Οι υπομνηματισμοί βρίσκονται στο πάτωμα, με την ελληνική γραμματοσειρά να διαβάζεται με λίγη δυσκολία, αλλά δεν πειράζει, γιατί η documenta γράφεται με πεζό “d” και έχει grunge χαρακτήρα. Όμορφα κορίτσια και αγόρια εποπτεύουν τις αίθουσες του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, απαντώντας σε ερωτήσεις για την έκθεση και τη διοργάνωση γενικότερα. Φορούν λευκά t-shirts με μια μαυρόασπρη στάμπα, και δεν δείχνουν να βαριούνται. Μα πώς να βαριούνται; Έχουν παρέα ο ένας τον άλλον και την Αθήνα ολόκληρη, αφού η θέα από τα γενναιόδωρα ανοίγματα προς την πόλη πρωταγωνιστεί. Τα μνημεία της Αθήνας ξεφυτρώνουν πίσω από αφημένες προσόψεις με ταμπέλες “ενοικιάζεται” και γκράφιτι που κοιτούν προκλητικά (και καρτερικά;) μέσα στο μουσείο, κεραίες στις ταράτσες και οδικοί άξονες δείχνουν πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά και πέρα, προς την ιδέα της θάλασσας.
Έξω, το ζεστό, οικείο χάος της Αθήνας. Μέσα, “Ευρώπη”. Ακούς τις κυλιόμενες σκάλες να σε καλωσορίζουν ξανά και ξανά, καθώς όταν σε αντιληφθούν ξεκινάνε αυτόματα, και σε ταξιδεύουν κάπου πιο ψηλά, κάπου από όπου μπορείς να δεις και να καταλάβεις περισσότερα, διαφορετικά. Η υπόσχεση ενός χώρου που τιμά και καλλιεργεί τον πολιτισμό.
Αν βέβαια ήμασταν όντως “Ευρώπη”, και δεν περιμέναμε ακόμα να ανοίξει επίσημα τις πόρτες του το πολύπαθο ΕΜΣΤ, θα μυρίζαμε και τους φρεσκοβαμμένους τοίχους, αλλά δεν μυρίζουν πια.
Πάντως, αυτό που χαρακτηρίζει το χώρο είναι η πλήρης έλλειψη του περιττού, ιδανικό χαρακτηριστικό για τη βέλτιστη παρουσίαση της μόνιμης συλλογής, και τη φιλοξενία περιοδικών εκθέσεων.
Για την ώρα, έχουμε τη documenta 14.
Η documenta διοργανώνεται από το 1955 και κάθε 5 χρόνια στο Κάσελ της Γερμανίας. Φέτος, για πρώτη φορά φιλοξενείται και στην Αθήνα, και φέρει τον τίτλο “Μαθαίνοντας από την Αθήνα”. Η διοργάνωση φιλοδοξεί να πλάσει ένα αφήγημα με πολιτικό χαρακτήρα μέσα από τα έργα νέων και παλαιότερων καλλιτεχνών, αποφεύγοντας ως επί το πλείστον ηχηρά ονόματα και γνώριμες προσωπικότητες.
Δεν είμαι σίγουρη ακόμα για τη σαφήνεια του στόρι, τουλάχιστον στο πλαίσιο της έκθεσης που παρουσιάζεται στο ΕΜΣΤ, γιατί υπάρχουν κι άλλοι πολλοί χώροι, δημόσιοι και ιδιωτικοί, που συνθέτουν το χάρτη της documenta στην Αθήνα.
Έντονη είναι η παρουσία έργων που έχουν να κάνουν με το “άλλο” και την ένταση μεταξύ του βλέμματος του αποικιοκράτη και της δύναμης του ιθαγενούς στοιχείου. Στον 3ο όροφο, η ταινία “Why Are You Angry” των Nashashibi/Skaer και οι φωτογραφίες από τη Σρι Λάνκα του Lionel Wendt θυμίζουν θέλοντας και μη κάτι από Gauguin.
Επιθύμησα να είχα επισκεφτεί την documenta τον Απρίλιο, όταν οι χώροι εγκαινιάζονταν με περφόρμανς και η θεματική της κίνησης είχε την τιμητική της. Μετά, ή χωρίς τις περφόρμανς, μένουν τα έργα που ασχολούνται αλλιώς με την κίνηση: με την κίνηση του βλέμματος (δείτε στον 4ο όροφο το αποτέλεσμα της μελέτης του Πολωνού Wlatislaw Strzeminski πάνω στην ανθρώπινη όραση), την κίνηση της σκιάς πάνω σε μία επιφάνεια καθώς περνάει ο χρόνος (το έργο της Marie Cool Fabio Balducci αναδεικνύεται τις πρωινές ώρες όταν ο ήλιος φωτίζει το έργο από την ανατολή), την κίνηση της μετανάστευσης πληθυσμών από τη μία χώρα στην άλλη και την απαγόρευση ή παύση μιας κίνησης που άλλοτε ήταν φυσιολογική, αλλά όχι πια (στο έργο Tripoli Cancelled ο Naeem Mohaiemen εμπνέεται από την εμπειρία του πατέρα του που το 1977 είχε εγκλωβιστεί χωρίς διαβατήριο στο Διεθνές Αεροδρόμιο του Ελληνικού, γυρίζοντας μια ταινία-φάντασμα, ενώ καλλιτέχνες από την Καμπότζη, την Μογγολία και την Παλαιστίνη μελετούν ξανά και ξανά τι σημαίνει όριο, τι σημαίνει σύνορο).
Φεύγοντας, ένιωσα την ύπαρξη κάποιων συνδετικών νημάτων, αλλά μέχρι εκεί.
Αυτή τη στιγμή, μέρος της μουσειολογικής μελέτης του ΕΜΣΤ παρουσιάζεται στο Μουσείο Fridericianum του Κάσελ, πάντα στο πλαίσιο της documenta. Μια γλυκόπικρη, μακρινή πρώτη παρουσίαση, αφού το κτίριο του ΕΜΣΤ είναι εδώ και τώρα έτοιμο. Κι εμείς, επίσης.
Φωτογραφία: Nashashibi/Skaer, Why Are You Angry? 2017, digital video transferred from 16 mm film, installation view, EMST—National Museum of Contemporary Art, Athens, documenta 14, photo: Mathias Völzke.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 16 Ιουλίου 2017.
Ώρες λειτουργίας της documenta 14 στο ΕΜΣΤ:
Τρίτη-Τετάρτη-Παρασκευή-Σάββατο-Κυριακή: 11.00- 21.00
Πέμπτη: 11.00- 23.00
Δευτέρα: Κλειστά
