Αποφασίζοντας να γίνουμε γονείς, οι περισσότεροι εξ ημών έχουμε “άγνοια κινδύνου” ως προς το τι ακριβώς σημαίνει αυτό και τι μας περιμένει. Δεν υποστηρίζω ότι υπάρχει ανάγκη να γίνουμε “επιστήμονες” για να πάρουμε αυτή την απόφαση, όμως μπορούμε να κερδίσουμε πολλά αντλώντας μαθήματα από ανθρώπους που έχουν οι ίδιοι εξειδικευτεί στη φροντίδα και την ανάπτυξη των παιδιών για να τα βοηθήσουμε από νωρίς να εξελίξουν τις δεξιότητές τους. Με άλλα λόγια, πριν βοηθήσουμε τα παιδιά μας, πρέπει να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και η γνώση, μαζί φυσικά με την παρατηρητικότητα, είναι εδώ το κλειδί. Ξεχωρίζω 5 βιβλία που πραγματικά με βοήθησαν από τη βρεφική ηλικία έως σήμερα, που τα παιδιά μου έφτασαν στο δημοτικό.
1) “Η Πλήρης Φροντίδα του Παιδιού” της Miriam Stoppard
Όταν έγινα μαμά ήμουν αισιόδοξη και δεκτική στο να αποκτήσω τις δεξιότητες εκείνες που χρειαζόμουν για να αντεπεξέλθω στο νέο μου ρόλο, για να νιώσω ανεξάρτητη, σίγουρη και ελεύθερη να ακολουθήσω το ένστικτό μου. Από τον πρώτο κιόλας καιρό στράφηκα σε βιβλία όπως αυτό της Stoppard που παρουσιάζουν βήμα-βήμα τη φροντίδα του μωρού και τι να περιμένω κάθε εβδομάδα σε ό,τι αφορά την ανάπτυξή του, με συμβουλές για την περίοδο του θηλασμού, την υγιεινή του βρέφους, το πώς να ανταποκριθώ στο πρώτο κλάμα του μωρού και πώς να του προσφέρω ασφάλεια με ουσιαστικό τρόπο. Μετά τα αρχικά βήματα του πρώτου χρόνου, οι απαιτήσεις επικεντρώνονται πια στην κοινωνική συμπεριφορά και τις δεξιότητες – καθώς οι ορίζοντες διευρύνονται και η αντίληψη γίνεται πιο σύνθετη, αποκτούμε ως γονείς νέες ευθύνες. Μπορεί πια η βασική φροντίδα να μας φαίνεται παιχνιδάκι, όμως παρουσιάζονται πιο πολύπλοκες προκλήσεις σε σχέση με τη συμπεριφορική εξέλιξη των παιδιών. Το βιβλίο της έμπειρης Βρετανίδας ιατρού πραγματικά με μάγεψε. Με έμαθε να διατηρώ την ψυχραιμία μου και να παρατηρώ τις ανάγκες των παιδιών μου χωρίς να φοβάμαι. Μπορεί να σχετίζεται με τη βρεφική ηλικία, όμως μου επέτρεψε να διακρίνω τα χαρίσματά τους ήδη από τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής τους.
2) “Η Συναισθηματική Νοημοσύνη των Παιδιών” του John Gottman
Πώς δείχνουμε την αγάπη μας στο παιδί μας; Βλέπουμε τα αρνητικά συναισθήματά του ως μια ευκαιρία για στενή επικοινωνία και οικειότητα; Έχουμε επίγνωση των δικών μας συναισθημάτων; Αφιερώνουμε αρκετό χρόνο αν είναι λυπημένο ή φοβισμένο; Πόσο ευαισθητοποιημένοι είμαστε στα άγχη του; Αντιμετωπίζουμε τα συναισθήματά του με σοβαρότητα ή τα περιγελούμε αστειευόμενοι; Είναι τελικά δική μας ευθύνη να λύνουμε το κάθε πρόβλημα για λογαριασμό του; Το βιβλίο του Gottman εμπλουτίζει τις γνώσεις μας σε ό,τι αφορά την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, με την εφαρμογή της συναισθηματικής αγωγής στα παιδιά, μια διαδικασία που ακονίζει τη συναισθηματική τους νοημοσύνη. Μας δείχνει με πρακτικό τρόπο πώς να γίνουμε “συναισθηματικοί μέντορές” τους – υπομονετικοί ως προς τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους, ώστε να είναι ευτυχισμένα και υγιή. Αντί να επικεντρώνουμε την προσοχή μας στην κακή συμπεριφορά ενός παιδιού, ο συγγραφέας μας καλεί να αντιληφθούμε τι το ενοχλεί και να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματά του, βοηθώντας το να βρει μόνο τη λύση του. Στην αρχή, η πρακτική αυτή μπορεί να μας ξενίσει, όμως με τις σωστές συμβουλές, σιγά-σιγά αλλάζει η νοοτροπία μας. Το σημαντικότερο που έμαθα από τον Gottman είναι ότι οι γονείς που παραγνωρίζουν ή απορρίπτουν τα συναισθήματα των παιδιών τους συχνά ενεργούν έτσι επειδή ανησυχούν βαθύτατα για εκείνα.
3) “Μικρά Μαθήματα Ζωής” της Sophie Carquain
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να μη γίνουν ούτε τύραννοι, ούτε πρόβατα; Πριν πάνε για πρώτη φορά στον παιδικό σταθμό ή στο νηπιαγωγείο, είναι μεγάλη τύχη αν έχουμε καταφέρει να τους εμπνεύσουμε ενσυναίσθηση, έτσι ώστε να αντιλαμβάνονται πόσο σημαντικό είναι να νοιάζεσαι για τον διπλανό σου. Το βιβλίο της Carquain με βοήθησε να ξεδιαλύνω μέσα μου πώς μπορώ να βοηθήσω τα παιδιά μου να ανακαλύψουν τον κόσμο με τη δική τους ματιά, μέσα από 40 μικρά παραμύθια. Οι μικροί αναγνώστες καθρεφτίζονται στους ήρωες των παραμυθιών και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Είναι οι ήρωες κατά βάθος ντροπαλοί; Υπάρχει περίπτωση οι ντροπαλοί να γίνουν κάποτε γενναίοι; Όταν διάβασα για πρώτη φορά την ιστορία με τους “Αρειανούς” στα παιδιά μου, ένιωσαν μεγάλη ικανοποίηση όταν τελικά κατάφεραν “να γίνουν αρχηγοί”. Είναι λογικό οι γονείς να νιώθουν κάποιες φορές πελαγωμένοι, μέσα όμως απ’ τα θαυμαστά αυτά μαθήματα ζωής, γραμμένα για να διαβάζονται το βράδυ, μαμάδες και μπαμπάδες θα βρουν πολύτιμη βοήθεια για να μάθουν στα παιδιά τους ουσιαστικές αλήθειες για τον εαυτό τους και τους γύρω τους. Ανακαλύπτοντας πώς να αντιμετωπίσουμε την αγωνία και την ανασφάλειά τους, τα βλέπουμε να μετατρέπονται σε αστέρια που ξαφνικά λάμπουν παραπάνω. Είναι άλλωστε σημαντικό να κατανοήσουν από νωρίς τι σημαίνει η ζωή με τους γύρω τους, καθώς και έννοιες όπως η φιλία ή η αγάπη. Υπάρχει τρόπος να τα βγάλουμε από την παγίδα του εγωκεντρισμού, να σεβαστούν τη διαφορετικότητα του καθενός γύρω τους και πώς, θέτοντας πάντα τα δικά τους όρια, να χτίσουν σχέσεις με τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους.
4) “Προετοιμάστε το Παιδί σας για το Σχολείο” της Louise Doyon-Richard
Πόση αγωνία έχουμε όταν τα παιδιά μας πηγαίνουν πρώτη φορά σχολείο; Τι άγχος προκαλεί στα ίδια η αίσθηση του αποχωρισμού; Νιώθουμε το εκπαιδευτικό σύστημα ξαφνικά να μας συμπιέζει σε ένα απαιτητικό πρόγραμμα, χωρίς κανείς να μας έχει προετοιμάσει επαρκώς για το πώς θα χειριστούμε τη μετάβαση. Στην πρώτη δυσκολία, συχνά τα παιδιά αρνούνται να πάνε σχολείο, και κάπως έτσι καταλαβαίνουμε πως κάτι δεν πάει καλά… Αποδεδειγμένα όμως, η καλύτερη μέθοδος για να δεχθούν μια νέα πληροφορία ή ακόμη και να απομνημονεύσουν χωρίς ιδιαίτερο κόπο είναι η βιωματική μάθηση, σε συνδυασμό με το παιχνίδι. Στο βιβλίο της αυτό, η συγγραφέας και εκπαιδευτικός Louise Doyon-Richard μας προσφέρει 300 παιχνίδια απλά και διασκεδαστικά, με σκοπό την ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού – την ολική και λεπτή κινητικότητα, το σχήμα του σώματος, τον προσανατολισμό στο χώρο και στον χρόνο, την οπτική και ακουστική μνήμη, την προσοχή και τον συλλογισμό, καθώς και τον ρυθμό και την προφορική έκφραση. Όπου κι αν βρισκόμαστε, είτε στο σπίτι είτε έξω, θα βρούμε εδώ μια ανεξάντλητη πηγή ιδεών. Απλά υλικά, όπως καλαμάκια, νήματα ή μανταλάκια, τάσσονται στην υπηρεσία της φαντασίας μας και οι ώρες απασχόλησης γεννούν με τη σειρά τους χιλιάδες νέα παιχνίδια.
5) “Γιατί οι Δανοί Μεγαλώνουν τα Πιο Ευτυχισμένα Παιδιά;” της Jessica Joelle Alexander
Την επόμενη φορά που θα δείτε τα παιδιά σας να κρέμονται από ένα κλαδί, να πηδούν από ένα βράχο ή να παίζουν πόλεμο με τους φίλους τους και νιώσετε την ανάγκη να παρέμβετε για να τα “σώσετε”, θυμηθείτε ότι αυτός είναι ο τρόπος να μάθουν πόσο άγχος μπορούν να αντέξουν. Είναι επίσης ο μόνος τρόπος να μάθουν να διαχειρίζονται δεξιότητες διαπραγμάτευσης με δύσκολες ή απλώς διαφορετικές προσωπικότητες. Το πόσο καλά θα μάθουν να “παίζουν” τώρα θα κρίνει σε ένα βαθμό τη μελλοντική τους ευτυχία και την ανθεκτικότητα στην κοινωνική τους ζωή. Οι Δανοί έχουν εντελώς διαφορετικό τρόπο διαπαιδαγώγησης και ανατροφής των παιδιών τους σε σχέση με τους Έλληνες, το βιβλίο λοιπόν αυτό μας προσκαλεί να συλλέξουμε κάποιες συνήθειες που θα μας απελευθερώσουν, εμάς και τα παιδιά μας. Επτά συμβουλές για την ώρα του παιχνιδιού που μας δίνει το βιβλίο:
- Σβήστε τα όλα! Τηλεόραση ή ηλεκτρονικά. Η φαντασία είναι το σημαντικότερο συστατικό για να έχει το παιχνίδι θετικά αποτελέσματα.
- Χρησιμοποιήστε τέχνη, ο εγκέφαλος των παιδιών αναπτύσσεται όταν δημιουργούν. Επομένως, μη τους δείχνετε πώς να το κάνουν. Απλώς δώστε τους τα υλικά και αφήστε τα να φτιάξουν αυθόρμητα ό,τι θέλουν.
- Αφήστε τα να εξερευνήσουν το περιβάλλον. Φροντίστε να τα βγάζετε έξω όσο το δυνατόν περισσότερο, για να παίζουν στη φύση, στο πάρκο, στην παραλία, οπουδήποτε είναι ασφαλή. Αφήστε τα να διασκεδάσουν.
- Αναμείξτε παιδιά διαφορετικών ηλικιών. Αυτό ενισχύει τη σταδιακή ανάπτυξη, επιτρέποντας στο ένα παιδί να συμβάλει στην εκπαίδευση του άλλου, πράγμα που θα βοηθήσει και τα δύο.
- Γίνετε αυθεντικοί. Αν θέλετε να παίζετε με τα παιδιά σας, πρέπει να είστε 100% αληθινοί σε αυτό που κάνετε. Μπείτε στη θέση τους και προσπαθήστε να αφεθείτε έστω και για λίγο, ακόμα και λίγο παιχνίδι με το δικό τους τρόπο αξίζει περισσότερο από οποιοδήποτε παιχνίδι θα μπορούσατε να αγοράσετε.
- Προσπαθήστε να μην κρίνετε πολύ αυστηρά τα άλλα παιδιά και να μην παρεμβαίνετε πολύ γρήγορα επειδή θέλετε να προστατεύσετε τα δικά σας. Μερικές φορές εκείνο που τα εκπαιδεύει στον αυτοέλεγχο και στην ανθεκτικότητα είναι να μάθουν να χειρίζονται πιο δύσκολους ανθρώπους.
- Αφήστε τα να φύγουν και να κάνουν πράγματα μόνα τους. Όταν αισθάνεστε την ανάγκη να τα “σώσετε”, κάντε ένα βήμα πίσω και πάρτε μια ανάσα. Σκεφτείτε ότι αποκτούν μερικές πολύ σημαντικές δεξιότητες για τη ζωή τους.
Εύχομαι όλες αυτές οι πληροφορίες να είναι τόσο χρήσιμες για εσάς όσο ήταν και είναι για τη δική μου οικογένεια. Τα καλύτερα και πιο όμορφα πράγματα στον κόσμο δεν μπορεί κανείς να τα δει, ούτε καν να τα αγγίξει. Πρέπει να τα νιώσει με την καρδιά του.
