Η ρωμανιώτικη κουλτούρα και παράδοση διαθέτει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που την καθιστούν ξεχωριστή και μοναδική. Κέντρο αυτής της ρωμανιώτικης εβραϊκής παρουσίας αποτελούν διαχρονικά τα Ιωάννινα.
Οι Ρωμανιώτες Εβραίοι, που εγκαταστάθηκαν στα ελληνικά εδάφη ήδη από τον 3ο αιώνα π.Χ., αφομοίωσαν πολλά τοπικά στοιχεία, με χαρακτηριστικότερο την ελληνική γλώσσα, και δημιούργησαν το δικό τους θρησκευτικό τελετουργικό. Είναι μια από τις αρχαιότερες και ανθεκτικότερες εβραϊκές κοινότητες της Ευρώπης.
Τα Γιάννενα, η πρωτεύουσα της Ηπείρου, με το πλούσιο πολιτιστικό, εμπορικό και πνευματικό της κεφάλαιο, αποτέλεσε από τα πρώτα χρόνια το λίκνο των Ρωμανιωτών Εβραίων. Δεν είναι τυχαίο ότι η Συναγωγή που δημιούργησε στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στη Νέα Υόρκη, η διασπορά των Ρωμανιωτών Εβραίων ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα φέρει το όνομα της πόλης: Kehila Kedosha Janina Synagogue.
Ο Μωυσής Ελισάφ είναι ο πρώτος εκλεγμένος Εβραίος δήμαρχος στην Ελλάδα και πιθανότατα ο μοναδικός Εβραίος δήμαρχος μιας μεσαίας-μεγάλης πόλης στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Στην πόλη των Ιωαννίνων υπάρχει η μεγαλύτερη διασωζόμενη στην Ελλάδα συναγωγή (από το 1820 περίπου στη σημερινή της μορφή) και ένα ιστορικό εβραϊκό νεκροταφείο (με ταφικές πλάκες από τον 14ο αιώνα) που θα του άξιζε να προφυλαχθεί και να συντηρηθεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco.
Οι κάτοικοι των Ιωαννίνων στις τελευταίες δημοτικές εκλογές επέλεξαν ως δήμαρχο της πόλης τον πρόεδρο της ολιγομελούς, πια, εβραϊκής κοινότητας της πόλης. Ο Μωυσής Ελισάφ, αγαπητός γιατρός και καθηγητής, εκλέχθηκε δήμαρχος για την ξεχωριστή προσωπικότητά του και τις αδιαμφισβήτητες ικανότητες που επέδειξε κατά τη δράση του με τις προηγούμενες ιδιότητές του. Ιδιότητες που οι συνδημότες του επιθυμούν να ξεδιπλώσει και με τον καινούργιο του ρόλο.
Η εκλογή αυτή, που για τους δημότες των Ιωαννίνων αποτέλεσε φυσική επιλογή, είναι για τη χώρα –και ίσως για ολόκληρη την Ευρώπη– μια ιστορική στιγμή. Ο Μωυσής Ελισάφ είναι ο πρώτος εκλεγμένος Εβραίος δήμαρχος στην Ελλάδα και πιθανότατα ο μοναδικός Εβραίος δήμαρχος μιας μεσαίας-μεγάλης πόλης στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Το γεγονός αυτό δημιουργεί ένα μοναδικό ιστορικό momentum για την πόλη των Ιωαννίνων. Της εξασφαλίζει αναφορά και ορατότητα παγκόσμιας εμβέλειας. Ο δήμαρχος Μωυσής Ελισάφ, ορθά εμποτισμένος με τη νοοτροπία της καθολικής ενσωμάτωσης της κοινότητας στη γιαννιώτική ζωή και καθημερινότητα και καθότι χαμηλών τόνων ο ίδιος, αρνείται να προτάξει την εβραϊκότητά του ως διαφοροποιό στοιχείο και ανταγωνιστικό προτέρημα μιας πόλης που επιζητά την εξωστρέφεια και την αναγνώριση που της αρμόζει. Και ως δήμαρχος όλων των Γιαννιωτών προτάσσει και προβάλλει τις αρετές ενός μοναδικού τόπου και προορισμού, της αγαπημένης του πόλης των Ιωαννίνων.
Όμως, στα μάτια ενός τρίτου παρατηρητή και ανθρώπου της προβολής και του εξωστρεφούς μάρκετινγκ, η εμπειρία ενός πρόσφατου ταξιδιού υπό την αιγίδα της Ελληνο-Γερμανικής Συνέλευσης σε πόλεις της βιομηχανικής Γερμανίας οδηγεί σε μερικά συμπεράσματα που πρέπει να αναδειχθούν και να αξιοποιηθούν προς όφελος πάντα της πόλης, των Ιωαννίνων.
Ο μετριοπαθής τόνος και ο συμμετοχικός σεβασμός του δημάρχου Ελισάφ σε όλες τις θρησκευτικές παραδόσεις του τόπου του έχουν κερδίσει το σεβασμό των επιφανών και μαχητικών ηγετών της ελληνορθόδοξης Εκκλησίας, που διακονούν στις μεγάλες βιομηχανικές πόλεις της Ρηνανίας-Βεστφαλίας.
Η θετική εμπειρία της επαφής και συνάντησης ακμαίων εβραϊκών κοινοτήτων της Γερμανίας με τον εκπρόσωπο της ιστορικής κοινότητας των Ρωμανιωτών πρέπει να αξιοποιηθεί και να αποτελέσει αφετηρία μιας ευρύτερης καμπάνιας προβολής της ιστορικότητας της κοινότητας και της εξωστρέφειας των Ιωαννίνων.
Η ανακάλυψη της ρωμανιώτικης παράδοσης των Ιωαννίνων αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη για τις νεότερες γενιές των πνευματικών και διοικητικών ηγητόρων των εβραϊκών κοινοτήτων στις αντίστοιχες πόλεις. Η υποδοχή του δημάρχου Ελισάφ ήταν θερμή και προκάλεσε σημαντικό κύμα ενδιαφέροντος και γνωριμίας με τη ρωμανιώτικη κληρονομιά, αλλά και με την ίδια την πόλη των Ιωαννίνων. Οι περισσότεροι Εβραίοι των κοινοτήτων αυτών αγνοούσαν τόσο την εκλογή του δημάρχου όσο και την ύπαρξη της ρωμανιώτικης κοινότητας.
Τα πληροφορήθηκαν μέσα από τη διαδικασία της προετοιμασίας τους για την επίσκεψη της γιαννιώτικης αντιπροσωπείας. Ταυτόχρονα, εντυπωσιάστηκαν από τις ομορφιές και τον πολιτισμικό πλούτο των Ιωαννίνων και οι περισσότεροι υποσχέθηκαν μια ανταποδοτική επίσκεψη στο άμεσο μέλλον. Η θετική αυτή εμπειρία της επαφής και συνάντησης ακμαίων εβραϊκών κοινοτήτων της Γερμανίας με τον εκπρόσωπο της ιστορικής κοινότητας των Ρωμανιωτών πρέπει να αξιοποιηθεί και να αποτελέσει αφετηρία μιας ευρύτερης καμπάνιας προβολής της ιστορικότητας της κοινότητας και της εξωστρέφειας των Ιωαννίνων. Τα δίκτυα επικοινωνίας και αλληλεγγύης της εβραϊκής διασποράς είναι ισχυρά και παγκόσμια.
Μέσα από μια εντατικοποίηση της προβολής της ρωμανιώτικης κληρονομιάς μπορούν να εξυπηρετηθούν πολλαπλοί στόχοι:
- Αύξηση της ορατότητας αλλά και επισκεψιμότητας της πόλης των Ιωαννίνων.
- Προοπτική συντήρησης και φροντίδας των μνημειακών ακινήτων και κινητών σημείων μνήμης της ρωμανιώτικης παρουσίας στα Γιάννενα.
- Αναβίωση ενός ακόμα κέντρου-σημείου σημαντικής εβραϊκής παρουσίας και παράδοσης στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Η εκλογή του Μωυσή Ελισάφ ως δημάρχου αποτελεί μια αξιομνημόνευτη ιστορική στιγμή για την πόλη των Ιωαννίνων. Το αποτύπωμα αυτής της εκλογής είναι καλό να αποκτήσει διάρκεια και βάθος. Η ωφέλεια πρωτίστως για την πόλη των Ιωαννίνων και τους Γιαννιώτες θα είναι σημαντική.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Ιωάννινα: Μωσαϊκό Ιστορίας και Ανθρώπων
H Μουσική των Ελληνοεβραίων Γυναικών στις Αρχές του 20ού Αιώνα
Μωυσής Ελισάφ: Ο Δήμαρχος Που Επιδιώκει Να Αλλάξει το Ήθος της Τοπικής Αρχής
