ένας μαραθώνιος ανάγνωσης έργων της στον οποίο συμμετέχουν πάνω από 33.500 μαθητές/τριες, ενώ θα ξεκινήσει εκπαιδευτικό πρόγραμμα στα σχολεία για μαθητές και μαθήτριες του Δημοτικού με τίτλο «Ταξίδι στους κόσμους της Άλκης Ζέη», το οποίο έχει σχεδιάσει η μουσειολόγος-μουσειοπαιδαγωγός Καλλιόπη Κουτρουμπή, σε συνεργασία με την ίδια την Άλκη Ζέη πριν από τον θάνατό της.
Οι δράσεις θα περιλαμβάνουν επίσης λέσχες ανάγνωσης με τα βιβλία της, διαγωνισμό συγγραφής για παιδιά και εφήβους, καθιέρωση ενός ετήσιου βραβείου σε πρωτοεμφανιζόμενο/η συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας, podcast κ.ά., ενώ οι εκδόσεις Μεταίχμιο θα προβούν σε επανεκδόσεις των βιβλίων της.
«Αν διάλεξα να γράψω για τα παιδιά είναι γιατί θέλησα να αποτυπώσω όσα σημαντικά έζησε η γενιά μου, που φοβάμαι μην ξεχαστούν όταν θα έχουμε φύγει εμείς», είχε πει η αγαπημένη συγγραφέας. Κι έβαλε τα δυνατά της. Και το κατάφερε.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Συνταγογράφηση… Βιβλιοθηκών: Το Διάβασμα ως Θεραπευτικό Εργαλείο
Διαβάζοντας το «Κατανοώντας και Αλλάζοντας τον Κόσμο» από τις Εκδόσεις Αρμός
