Ελευθερία Δημοπούλου | Με Σεβασμό στον Φυσικό Τοκετό

Η δημιουργία του πρώτου Κέντρου Φυσικού Τοκετού στην Ελλάδα αποτελεί ορόσημο για τη μαιευτική φροντίδα στη χώρα μας. Σε μια εποχή όπου ο τοκετός αντιμετωπίζεται συχνά ως ιατρική διαδικασία και όχι ως φυσική λειτουργία, αυτό το εγχείρημα φιλοδοξεί να προσφέρει μια ολιστική προσέγγιση στη γέννηση, εστιάζοντας στις ανάγκες, στις επιθυμίες και στη δύναμη της γυναίκας.

Η Ελευθερία Δημοπούλου είναι ανεξάρτητη μαία για τον φυσικό τοκετό και πρόεδρος του Σωματείου «Ευτοκία». Από τα πλέον αναγνωρίσιμα και αξιόλογα πρόσωπα στον χώρο της μαιευτικής στη χώρα μας, πρωτοπόρος, χαρισματική, με μεγάλη εμπειρία και πλούσιο βιογραφικό.

Για εμένα, όμως, είναι και κάτι ακόμη. Είναι ο άνθρωπος που με γνώση, αυτοπεποίθηση, σεβασμό, ηρεμία και αστείρευτη φροντίδα ήταν «εκεί» όταν έφερα τα τρία μας παιδιά στον κόσμο. Εκείνη που με βοήθησε να φέρω εις πέρας και με ασφάλεια τρεις τοκετούς με αρκετούς βαθμούς δυσκολίας και να γνωρίσω με τον αυθεντικότερο τρόπο το θαύμα της μητρότητας.

Ήταν λοιπόν η πρώτη που σκέφτηκα πως αξίζει να μιλήσει για τον φυσικό τοκετό και τη φιλοσοφία που πρεσβεύει. Μέσα από τα λόγια της, αναδύεται η πίστη στην αξία της ενδυνάμωσης της γυναίκας, η σημασία της εξατομικευμένης φροντίδας και η προσπάθεια να αναδειχθεί ο τοκετός ως μια εμπειρία βαθιά συνδεδεμένη με τη ζωή και τη φύση.

«Το να κυοφορήσει μια γυναίκα και να καλωσορίσει ένα παιδί στον κόσμο είναι ένα φυσικό γεγονός. Μια ιερή, σωματική και πνευματική “διαδρομή”».

Πότε και πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη μαιευτική;

Τη μαιευτική δεν την διάλεξα. Δεν ήταν καθόλου στις επιλογές μου και δεν γνώριζα τίποτα για το επάγγελμα της μαίας. Εγώ ήθελα να γίνω αστροφυσικός, αλλά δεν πέρασα. Έτσι έδωσα εξετάσεις και πέρασα στη Σχολη Μαιών, που θα μου παρείχε τροφή και στέγη ώστε να εγκατασταθώ στην Αθηνα και να ξαναδώσω εξετάσεις την επόμενη χρονιά.

Όμως, στην πορεία, φοιτώντας στο πρώτο έτος, βρήκα πάρα πολύ ενδιαφέρον αυτό το επάγγελμα και αποφάσισα να συνεχίσω. Ολοκλήρωσα τις σπουδές μου, αποφοίτησα με «άριστα» και παρότι μπορούσα πια να γραφτώ στην Ιατρική, προτίμησα να ασχοληθώ με το επάγγελμα της μαίας.

Ποιο είναι το όραμα και οι βασικές αξίες πίσω από την «Ευτοκία» και πώς θα ορίζαμε τον «φυσικό τοκετό»;

Το όραμά μας από την ίδρυση της «Ευτοκίας» το 1997 μέχρι σήμερα είναι να υποστηρίξουμε το δικαίωμα στον φυσικό τοκετό μέσα από την πλήρη, αβίαστη, επιστημονικά τεκμηριωμένη και με κατανοητό τρόπο δοσμένη πληροφόρηση.

Να ενημερώσουμε τη μέλλουσα μητέρα και τον σύντροφό της για τα οφέλη, τους κινδύνους και τις εναλλακτικές που έχουν, ώστε να λάβουν την καλύτερη απόφαση για τη φροντίδα τη δική της και του παιδιού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού, της λοχείας και του θηλασμού.

Να γίνει υπεύθυνη και να οδηγήσει την εγκυμοσύνη της φυσιολογικά μέχρι το τέλος, να συνδεθεί με το αγέννητο παιδί της και τον σύντροφο και μελλοντικό πατέρα του παιδιού τους. Να αποκτήσει εμπιστοσύνη στη φυσική πορεία του τοκετού και στις εσωτερικές δυνάμεις, τις δικές της αλλά του παιδιού της. Να καταλάβει ότι η ίδια κρατά στα χέρια της τη δύναμη και την αυθεντικότητα του τοκετού της. Μια ευθύνη που μοιράζεται με τον γιατρό και τη μαία της.

«Αγωνίστηκα πολύ ώστε η μητερα να έχει μαζί της το παιδί της αμέσως μετά τον τοκετό, να έχει τον σύντροφό της μαζί όταν γεννά, να θηλάζει αποκλειστικά αν το επιθυμεί».

Να συνειδητοποιήσει πως η εγκυμοσύνη –και κατ’ επέκταση ο τοκετός, η λοχεία και ο θηλασμός– δεν αφορούν «ασθένεια», αλλά τη διαιώνιση του είδους μας. Και το σώμα της γυναίκας έχει «σχεδιαστεί» να το επιτελέσει. Το να κυοφορήσει μια γυναίκα και να καλωσορίσει ένα παιδί στον κόσμο είναι ένα φυσικό γεγονός. Μια ιερή, σωματική και πνευματική «διαδρομή».

Εκτός από διαισθητική διαδικασία, που απαιτεί από τη γυναίκα να έχει πρόσβαση στο δεξιό τμήμα του εγκεφάλου της, αποτελεί και μια εμπειρία αναγέννησης για την ίδια. Μια ευκαιρία να «γεννήσει» τον εαυτό της ως γυναίκα που μπαίνει στον ρόλο της μητρότητας και να κάνει υπερβάσεις: να υψωθεί πάνω από αυτό που έχει συνηθίσει, να φτάσει πιο βαθιά μέσα της, να γνωρίσει όχι μόνο από τι είναι πραγματικά φτιαγμένη, αλλά και τη δύναμη που διαθέτει.

Μεταφυσικά, αν το σκεφτούμε, αφορά το θαύμα της έλευσης μιας νέας ζωής. Στον τρόπο και τον χρόνο που χρειάζεται μια γυναίκα για να συνδεθεί με το παιδί της και να το βοηθήσει να περάσει από τον πνευματικό στον φυσικό κόσμο.

«Είναι σημαντικό για τους γονείς να προετοιμαστούν. Να βιώσουν έναν τοκετό με σεβασμό, χωρίς βιασύνη και παρεμβάσεις, να συνδεθούν αμέσως με το νεογέννητο παιδί τους».

Πότε μια γυναίκα πραγματικά επιβάλλεται να «προγραμματίσει» τον τοκετό της, να κάνει επισκληρίδειο ή καισαρική τομή;

Η απάντηση που θα έδινα στην ερώτηση θα ήταν «ποτέ», αλλά με την προϋπόθεση ότι η εγκυμοσύνη είναι φυσιολογική και η γυναίκα είναι ενημερωμένη, προετοιμασμένη και έχει συνδεθεί με το αγέννητο παιδί της. Κι αυτό το λέω επειδή έρευνες έχουν δείξει ότι το έμβρυο δίνει την εντολή να ξεκινήσει ο τοκετός, αρκεί η μαμά να το αναγνωρίσει και να επιτρέψει στις δικές της δυνάμεις (υπόφυση-ωκυτοκίνη) να λειτουργήσουν.

Όταν η μέλλουσα μητέρα έχει «εκπαιδευτεί» να περιμένει να πάρει το μήνυμα από το εξωτερικό περιβάλλον (γιατρό, μαία, NST, υπερηχογράφημα κ.ά.), είναι πολύ φοβισμένη, δεν έχει εμπιστοσύνη ούτε στην ίδια ούτε στο παιδί της, και αυτή η λειτουργία συνήθως δεν αποδίδει. Όσον αφορά τον προγραμματισμό του τοκετού, αυτός επιβάλλεται σε βεβαιωμένη παράταση της εγκυμοσύνης (μετά τις 42 εβδομάδες).

Η επισκληρίδειος αναισθησία είναι μια καλή αναισθησία για τη γυναίκα που κάνει καισαρική τομή. Όμως για τη γυναίκα της οποίας ο τοκετός εξελίσσεται φυσιολογικά, η αναισθησία αυτή ναι μεν σταματάει τον πόνο της μητέρας, αλλά ταυτόχρονα σταμάτα και τη σύνδεσή της με το παιδί της.

«Το έμβρυο δίνει την εντολή να ξεκινήσει ο τοκετός, αρκεί η μαμά να το αναγνωρίσει και να επιτρέψει στις δικές της δυνάμεις να λειτουργήσουν».

Η μητέρα χρειάζεται να νικήσει τον φόβο και να τολμήσει να αντιμετωπίσει τον πόνο με φυσικές μεθόδους. Την αδυναμία της να την κάνει δύναμη και να γίνει «δημιουργός» του παιδιού της. Μια ικανότητα που δεν μπορεί κανείς να της αφαιρέσει όσο ζει αλλά που, απεναντίας, θα την οδηγήσει να είναι δυνατή μητέρα, γεμάτη αυτοπεποίθηση και με ένστικτο προστατευτικότητας.

Η καισαρική τομή επιβάλλεται όταν υπάρχει παθολογία στην κύηση, όπως σακχαρώδης διαβήτης, τοξιναιμία, ανώμαλη ισχιακή προβολή, προσωπική προβολή, πολύδυμη κύηση, προδρομικός πλακούντας, κεχρωσμένο αμνιακό υγρό, και ο τοκετός δεν εξελίσσεται με ασφάλεια για το έμβρυο (αλλοίωση παλμών) ή τη μητέρα.

Εδώ και δύο δεκαετίες που σας γνωρίζω, ένα Κέντρο Φυσικού Τοκετού στην Ελλάδα ήταν πάντα όνειρο ζωής για εσάς. Πώς αισθάνεστε που σε λίγους μήνες θα ανοίξει επιτέλους τις πόρτες του ένα τέτοιο κέντρο και τι κενά έρχεται να καλύψει;

Το 2007, μαζί με τη συνάδελφο και συνεργάτη μου Ευαγγελία Χρηστάκου, δημιουργήσαμε το πρώτο Κέντρο Φυσικού Τοκετού σε μια αμιγώς μαιευτική κλινική στο Ίλιον. Ο κόσμος το αγκάλιασε θετικά και είχαμε πολύ καλά αποτελέσματα μέχρι το 2011, όταν ο γιατρός που είχε την κλινική αποφάσισε να μας σταματήσει, προφανώς κινούμενος από εξωτερικές συναδελφικές πιέσεις.

Είναι κάτι που έλειπε από την Ελλάδα. Για μένα, το Κέντρο Φυσικού Τοκετού αποτελεί μια ανεξάρτητη δομή υγείας η οποία θα προσφέρει επιστημονική, ολιστική, τεκμηριωμένη και ολοκληρωμένη μαιευτική φροντίδα, αναδεικνύοντας τη σημασία του φυσικού τοκετού.

Πριν από περίπου δύο χρόνια στην Ελλάδα –μια χώρα της ΕΕ που δεν είχε έως τώρα Κέντρα Φυσικού Τοκετού αλλά υψηλό ποσοστό καισαρικών– δόθηκε επίσημα άδεια για τη δημιουργία Κέντρων Φυσικού Τοκετού. Έχουμε την τιμή, αυτήν την υλοποίηση να την κάνει πρώτη η κ. Εριέττα Κούρκουλου-Λάτση, η οποία ευαισθητοποιήθηκε από την εμπειρία του δικού της τοκετού και την υποστήριξη που είχε από τον γιατρό και τη μαία της.

«Η μητέρα χρειάζεται να νικήσει τον φόβο και να τολμήσει να αντιμετωπίσει τον πόνο με φυσικές μεθόδους. Την αδυναμία της να την κάνει δύναμη και να γίνει “δημιουργός” του παιδιού της».

Θα προσφέρει σε κάθε χαμηλού κινδύνου και ενημερωμένη γυναίκα την επιλογή να βιώσει μια θετική εμπειρία τοκετού, όπως εκείνη την επιθυμεί, μέσα από εξατομικευμένη φροντίδα βασισμένη στο μαιοκεντρικό μοντέλο.

Θα είναι ο κατάλληλος χώρος που θα της παρέχει ασφάλεια, ηρεμία, υποστήριξη, χρόνο για να βιώσει τη μεταμόρφωσή της σε μητέρα, να νικήσει και να μετατρέψει τους φόβους της σε τόλμη, τις αδυναμίες της σε δύναμη. Να αποκτήσει εμπιστοσύνη στην ίδια και στο παιδί της, να πάρει την εξουσία στα χέρια της, να γεννήσει και όχι να την… ξεγεννήσουν.

Επίσης, θα αποτελεί μια επιλογή και λύση για τις γυναίκες που επιθυμούν να γεννήσουν στο σπίτι τους αλλά δεν νιώθουν αρκετά ασφαλείς, ούτε εκείνες ούτε το άμεσο περιβάλλον τους.

Ορμονικό «τρενάκι του τρόμου», θηλασμός, κοινωνικές υποχρεώσεις, αλλαγές στις οικογενειακές ισορροπίες, ψυχολογικές μεταπτώσεις και ένα μωρό τελείως εξαρτημένο από τη μητέρα του. Η λοχεία αποτελεί ζόρικη περίοδο. Πόσο σημαντική είναι η μεταγεννητική φροντίδα και υποστήριξη της μητέρας και του νεογνού;

Στις συναντήσεις προετοιμασίας για γονεϊκότητα που κάνω με τους γονείς τονίζω ότι «το δύσκολο δεν είναι να γεννήσετε. Αυτό θα τελειώσει σε κάποιες ώρες, μια μέρα, δυο μέρες. Αυτό που δεν τελειώνει είναι το μεγάλωμα του παιδιού σας». Το παιδί χρειάζεται τους γονείς του όλο το εικοσιτετράωρο και τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες και τις γιορτές.

Οπότε είναι σημαντικό για τους γονείς να προετοιμαστούν. Να βιώσουν έναν τοκετό με σεβασμό, χωρίς βιασύνη και παρεμβάσεις, να συνδεθούν αμέσως με το νεογέννητο παιδί τους. Επίσης να έχουν την κατάλληλη υποστήριξη και φροντίδα για να ξεκινήσει και να εδραιωθεί ο θηλασμός, να μάθουν να περιποιούνται και να φροντίζουν οι ίδιοι το παιδί τους, να περάσουν μαζί του την περίοδο της αγκαλιάς και της συνκοίμησης.

Αξίζει ο νέος πατέρας να πάρει άδεια για τουλάχιστον 10 ημέρες μετά τον τοκετό, ώστε μαζί με τη σύντροφό του να κάνουν μαζί τη μετάβασή τους στη γονεϊκότητα, να ενθαρρύνουν και να βοηθούν ο ένας τον άλλο και οι δύο το παιδί τους. Αλλά και μετά, να τηλεφωνεί συχνά όταν δεν είναι κοντά στη σύντροφό του και να φροντίζει μετά τη δουλειά του να επιστρέφει στο σπίτι. Και φυσικά, και οι δύο να μην ξεχνούν να ζητούν βοήθεια από τις μαίες που τους φρόντισαν στον τοκετό και είναι κατάλληλα εκπαιδευμένες και για την περίοδο της λοχείας.

Δυστυχώς, λείπει ακόμη από τη χώρα μας μια κρατική υπηρεσία για τη φροντίδα της γυναίκας και του παιδιού στο σπίτι την περίοδο της λοχείας.

Αν προσεγγίσουμε τη μητρότητα πιο φιλοσοφικά, πόσο έχει αλλάξει ως έννοια, αξία, διαδικασία κ.λπ. στο πέρασμα των χρόνων;

Η γέννηση ως φυσική λειτουργία έχει αλλάξει στη συνείδηση του κόσμου αλλά και στην επιστημονική κοινότητα σε ποσοστό >80%. Ο τοκετός στη χώρα μας αντιμετωπίζεται ως ασθένεια που χρειάζεται νοσοκομείο, ιατρό, φάρμακα, νάρκωση και σε ποσοστό >60% χειρουργική επέμβαση και προγραμματισμό.

Αυτό που φοβάμαι περισσότερο σήμερα είναι ότι ο κόσμος έχει αποδεχθεί την «πρόκληση» τοκετού και την καισαρική τομή ως ασφαλείς μεθόδους κι έτσι οι γυναίκες δεν τολμούν να εμπιστευθούν τους μηχανισμούς και τη δυνατότητα που έχουν οι ίδιες να γεννήσουν και να μην τις ξεγεννούν.

Έπειτα από 50 χρόνια δίπλα στη γυναίκα και ανακαλύπτοντας τη φυσική και ιερή πλευρά της γέννησης, θα ήθελα να πω στις γυναίκες αλλά και σε όλο τον κόσμο πως οι γυναίκες έχουν έμφυτη τη σοφία και τη γνώση να γεννήσουν. Μια σοφία που τις υποστηρίζει στο να εμπιστευθούν τη διαδικασία και να μην την αντιστρατεύονται. Να επιτρέψουν στη φύση να λειτουργήσει.

«Δυστυχώς, λείπει ακόμη από τη χώρα μας μια κρατική υπηρεσία για τη φροντίδα της γυναίκας και του παιδιού στο σπίτι την περίοδο της λοχείας».

Κατά τη γέννηση, αν το θελήσουν, τα όρια του εαυτού τους ανοίγουν και επιτρέπουν μια μεγαλύτερη σύνδεση με όλα όσα υπάρχουν γύρω τους, μια «έμφυτη νοημοσύνη» που τις καθοδηγεί στη γέννηση του παιδιού και την αναγέννησή τους σε μητέρες.

Η ιερότητα της γέννησης τους ζητά να ανακαλύψουν αυτή τη σοφία ώστε να έχουν μια συνειδητή εμπειρία τοκετού. Όταν κάνουν τις επιλογές τους από αυτό το ήσυχο μέρος μέσα τους, ανακτούν τη μητρότητα, τη γέννηση ενός φυσιολογικού ιερού μέρους της ζωή τους. Όταν εκφράζουν σεβασμό και εκτίμηση για το μεγαλείο της ζωής, αλλάζουν τον κόσμο.

Η υπογεννητικότητα είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα. Τι θεωρείται πως φταίει και τι παρεμβάσεις πιστεύετε πως θα βοηθούσαν στην αντιμετώπισή του;

Δυστυχώς αυτό ισχύει. Αν ρίξουμε μια μάτια στα στατιστικά στοιχεία της χώρας μας, θα δούμε τις γεννήσεις να μειώνονται δραματικά και τους θανάτους να αυξάνονται. Χαρακτηριστικά, το 1980 είχαμε 148.134 γεννήσεις και 87.282 θανάτους, ενώ το 2023, 71.455 γεννήσεις και 128.101 θανάτους.

Ένας βασικός λόγος για τη μείωση των γεννήσεων είναι οι προτεραιότητες που βάζει η Ελληνίδα στη ζωή της, που την οδηγούν στο να γίνει μητέρα μετά τα 30 της, καθώς και το υψηλό κόστος παρακολούθησης της εγκυμοσύνης και του τοκετού για το μεγαλύτερο ποσοστό των Ελληνίδων που γεννούν ιδιωτικά και το ταμείο τους καλύπτει ελάχιστα από τα έξοδα.

Επίσης, το ότι ο τοκετός –όπως προανέφερα–, θεωρείται «ασθένεια» και σε μεγάλο ποσοστό «χειρουργική επέμβαση» αποτρέπει τις γυναίκες από το να αποφασίσουν να υποστούν ταλαιπωρία και χειρουργείο. Και υπάρχουν και οι πρακτικοί λόγοι, όπως το ότι βοήθεια μετά τον τοκετό δεν υπάρχει ή είναι ελάχιστη και η άδεια λοχείας για τους υπαλλήλους του ιδιωτικού τομέα είναι μόνο 9 εβδομάδες.

«Οι γυναίκες όταν εκφράζουν σεβασμό και εκτίμηση για το μεγαλείο της ζωής, αλλάζουν τον κόσμο».

Για να αντιμετωπιστεί η υπογεννητικότητα χρειάζεται να μειωθεί ή να καλύπτεται το κόστος της εγκυμοσύνης και του τοκετού από τα ασφαλιστικά ταμεία και να είναι το ίδιο για όλους τους ασφαλισμένους. Επίσης, είναι απαραίτητος ο εξανθρωπισμός του τοκετού, η μείωση του προγραμματισμένου τοκετού και των καισαρικών τομών, που θα πρέπει να γίνονται μόνο βάσει αυστηρών κριτηρίων.

Θεμιτό θα ήταν να γίνουν και αλλά Κέντρα Φυσικού Τοκετού σε όλη την Ελλάδα και η πολιτεία να χρησιμοποιήσει τις μαίες για τον φυσιολογικό τοκετό, όπως γίνεται στις περισσότερες χώρες παγκοσμίως.

«Στόχος μου είναι πάντα να προσφέρω σε κάθε γυναίκα την ενημερωμένη επιλογή να βιώσει μια θετική εμπειρία τοκετού».

Έχετε βοηθήσει να έρθουν στον κόσμο χιλιάδες παιδιά. Μοιραστείτε τα συναισθήματά σας. Χορταίνεται, άραγε, ποτέ το θαύμα της γέννησης;

Με αξίωσε ο θεός να υπηρετώ αυτό το επάγγελμα για 50 χρόνια και να έχω βοηθήσει να γεννηθούν περισσότερα από 6.000 παιδιά, με φυσικό τρόπο στο μαιευτήριο και στο σπίτι, την ώρα που τα ίδια ορίζουν, με σεβασμό και ασφάλεια.

Στόχος μου είναι πάντα να προσφέρω σε κάθε γυναίκα την ενημερωμένη επιλογή να βιώσει μια θετική εμπειρία τοκετού, να υποστηρίξω τα ζευγάρια να βιώσουν την εγκυμοσύνη τους και να αποφασίζουν οι ίδιοι πού και πώς θέλουν να γεννήσουν. Αγωνίστηκα πολύ ώστε η μητερα να έχει μαζί της το παιδί της αμέσως μετά τον τοκετό, να έχει τον σύντροφό της μαζί όταν γεννά, να θηλάζει αποκλειστικά αν το επιθυμεί. Όλο αυτό το έργο με έχει κάνει καλύτερο άνθρωπο και όσο θα ζω θα προσφέρω τις υπηρεσίες μου όπου με χρειάζονται.

Κλείνοντας, θέλω να κάνω μια ευχή. Εύχομαι κάθε γυναίκα στη Γη να γεννάει καλά, να γεννάει την ώρα που η ίδια και το παιδί της ορίζουν, στο χώρο που εκείνη αγαπάει και νιώθει ασφάλεια, έχοντας μαζί της τον άνθρωπο που θα τη βοηθά και θα την καθοδηγεί με αγάπη, υπευθυνότητα και σεβασμό στο δικό της προσωπικό θαύμα της γέννησης του παιδιού της.

 

Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:

The Birth Center: Το πρώτο Ανεξάρτητο Κέντρο Φυσικού Τοκετού

Ελισάβετ Χατζηγάκη | Με Όραμα μια Κοινωνία Ισότητας, Ισονομίας και Συνοχής

Εκπαιδεύοντας τους Μπαμπάδες