Στην ατομική της έκθεση «Emerald Paintings», η Στέλλα Καπεζάνου μας καλεί να βουτήξουμε σε έναν κόσμο από σμαραγδένιες εκλάμψεις, υπνωτιστικά μοτίβα και σκηνές που, αν και εξωτερικά εκτυφλωτικές, πάλλονται από υπόγεια ένταση.
Οι φιγούρες της –γυναίκες κυρίως– δεν ποζάρουν απλώς. Συγχωνεύονται με τον περιβάλλοντα χώρο αλλά και με τις μνήμες και τις αμφιβολίες. Η καλλιτέχνις αφήνεται στον συνειρμό, εμπιστεύεται το βλέμμα της, αποστασιοποιείται όταν χρειάζεται και συνθέτει εικόνες που ακροβατούν ανάμεσα στην επιτήδευση και την παρατήρηση, τον αισθησιασμό και την αποστασιοποίηση, δημιουργώντας μια τέχνη «ασεβούς επιπεδότητας» που δεν αποζητά κατανόηση, αλλά βίωμα.
«Πώς είναι δυνατό, σε μια νεοσυντηρητική εποχή, να συμβαίνουν τέτοια τεκνικολόρ πάθη ηδυπάθειας και σαγήνης;» αναρωτιέται ο επιμελητής της έκθεσης Poka-Yio.
Μέσα από τη συνομιλία μας, η Στέλλα Καπεζάνου αποκαλύπτει τις προσωπικές της μετατοπίσεις από τη λάμψη των media στην απομόνωση του ατελιέ, τον τρόπο που το πράσινο την «επέλεξε», και το πώς η αφοσίωσή της στη ζωγραφική διασώζει μια ειλικρίνεια-κατάθεση ψυχής.
Στα έργα σας οι ήρωες/ηρωίδες μοιάζουν να αιωρούνται ανάμεσα σε μια εκθαμβωτική επιφάνεια και μια υπόγεια μελαγχολία. Ποια είναι η δική σας συναισθηματική κατάσταση/προσωπική διεργασία όταν βρίσκεστε μπροστά στον καμβά;
Λένε πως ένας ζωγράφος πάντα ζωγραφίζει τον εαυτό του, ακόμα κι όταν η τέχνη του είναι αφηρημένη. Εγώ, όταν ξέρω πώς μοιάζουν οι καλλιτέχνες, πάντα τους βλέπω μέσα στα έργα τους. Κι αν τους γνωρίζω και προσωπικά, βλέπω και την προσωπικότητά τους — αντιλαμβάνομαι καλύτερα τη δουλειά τους. Το πρόβλημά του «κάποιος ζωγραφίζει». Με αυτή την έννοια, η «υπόγεια μελαγχολία» που αναφέρετε, δεν μπορώ να πω πως μου είναι κάτι άγνωστο…
«Αφήνω τα έργα να αναπνέουν σε σημεία που εξυπηρετούν τη ζωγραφική την ίδια και όχι το εννοιολογικό της πλαίσιο».
Αγαπάτε τα έντονα, δυνατά χρώματα. Μάλιστα, στη νέα σας σειρά «Emerald Paintings» η πράσινη αύρα που διαπερνά τα έργα σας αποτελεί δυνατό συνδετικό κρίκο. Πώς επιλέξατε το σμαραγδί;
Θα έλεγα πως απλώς σέβομαι το χρώμα. Και γι’ αυτό το θέλω καθαρό — δεν μου αρέσει να λασπώνει. Ακόμα και όταν θέλω να ζωγραφίσω σκιά, δεν κατεβάζω τονικά το χρώμα· το ρίχνω συμπληρώνοντας άλλο χρώμα. Τεχνικές λεπτομέρειες θα μου πείτε, αλλά αυτή είναι η κληρονομιά μας από τις 40 χιλιετίες ύπαρξης της ζωγραφικής, και είναι κρίμα να τη θυσιάσουμε στον βωμό του «εγώ κάνω σύγχρονη τέχνη».
Η θεματολογία της ζωγραφικής μπορεί να είναι σύγχρονη, αλλά το μέσο προϋπάρχει των οργανωμένων πολιτισμών. Τώρα, το πράσινο δεν το αποφάσισα — συνέβη. Όταν επέστρεψα από το Fulbright μου στην Αμερική, όποιο νέο έργο ξεκινούσα ήταν πράσινο. Μόνο έτσι ένιωθα. Το άφησα να εξελιχθεί. Το πράσινο είναι ιδιαίτερο χρώμα — έχει μέσα του υπόσχεση και απειλή. Είναι βαθύ, εσωτερικό, μυστικιστικό, μεθυστικό, υπόγειο. Ερμηνεύεται διττά, ακριβώς όπως και η σειρά «Emerald Paintings». Έδωσα τον συγκεκριμένο τίτλο γιατί τα έργα αυτά για μένα είναι πολύτιμα. Είναι καταθέσεις ψυχής.
Βλέπουμε στις φιγούρες σας μια αφομοίωση με το περιβάλλον — γίνονται ένα με τα μοτίβα, τα υφάσματα, τα χαλιά. Άραγε πρόκειται για προσαρμογή, διάλυση, καμουφλάζ, αντίσταση, υπενθύμιση ότι η ταυτότητα είναι πάντα ρευστή, υπό συνεχή διαπραγμάτευση με τον κόσμο που την περιβάλλει; Ή τι;
Έχουμε συνηθίσει στην ανθρωποκεντρική ζωγραφική να πρωταγωνιστούν οι φιγούρες και όλα τα άλλα να είναι απλώς το φόντο που τις περιβάλλει. Στη ζωγραφική μου δεν με ενδιαφέρει κάτι τέτοιο. Όσο πολύ με νοιάζει να κάνω έναν μαλακό ώμο να στρίβει άλλο τόσο με ενδιαφέρει ζωγραφικά και ένα σεντόνι, ένα ζώο που κρύβεται ή το πόδι ενός επίπλου. Ενίοτε, ένα αντικείμενο ενδέχεται να το έχω ζωγραφίσει πολύ πιο σχολαστικά από μια ανθρώπινη φιγούρα.
Το ίδιο συμβαίνει και με τις παύσεις. Αφήνω τα έργα να αναπνέουν σε σημεία που εξυπηρετούν τη ζωγραφική την ίδια και όχι το εννοιολογικό της πλαίσιο. Παύσεις, λοιπόν, μπορεί να συμβαίνουν ακόμα και πάνω σε μια ανθρώπινη μορφή. Στην έκθεση αυτή, π.χ., τη μοναδική ανδρική φιγούρα που υπάρχει σε όλα τα έργα θα τη δείτε ατελώς ζωγραφισμένη.
«Το πράσινο είναι ιδιαίτερο χρώμα — έχει μέσα του υπόσχεση και απειλή. Είναι βαθύ, εσωτερικό, μυστικιστικό, μεθυστικό, υπόγειο. Ερμηνεύεται διττά…».
Ο Poka-Yio, επιμελητής της έκθεσης, σημειώνει ότι δημιουργείτε σαν να κάνετε «πατινάζ στην επιφάνεια με τη χάρη πρωταθλήτριας». Υπήρξαν κάποιες στιγμές στη δημιουργική διαδικασία που νιώσατε να «σπάει ο πάγος» και να πέφτετε στα δικά σας «βαθιά»;
Ο Poka-Yio, εκτός από χαρισματικός καλλιτέχνης, είναι και καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και διευθυντής της Athens Biennale. Θα απαντήσω με ένα απόσπασμα από το κείμενο που έχει γράψει για την έκθεση — και θα σας προτρέψω, αν βρεθεί ο κατάλογος στα χέρια σας, να το διαβάσετε ολόκληρο. Είναι πραγματικά εξαιρετικό.
Όταν μου το έστειλε και το διάβασα για πρώτη φορά, κάπου στη μέση δάκρυσα. Έχω διαβάσει πολλά ακαδημαϊκά κείμενα για τη δουλειά μου, έχω κολακευτεί όταν την αναλύουν μέσα από φιλοσοφικούς στοχασμούς — το συγκεκριμένο όμως κείμενο είναι αλλιώς. Πρώτη φορά κάποιος έγραψε για μένα. Για τον άνθρωπο που ζωγραφίζει αυτή τη ζωγραφική.
«Καλούμαστε να δούμε την επιφάνεια από κάποιον που τη γνωρίζει από πρώτο χέρι. Η Καπεζάνου κάνει πατινάζ στην επιφάνεια με τη χάρη πρωταθλήτριας. Το κάνει να μοιάζει πανεύκολο αλλά οι πληγές και οι ώρες εξάσκησης δεν μετριούνται. Δεν είναι μόνο η ζωγραφική της που αφηγείται μια σχεδόν μηντιακή, στιλπνή ζωή. Η Καπεζάνου είναι το βιωμένο συνεχές μεταξύ της κουλτούρας των περιοδικών, της ιδιωτικής τηλεόρασης και των social media. Η ζωή της —από διάσημη μηντιακή περσόνα σε αναγνωρισμένη ζωγράφο— έχει κάτι από τη ζωή της Σταχτοπούτας αλλά ανεστραμμένη. Από τη δημόσια σφαίρα της τηλεόρασης στην ασκητική του στούντιο ζωγραφικής. Η προηγούμενη ζωή της ήταν το σχολείο και η έμπνευση για την καινούργια. Και πόσοι καλλιτέχνες μπορούν να αναδομήσουν μια ολόκληρη ζωή όπως το έκανε η Καπεζάνου;»
Τα έργα σας θυμίζουν κινηματογραφικά καρέ. Η αίσθηση της σκηνοθεσίας είναι πολύ έντονη. Αν ήσασταν σκηνοθέτις, ποια (ή ποιες) ταινία (ή ταινίες) θα θέλατε να είχατε σκηνοθετήσει; Αλήθεια, θα σας ενδιέφερε να ασχοληθείτε με τη σκηνοθεσία ή τη σκηνογραφία;
Ναι, αν δεν ήμουν ζωγράφος, θα ήθελα να είμαι σκηνοθέτις. Γιατί και αυτό το μέσο σου δίνει τη δυνατότητα να μετατρέψεις το πιο συνηθισμένο ανθρώπινο στιγμιότυπο σε ό,τι εσύ θέλεις — και δεν χρειάζεται να δώσεις λογαριασμό σε κανέναν.
Κινηματογραφικά καρέ που θα ήθελα να είχα σκηνοθετήσει: η σκηνή στο «La La Land» του Chazelle όπου το ζευγάρι ξεκινά να χορεύει στον δρόμο και συνεχίζει πάνω στον ουρανό του Los Angeles – εκείνη φορώντας κατακίτρινο φόρεμα πάνω στο νυχτωμένο μπλε του ουρανού. Κάτι σαν τη «Nuit Étoilée» του Van Gogh. Ή η σκηνή στο «Melancholia»του Lars von Trier όπου η Kirsten Dunst τρέχει αργά με το ατελείωτο νυφικό της ενόσω ένας τεράστιος πλανήτης πλησιάζει για να τελειώσει όλη τη Γη…
Οι γυναίκες πρωταγωνιστούν στα έργα σας. Ζωγραφίζοντας νιώθετε ότι αφηγείστε προσωπικές γυναικείες ιστορίες ή προτείνετε νέους ορισμούς της γυναικείας ταυτότητας;
Τις σκέψεις μου και αυτό που γνωρίζω βάζω κάτω στον καμβά. Τώρα, κάποιος άλλος μπορεί να το ερμηνεύσει εντελώς διαφορετικά. Προσωπικά, πιστεύω πως αποτυπώνω το zeitgeist — τη συλλογική νοοτροπία, τις αξίες και τις τάσεις που χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο κατά την οποία ζωγραφίζονται τα έργα.
«Λένε πως ένας ζωγράφος πάντα ζωγραφίζει τον εαυτό του, ακόμα κι όταν η τέχνη του είναι αφηρημένη».
Από τα πρώτα σας βήματα στον χώρο της μόδας και των media μέχρι τη σημερινή σας εικαστική ταυτότητα, ποιο είναι το στοιχείο που παραμένει σταθερό μέσα σας;
Η πειθαρχία. Η απόσταση. Το staging. Το βλέμμα. Τα στιλιζαρισμένα «αμερικάνικα» πλάνα (medium long shots). Το μάτι μου που έχει μετρήσει κάτι πριν καλά καλά το συνειδητοποιήσει το μυαλό μου. Η εκτίμηση για το ωραίο και τέλειο.
Χωρίς λόγια ή προκαθορισμένες ερμηνείες, τι θα θέλατε να νιώσει ή να κρατήσει μέσα του κάποιος που αντικρίζει για πρώτη φορά έναν πίνακά σας;
Ένα κόμπο στον λαιμό. Κάτι παράξενα οικείο. Κάτι που νομίζει πως δεν τον αφορά, αλλά τελικά του μοιάζει πιο πολύ απ’ όσο θέλει να παραδεχτεί.
Μικρό Πορτρέτο
Η Στέλλα Καπεζάνου είναι εικαστικός με έδρα την Αθήνα. Το έργο της εστιάζει σε θέματα ταυτότητας, φύλου και πολιτισμικής αφήγησης, μέσα από μεγάλων διαστάσεων ζωγραφικά και κεραμικά γλυπτά. Δραστηριοποιήθηκε στον χώρο της μόδας και των μέσων ενημέρωσης για 12 χρόνια. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και στο Chelsea College of Arts του Λονδίνου, με διπλές υποτροφίες. Το 2024 απέσπασε την καλλιτεχνική υποτροφία του Ιδρύματος Fulbright για το διεθνές πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών του Santa Fe Art Institute στο Νέο Μεξικό των ΗΠΑ, ενώ σχεδίασε και τη νέα οπτική ταυτότητα του 65ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Το έργο της έχει λάβει πολλαπλές διακρίσεις και έχει παρουσιαστεί σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ευρώπη, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
- «Emerald Paintings» – Ατομική έκθεση της Στέλλας Καπεζάνου | Επιμέλεια: Poka-Yio | Σχεδιασμός Έκθεσης: Πάνος Δραγώνας | Γκαλερί Σκουφά: Σκουφά 4, Αθήνα | 8-31 Μαΐου 2025 | Εγκαίνια: Πέμπτη 8 Μαΐου 2025, 18:00-22:00
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Φωτογράφος του Μήνα | Georges Salameh
«Στέλλα, Κρατάω Βιβλίο!» | Για τη Φωτιά που Σιγοκαίει τον Καλλιτέχνη
