Τι καιρός και αυτός! Ζέστη όπου σε βρίσκει ο ήλιος, κρύο στη σκιά του. Εκδίκηση για να μάθουμε να αγαπάμε το φως, μάλλον. Κουράστηκα με τις μάσκες, τα εμβόλια και την πανδημία. Ετών 48, ασθματικός, 5 εμβόλια covid, εμβόλιο γρίπης και πνευμονιόκοκκου. Όχι, δεν δείχνω παππούς. Κουρασμένος δείχνω, γι’ αυτό το αόρατο κυνηγητό των συλλογικών μας λαθών. Της αγωνίας μας να τη «σκάσουμε» ξανά από τα συλλογικά μας αδιέξοδα.
Στην αρχή της Μεσογείων, ο Πύργος Αθηνών κρύβει τον ήλιο. Σφίγγουμε όλοι τα μπουφάν μας. Μια κυρία με κοντομάνικο παίρνει το ΚΤΕΛ για Ραφήνα. Εγώ χτυπώ το κουδούνι του δρ. Βασίλη Σιδερή. Ελπίζω να μου προτείνει «μαγικές εξετάσεις» πρόληψης. Το υποσυνείδητό μου με χαστουκίζει. Δεν υπάρχουν «μαγικές εξετάσεις». Μόνο ενημέρωση, γνώση και ευθύνη υπάρχει. Σαν τη μάσκα που τη φοράς για να προστατεύσεις εσένα και τους άλλους.
Ο Βασίλης Σιδερής γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νάξο. Αποφοίτησε από το Γενικό Λύκειο Νάξου και, το 1990, ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του έλαβε δύο διακρίσεις για τις επιδόσεις του από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ), ενώ συμμετείχε ενεργά στην ενημέρωση φοιτητών σχετικά με θέματα μοριακής και κυτταρικής βιολογίας. Από το 2000 έως το 2005 ειδικεύθηκε στη Βιοπαθολογία-Μικροβιολογία στο Νοσοκομείο Αλεξάνδρα. Το 2007, ίδρυσε το μικροβιολογικό και ερευνητικό εργαστήριο «Διαγνωστική Αθηνών», όπου είναι επιστημονικά υπεύθυνος μέχρι και σήμερα.
Τελικά, ο κορωνοϊός ήταν μεμονωμένο περιστατικό ή απαρχή μιας συνεχούς επιδρομής πανδημικών φαινομένων;
Η ταχεία και καταστροφική εξάπλωση του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2 άλλαξε τη ζωή των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Στην πορεία της ανθρωπότητας έχουν συμβεί πολλές πανδημίες. Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε έναν λοιμογόνο παράγοντα να προκαλεί πολλούς θανάτους και να αλλάζει την πορεία της ιστορίας σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Αλλά επειδή στη σημερινή εποχή ζούμε σε έναν κόσμο πυκνής οικιστικής κάλυψης, με τεράστιες πόλεις και μοναδικής κινητικότητας (μέσα σε λίγες ώρες μπορείς να βρεθείς σε οποιοδήποτε σημείο της γης), η πιθανότητα να προκαλέσει σοβαρές βλάβες ο οποιοσδήποτε λοιμογόνος παράγοντας είναι πολύ μεγαλύτερη. Πρόσφατα μάθαμε ότι το λιώσιμο των πάγων έφερε στο φως νέους, άγνωστους ως τώρα μικροοργανισμούς. Ακόμα, κάτω από την πίεση διαφόρων παραγόντων (π.χ. κατάχρηση αντιβιοτικών, κλιματική αλλαγή) δημιουργούνται νέες μεταλλάξεις σε γνωστούς μικροοργανισμούς και ίσως νέα χαρακτηριστικά.
Τα τελευταία 50 χρόνια, περισσότερες από 300 μολυσματικές ασθένειες είτε πρωτο-εμφανίστηκαν, είτε επανεμφανίστηκαν, είτε εμφανίστηκαν σε περιοχές όπου δεν υπήρχαν. Το 90% των επιδημιολόγων αναμένει ότι μια από αυτές θα προκαλέσει μια θανατηφόρα πανδημία κάποια στιγμή στις επόμενες δύο γενιές. Θα μπορούσε να είναι ο ιός Ebola, η γρίπη των πτηνών, ένα ανθεκτικό στα φάρμακα υπερμικρόβιο ή κάτι εντελώς νέο.
«Οι χρόνιες παθήσεις αποτελούν τεράστιο βάρος τόσο για τους ασθενείς όσο και για το σύστημα υγείας. Υπολογίζεται ότι το 60% των ενηλίκων έχει τουλάχιστον μία χρόνια πάθηση και το 40% περισσότερες από μία».
Τι διαχωρίζει την ενδημία από τη μετατροπή σε πανδημία; Είναι απότοκο της κλιματικής αλλαγής οι πανδημίες;
Οι πανδημίες αποτελούν μια εκτεταμένη, ταχεία εξάπλωση μιας νόσου, με εκθετικά αυξανόμενα κρούσματα, σε μια μεγάλη περιοχή. Μια ενδημική ιογενής νόσος, από την άλλη, είναι διαρκώς παρούσα και έχει μια αρκετά προβλέψιμη εξάπλωση. Μια ενδημική νόσος έχει πάντα έναν σταθερό, προβλέψιμο αριθμό ατόμων που αρρωσταίνουν. Ο αριθμός μπορεί να είναι υψηλός ή χαμηλός και η νόσος μπορεί να είναι σοβαρή ή λιγότερο σοβαρή, αλλά πάντα εντός προβλεπόμενων ορίων. Αυτή η προβλεψιμότητα επιτρέπει στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και στους γιατρούς να είναι προετοιμασμένοι κατάλληλα, μειώνοντας τις απώλειες ζωών.
Είναι απόλυτα βέβαιο ότι η κλιματική αλλαγή αυξάνει τον κίνδυνο πανδημιών. Όπως προανέφερα, το λιώσιμο των πάγων έφερε στο φως νέους, άγνωστους ως τώρα μικροοργανισμούς. Η αποψίλωση των δασών και η καταστροφή βιοτόπων αναγκάζει τα άγρια ζώα να μεταναστεύσουν και να έρθουν σε επαφή με άλλα ζώα ή με ανθρώπους και να μοιραστούν μικρόβια και ιούς.
Μήπως ως κοινωνία ξεχάσαμε την πρόληψη και δώσαμε βάρος στη θεραπεία και στην υπερχρήση φαρμάκων;
Οι χρόνιες παθήσεις αποτελούν τεράστιο βάρος τόσο για τους ασθενείς όσο και για το σύστημα υγείας. Υπολογίζεται ότι το 60% των ενηλίκων έχει τουλάχιστον μία χρόνια πάθηση και το 40% περισσότερες από μία. Τα χρόνια νοσήματα, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών παθήσεων, του καρκίνου, της χρόνιας πνευμονοπάθειας, της νόσου Alzheimer, του σακχαρώδη διαβήτη, της οστεοαρθρίτιδας και της χρόνιας νεφρικής νόσου, είναι οι κύριες αιτίες κακής υγείας, μακροχρόνιας αναπηρίας και θανάτου.
Οι χρόνιες ασθένειες μπορούν να υποβαθμίσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών και των οικογενειών τους, την απόλαυση της ζωής τους, όπως και την οικονομική τους κατάσταση. Υπάρχουν διαθέσιμες στρατηγικές προληπτικών μέτρων για πολλές χρόνιες ασθένειες. Και το ερώτημα είναι γιατί δεν το κάνουμε ως κοινωνία και ως άτομα;
Η απάντηση δεν είναι απλή, μια και οι αιτίες γι’ αυτό φαίνεται ότι είναι πολλές. Μπορεί να φταίει η έλλειψη ενημέρωσης του κοινού, η έλλειψη της κατάλληλης εκπαίδευσης των νέων επιστημόνων, ή η ευκολία πρόσβασης στα φάρμακα.
Οι βιταμίνες και τα συμπληρώματα με σκοπό την υποστήριξη της υγείας μας αποτελούν εργαλείο ή μύθο;
Η αλήθεια είναι ότι το σώμα μας χρειάζεται τις βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία για να λειτουργήσει φυσιολογικά. Οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία εκτελούν πολλές και διαφορετικές λειτουργίες στο σώμα μας και συμμετέχουν από την ανάπτυξη των οστών μέχρι τη μετατροπή της τροφής σε ενέργεια. Μια ισορροπημένη και ποικίλη διατροφή, που περιέχει πολλά φρούτα και λαχανικά, μπορεί και πρέπει να είναι η κύρια πηγή των βιταμινών και των υπόλοιπων μικροθρεπτικών στοιχείων. Τα προγράμματα Μικροβιωματικής Διατροφής, που στόχο έχουν τη βελτιστοποίηση του εντερικού μικροβιώματος, αλλά και η κλασική Μεσογειακή Διατροφή παρέχουν ότι χρειάζεται ένας οργανισμός και έτσι τα συμπληρώματα διατροφής απλώς δεν χρειάζονται.
Πού χρειάζονται όμως τα συμπληρώματα διατροφής; Εξαιτίας του σύγχρονου τρόπου ζωής δεν καταφέρνουν όλοι να ακολουθήσουν μια υγιεινή διατροφή. Πολλές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει ότι η λήψη αρκετών μικροθρεπτικών στον πληθυσμό δεν είναι καλή. Υπάρχουν επίσης ορισμένες ομάδες ανθρώπων (ηλικιωμένοι, παιδιά, γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας ή γυναίκες που θηλάζουν, αθλούμενοι, καπνιστές κ.ά.) που έχουν αυξημένες ανάγκες μικροθρεπτικών. Άλλες περιπτώσεις είναι οι ασθενείς, για παράδειγμα, με προβλήματα πέψης και απορρόφησης ή με αλλεργίες σε ορισμένες τροφές.
Τα συμπληρώματα διατροφής αποτελούν ένα εργαλείο που με την ορθή χρήση (όπως και τα φάρμακα) σώζουν ζωές.
«Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την υγεία μας καθώς μεγαλώνουμε. Κάποιοι από αυτούς, όπως το γενετικό μας υπόβαθρο, τα γονίδιά μας, δεν μπορούμε να τα αλλάξουμε. Όλα τα υπόλοιπα όμως είναι μέσα στις δυνατότητές μας».
Πείτε μας λίγα λόγια για τις εξετάσεις που πραγματοποιείτε στο κέντρο σας.
Η Διαγνωστική Αθηνών ιδρύθηκε το 2007. Το εργαστήριο εστιάστηκε από την ίδρυσή του σε διαγνωστικές εξετάσεις μεγάλης εξειδίκευσης και ερευνητικού προσανατολισμού, με έμφαση στην έρευνα και την εργαστηριακή ιατρική υψηλού επιπέδου.
Έτσι, εκτός από τις περισσότερες από 1.400 εργαστηριακές διαγνωστικές εξετάσεις (βιοχημικές, αιματολογικές, ορμονολογικές, ανοσολογικές, μικροβιολογικές, μοριακές) κλασικής ιατρικής, προσφέρουμε εξειδικευμένες εξετάσεις διερεύνησης της ανδρικής γονιμότητας και περισσότερες από 150 εξετάσεις προληπτικής και λειτουργικής ιατρικής.
Οι εξετάσεις προληπτικής και λειτουργικής ιατρικής χωρίζονται σε 12 μεγάλες ομάδες. Ενδεικτικά αναφέρω την ομάδα EnteroScan®, που περιλαμβάνει εξετάσεις ελέγχου του εντερικού μικροβιώματος, την ομάδα TrophoScan®, που περιλαμβάνει εξετάσεις ελέγχου τροφικών δυσανεξιών, την ομάδα myGenomiX® με γενετικές εξετάσεις, την DetoxScan® με ελέγχους οξειδωτικού στρες και αντιοξειδωτικής άμυνας, καθώς και με τον έλεγχο βαρέων μετάλλων, και την ομάδα NutriScan®, που περιλαμβάνει έλεγχο των βιταμινών και των μικροθρεπτικών στοιχείων.
Πώς μπορεί να βοηθήσει την υγεία μας η πρόληψη καθώς μεγαλώνουμε;
Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την υγεία μας καθώς μεγαλώνουμε. Κάποιοι από αυτούς, όπως το γενετικό μας υπόβαθρο, τα γονίδιά μας, δεν μπορούμε να τα αλλάξουμε. Όλα τα υπόλοιπα όμως είναι μέσα στις δυνατότητές μας. Η πρόληψη μπορεί να γίνεται σε διάφορα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένης της πρωτογενούς πρόληψης για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης ασθένειας και της δευτερογενούς πρόληψης, η οποία περιλαμβάνει την ανίχνευση και τη θεραπεία της νόσου στα πρώιμα στάδια.
Έτσι, ενώ οι επιστήμονες συνεχίζουν να ερευνούν πώς μπορούν να επιβραδύνουν ή ακόμη και να εμποδίσουν την εμφάνιση των διαταραχών της υγείας που σχετίζονται με την ηλικία, έχουν ήδη ανακαλύψει πολλούς τρόπους για να βελτιώσουν τις πιθανότητες διατήρησης της βέλτιστης υγείας όσο περνάνε τα χρόνια:
- Υγιεινές επιλογές φαγητού
- Συχνή σωματική άσκηση
- Αρκετός και ποιοτικός ύπνος
- Διακοπή καπνίσματος
- Προληπτικά checkup και επίσκεψη στον οικογενειακό γιατρό.
Μικρές αλλαγές σε καθένα από αυτούς τους τομείς μπορούν να συμβάλλουν πολύ στην υποστήριξη της υγείας όσο περνάνε τα χρόνια.
«Η σύγχρονη ιατρική είναι περισσότερο αντιδραστική παρά προληπτική. Αρρωστήστε πρώτα και μετά ζητήστε ιατρική βοήθεια. Πόσο ακριβό είναι αυτό το μοντέλο!»
Είναι η πρόληψη λιγότερο κοστοβόρα για τα εθνικά συστήματα υγείας απ’ ό,τι η θεραπεία;
Η σύγχρονη ιατρική είναι περισσότερο αντιδραστική παρά προληπτική. Αρρωστήστε πρώτα και μετά ζητήστε ιατρική βοήθεια. Πόσο ακριβό είναι αυτό το μοντέλο! Αν ζητούσαν όλοι μετά την ιατρική βοήθεια, κανένα σύστημα υγείας δεν θα μπορούσε να αντέξει οικονομικά. Πόσο καλύτερο θα ήταν οι άνθρωποι να είναι υγιείς κάθε στιγμή ώστε να μη χρειάζονται ιατρική φροντίδα, για τους ίδιους τους ανθρώπους πρώτα απ’ όλα και μετά για την οικονομία και για ολόκληρο το σύστημα υγείας.
Είναι καλύτερα να προλαμβάνουμε τις ασθένειες παρά να προσπαθούμε να βρούμε θεραπείες μετά την εμφάνισή τους. Το σκεπτικό εδώ είναι παρόμοιο με το γιατί αλλάζουμε τα λάδια στο αυτοκίνητο αντί να περιμένουμε να διορθώσουμε έναν καμένο κινητήρα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο προσπαθούμε να εμβολιάσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους για περισσότερες ασθένειες, να πείσουμε τον κόσμο να μην καπνίζει, να τρώει φρούτα και λαχανικά, να ασκείται και να κάνει εργαστηριακές εξετάσεις προληπτικά. Είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίο πρέπει να πείσουμε τις κυβερνήσεις και τους πληθυσμούς να μειώσουν τις εκπομπές άνθρακα και σωματιδίων, να σταματήσουν να αποψιλώνουν τα δάση και να μη μολύνουν το περιβάλλον.
Υπάρχουν προληπτικές εξετάσεις που πρέπει καθένας μας να κάνει; Τι είναι η λειτουργική ιατρική;
Η λειτουργική ιατρική αναγνωρίζει και αντιμετωπίζει τις βαθύτερες αιτίες των νόσων και βοηθά τους ασθενείς να κάνουν τις απαραίτητες αλλαγές στον τρόπο ζωής τους για την αποκατάσταση της ζωτικότητας και της καλής υγείας. Οι παθήσεις (χρόνιες και οξείες) είναι συχνά το αποτέλεσμα ανισορροπιών και δυσλειτουργιών των φυσιολογικών διεργασιών του σώματος. Η λειτουργική ιατρική αντιμετωπίζει τις υποκείμενες αιτίες που οδηγούν στην εκδήλωση της νόσου. Ένας πονοκέφαλος μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της αυξημένης αρτηριακής πίεσης. Η «βιαστική» κλασική ιατρική προσέγγιση θα αντιμετωπίσει τον πονοκέφαλο, ενώ η «καλύτερη» εκδοχή θα αντιμετωπίσει την υπέρταση που οδήγησε στον πονοκέφαλο. Στη λειτουργική ιατρική θα αναζητηθούν και θα αντιμετωπιστούν τα αίτια που οδήγησαν στην υπέρταση.
Υπάρχουν πολλές εργαστηριακές εξετάσεις προληπτικής και λειτουργικής ιατρικής, όπως είναι ο έλεγχος του εντερικού μικροβιώματος, ο έλεγχος τροφικών δυσανεξιών, οι γενετικές εξετάσεις, ο έλεγχος βαρέων μετάλλων, η μέτρηση οξειδωτικού στρες και αντιοξειδωτικών συστημάτων και πολλές άλλες. Η επιλογή των κατάλληλων εξετάσεων πρόληψης πρέπει να εξατομικεύεται με βάση το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, τις πιθανές υποκείμενες παθήσεις, τον τρόπο ζωής και διάφορα άλλα στοιχεία.
Συνταγογραφούνται κάποιες από τις διαγνωστικές εξετάσεις που προσφέρετε;
Οι περισσότερες εργαστηριακές εξετάσεις προληπτικής και λειτουργικής ιατρικής δεν συνταγογραφούνται και δεν καλύπτονται από τον ΕΟΠΥΥ. Μέχρι πρόσφατα βέβαια στην ίδια κατηγορία (των μη-συνταγογραφούμενων) ήταν και πολλές εξετάσεις των πεδίων της μοριακής βιολογίας και γενετικής (π.χ. έλεγχος BRCA 1 και 2, κυστική ίνωση κ.λπ.). Με βάση το ιστορικό των αντανακλαστικών του δημοσίου σε τέτοια θέματα, δεν ελπίζω ότι οι εξετάσεις λειτουργικής ιατρικής θα ενταχθούν σύντομα στην ομάδα των συνταγογραφούμενων εξετάσεων.
Είναι οι Έλληνες ανοιχτοί στο να ακούσουν πόσο σημαντική είναι η πρόληψη και να επενδύσουν σε αυτή;
Υπάρχουν πρόσφατες μελέτες που δείχνουν ότι περισσότερο από το 90% του πληθυσμού θεωρεί ότι η πρόληψη είναι αρκετά σημαντική, ενώ το 65% ότι είναι πολύ σημαντική. Μάλιστα γνωρίζει ακριβώς και τα προληπτικά μέτρα (υγιεινή διατροφή, διαγνωστικές εξετάσεις, τακτική άσκηση, εμβολιασμοί, διακοπή καπνίσματος). Δυστυχώς όμως μόνο το 20% θεωρείται ότι είναι καλά ενημερωμένο, καταδεικνύοντας την αναγκαιότητα για εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού. Όπως ίσως είναι αναμενόμενο, ο σημαντικότερος παράγοντας στην επένδυση της υγείας μέσω της πρόληψης είναι η αδυναμία κάλυψης του κόστους για περίπου το 40% του πληθυσμού.
***
Να αλλάξουμε μοντέλο πρέπει. Όχι σε όλα. Αλλά στα περισσότερα. Σε εκείνα που μας έχουν προσδεμένους στις κακές μας συνήθειες. Πρόληψη έναντι θεραπείας. Γνώση έναντι βολικής άγνοιας. Στρατηγική έναντι κρίσης. Εκείνα που δεν πρέπει να αλλάξουμε είναι αυτά που μας διαχωρίζουν σε κατα μία έννοια έλλογα όντα.
Τη χαρα που σου δίνει ένα νέο μωρό, το νοιάξιμο για κάποιον ηλικιωμένο άν έχεις χάσει τον γονιό σου. Η αγκαλιά μπροστά από το ταξί. Το φιλί της μαμάς στο παιδί επειδή απλώς θέλει να ανανεώσει την μπαταρία της μητρικής αγάπης. Το ξέρεις ότι όλα αυτά τα χρόνια ζούμε σαν να είμαστε ηλεκτρικά δημιουργήματα; Φορτίζουμε συναίσθημα για να αντέχουμε τον κακό μας εαυτό και την ευτέλεια που παράγουμε. Το τηλέφωνο χτυπά. Η «θεία μου από το Λονδίνο» κοιτά ψηλά και κανονίζει τις τελευταίες λεπτομέρειες. Σκέφτηκα να κλάψω. Αντί αυτού λέω καλό ταξίδι όποτε συμβεί. Δεν είμαστε αιώνιοι, αθάνατοι και παντοδύναμοι. Είμαστε θνητοί, περιορισμένου χρόνου και αδύναμοι. Αλλά το ξέρουμε και γι’ αυτό η ζωή είναι ένα πανέμορφο παιχνίδι.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Μανώλης Ισχάκης: «Οι Άνθρωποι δεν Φτιάχνουν, Όπως και δεν Χαλάνε»
Γυμναστήριο Eight | Χώρος Αποδοχής και Χαράς για Άτομα στο Φάσμα του Αυτισμού
Περιπλάνηση στις Ψυχές των Ανθρώπων Μέσα από το Istorima
