Και τώρα τι; Και τώρα πώς;
Γράφω αυτές τις γραμμές Πρωτομαγιά του 2020. Μια διαφορετική Πρωτομαγιά. Η καραντίνα οδεύει σιγά σιγά στο τέλος της. Από Δευτέρα, επιστρέφουμε σιγά σιγά στις ζωές μας. Στην καθημερινότητά μας.
Επιστρέφουμε αλήθεια;
Η αλήθεια είναι ότι επιστρέφουμε στο άγνωστο. Ναι, από Δευτέρα δεν θα είμαστε υποχρεωμένοι να ανακοινώνουμε την έξοδο από το σπίτι. Ναι, από Δευτέρα κάποιες υπηρεσίες και καταστήματα θα είναι διαθέσιμα. Ναι, από Δευτέρα θα αρχίσουν όλα να μπαίνουν επιτέλους σε τάξη. Σε ποια τάξη; Σε μια νέα τάξη πραγμάτων – σε μια νέα εποχή.
Κανείς δε γνωρίζει με βεβαιότητα ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της πανδημίας στην οικονομική ζωή. Αναλυτές, οικονομολόγοι, πολιτικοί ερίζουν για το ύψος της επερχόμενης ύφεσης. 10% ύφεση για το 2020 προβλέπει το ΔΝΤ και ανεργία του επιπέδου του 22,3%. Η ελληνική κυβέρνηση προβλέπει ένα σύντομο οικονομικό σοκ το 2020 με ύφεση στο 4,7% κι επάνοδο στους θετικούς δείκτες το 2021.
Οι εργαζόμενοι αυτές τις ώρες στρέφονται στον ηγέτη, παρακολουθούν τις αντιδράσεις του, “κρέμονται” από τα χείλη του, μετρούν τις εκφράσεις του, τη διάθεσή του, τα λόγια του.
Όλα αυτά είναι εκτιμήσεις με βάση σενάρια ανάκαμψης, τα οποία βεβαίως πρέπει να επιβεβαιωθούν σε βάθος χρόνου. Σε αυτό το ασταθές περιβάλλον, οι εργαζόμενοι καλούνται να κρατήσουν τις επιχειρήσεις όρθιες, να συμβάλλουν στην επιβίωσή τους, να εργαστούν για την ανάπτυξή τους στη μετά την πανδημία εποχή.
Με ρωτάνε πολλοί: πώς θα γίνει αυτό; Πώς κινητοποιείς έναν εργαζόμενο όταν δεν μπορείς να του δώσεις σαφή εικόνα για το μέλλον; Πώς τον εμπνέεις να δώσει τον καλύτερό του εαυτό όταν υπάρχει αβεβαιότητα για το αύριο; Πώς τον βοηθάς να ξεπεράσει το φόβο και να επικεντρωθεί στον κοινό στόχο;
Θα μοιραστώ κάποιες σκέψεις με βάση την εμπειρία μου. Βλέπετε, η κρίση της πανδημίας δεν είναι η πρώτη που περνάμε ως χώρα. Είχαμε το ατυχές “προνόμιο” να περάσουμε πριν λίγα χρόνια μια άλλη απότομη προσαρμογή, όπου και πάλι η ξαφνική αλλαγή στις συνθήκες ζωής μας και η αβεβαιότητα για το μέλλον ήταν κυρίαρχα στοιχεία.
1. Ψυχραιμία
Όσο κι αν ακούγεται ρομαντικό, το πιο σημαντικό βοήθημα αυτές τις ώρες είναι η ψυχραιμία. Ο πανικός δεν είναι ποτέ καλός σύμβουλος και οδηγεί σε αποφάσεις βιαστικές και όχι καλά μετρημένες. Έχει δε την τάση να είναι άκρως μεταδοτικός. Οι ηγέτες επιχειρήσεων και ομάδων καλούνται να επιδείξουν ηρεμία και πάνω απ’ όλα αισιοδοξία. Πρέπει να προσπαθήσουν να μετριάσουν το φόβο και να ελέγξουν το συναισθηματικό βάρος που υφίστανται λόγω της κρίσης. Οι εργαζόμενοι αυτές τις ώρες στρέφονται στον ηγέτη, παρακολουθούν τις αντιδράσεις του, “κρέμονται” από τα χείλη του, μετρούν τις εκφράσεις του, τη διάθεσή του, τα λόγια του.
2. Αισιοδοξία
Από την άλλη, η αισιοδοξία είναι κι αυτή πολύ μεταδοτική. Η αισιοδοξία που δεν είναι επιπόλαιη, αλλά που βασίζεται στην πεποίθηση ότι υπάρχουν πράγματα που είναι στο χέρι μας κι επικεντρώνεται σ΄ αυτά. Εστιάζοντας σε ό,τι μπορούμε να πετύχουμε, σε ό,τι είναι στον έλεγχό μας να αλλάξουμε, σε στόχους που μπορούμε να κατακτήσουμε με βάση τις γνώσεις και στις ικανότητές μας, σαν ομάδα και ο καθένας ξεχωριστά, νιώθουμε πολύ πιο δυνατοί, δημιουργικοί, αισιόδοξοι.
3. Επικοινωνία
Η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια καλούν για περισσότερη επικοινωνία. Η επικοινωνία είναι σημαντική, ιδιαίτερα σε δύσκολους καιρούς. Όσο οι εργαζόμενοι είναι στο “σκοτάδι”, τόσο φουντώνει η ανασφάλεια, η φημολογία και η παράλυση. Αντίθετα, η επικοινωνία, όταν γίνεται τακτικά με όρους διαφάνειας και αυθεντικότητας, όταν μοιράζεται αλήθεια, δημιουργεί εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη είναι κινητήρια δύναμη, είναι συνδετικός κρίκος, είναι αξία ανεκτίμητη.
4. Ενσυναίσθηση
Η επιστροφή από το σπίτι καλεί επίσης για ενσυναίσθηση. Πώς πέρασε ο εργαζόμενος αυτές τις δύσκολες μέρες; Ανησυχεί για τους δικούς του ανθρώπους ή και για τη δική του υγεία; Φροντίζει ηλικιωμένους γονείς; Προσέχει μικρά παιδιά; Η πόρτα του ηγέτη πρέπει να είναι ανοιχτή, η κατανόηση δεδομένη, η συμπαράσταση απλόχερη. Κι εννοείται, η ασφάλειά του πρώτη κι αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα.
5. Καινοτομία
Οι δύσκολοι καιροί είναι αυτοί που ευνοούν την καινοτομία. Η επόμενη μέρα καλεί να δούμε με σκεπτικισμό κάποιες πρακτικές του παρελθόντος. Πώς μπορεί η επιχείρηση να ανασυνταχτεί, να αναπροσαρμόσει το προϊόν ή την υπηρεσία που προσφέρει για να ανταποκριθεί καλύτερα στη σημερινή πρόκληση; Τι μάθαμε για την επιχείρησή μας από την κρίση; Ποιοι είναι εναλλακτικοί τρόποι για να παράξουμε, ποιες είναι εκείνες οι νέες ιδέες για να ανασυνταχθούμε, ποια είναι τα νέα προβλήματα που καλούμαστε να επιλύσουμε για τους πελάτες μας; Και ποιος είναι ο νέος σκοπός που καλείται να υπηρετήσει;
Σε ένα τέτοιο δημιουργικό πείραμα, η συμμετοχή των εργαζομένων με ιδέες και προτάσεις ενθαρρύνει, εμπνέει, και “συγκολλά”. Η αίσθηση ότι ακούγεται η άποψη και η διαφορετική θεώρηση, η αίσθηση της συμμετοχής και της συνεισφοράς στον κοινό σκοπό, εμπνέει το αίσθημα ότι ανήκουμε κάπου. Κι αυτή είναι πολύ δυνατή συγκολλητική ουσία.
6. Όραμα
Μιλώντας για το νέο σκοπό, οι εργαζόμενοι αντιλαμβάνονται τα πρακτικά δεδομένα και ζητούμενα μιας επιχείρησης, αλλά εμπνέονται από έναν ανώτερο σκοπό. Από τη δυνατότητα να είναι μέρος της λύσης ενός μεγαλύτερου προβλήματος. Σε εποχές κρίσης, η επιβίωση μιας επιχείρησης είναι επιτακτικό ζητούμενο, η διατύπωση όμως του οράματος και του σκοπού της δεν μπορεί να μείνει πίσω.
Το όραμα δείχνει το δρόμο, εμπνέει και κινητοποιεί, αναβαθμίζει τα απλά και καθημερινά σε ουσιαστικά και σημαντικά. Είδαμε πολλά παραδείγματα τον τελευταίο καιρό. Επιχειρήσεις της καθημερινότητας να αναβαθμίζουν το ρόλο των εργαζομένων τους ως αγωνιστές που κράτησαν όρθια την κοινωνία μέσα στη δυστοπία της καραντίνας. Μήπως δεν ήταν έτσι; Ήταν. Ήταν όμως κι έμπνευση γι’ αυτούς και για εμάς.
Θα μου πείτε, καλά όλα αυτά, όμως όταν μια επιχείρηση αντιμετωπίζει το ζοφερό ορίζοντα της κατάρρευσης, πώς μπορεί ο ηγέτης της να είναι ψύχραιμος, ν’ αναζητά την καινοτομία και να επικεντρώνεται στο όραμα; Δυστυχώς, είναι πιθανό να υπάρξουν και τέτοιες περιπτώσεις. Καθώς κάποιοι κλάδοι καταρρέουν, οι επικεφαλής τους θα κληθούν να πάρουν επίπονες αποφάσεις. Σ’ αυτές τις δύσκολες στιγμές, η διαχείριση των εργαζομένων με κατανόηση και ανθρωπιά είναι αυτό που ξεχωρίζει τους ηγέτες. Η αυθεντικότητα, η επικοινωνία, η ενσυναίσθηση, εκτός από το ότι ανακουφίζει, προετοιμάζει και κινητοποιεί διαφορετικά.
Συνοψίζοντας, κάθε επιχείρηση θα κληθεί να διαχειριστεί την τρέχουσα κρίση με τους ανθρώπους της. Είναι αυτοί οι άνθρωποι που θα “σηκώσουν” το βάρος της ανασφάλειας, των δυσκολιών, της αβεβαιότητας. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που θα κληθούν να καινοτομήσουν, να δώσουν το κάτι παραπάνω, να στηρίξουν την επιβίωση και την ευκαιρία για το μέλλον. Κι είναι ευθύνη των ηγετών αυτών των επιχειρήσεων να εμπνεύσουν όραμα, να στηρίξουν έμπρακτα, να αγκαλιάσουν τους εργαζομένους τους με ενσυναίσθηση και φροντίδα.
