Δεκαεννιά χρόνια πριν, όταν οι δίδυμοι πύργοι στην Νέα Υόρκη χτυπήθηκαν με τον πλέον άνανδρο και απίστευτο τρόπο, όλοι οι πολίτες του δυτικού -και όχι μόνο- πληθυσμού θεωρήσαμε πως ο κόσμος, όπως τον ξέραμε, άλλαξε ολοκληρωτικά. “Τι άλλο να ζήσουμε” ήταν η ατάκα των ημερών που “έπαιζε” για καιρό στις επιχειρήσεις, αλλά και στα ακαδημαϊκά ιδρύματα που δίδασκαν το παράδειγμα της 11ης Σεπτεμβρίου ως ένα ασύμμετρο γεγονός που επηρεάζει την ισορροπία της εκάστοτε εργασίας ανεξαρτήτως γνωστικού πεδίου.
Κι όμως! Είχε κι άλλο. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, που εξαπλώθηκε εξίσου μέσω μιας ραγδαίας διεθνοποίησης, έβαλε τα θεμέλια του domino effect για τη φτωχοποίηση σειράς κρατών. Ακόμα και δυνατοί παίκτες της διεθνούς οικονομίας υπέκυψαν στο βαλς των ανεξέλεγκτων διακυμάνσεων των χρηματιστηριακών δεικτών και των spreads. Και τότε, υπήρχαν αρκετοί που πίστευαν ότι δεν πάει άλλο. “Οι αγορές έχουν τελειώσει, απλώς είναι θέμα χρόνου για τον άπιαστο πάτο”, έλεγαν με σκεπτικισμό ειδικοί εκτιμητές της διεθνούς οικονομικής πολιτικής.
Όμως, η κρυμμένη διαχρονική φωνή της ψυχρής λογικής διέψευσε τις άτυπες Κασσάνδρες της καταστροφολογίας. Το παγκόσμιο χωριό αναστήθηκε δυναμικά, δίνοντας ξανά ελπίδα και προοπτική στις συναλλαγές των τοπικών-παγκόσμιων πολιτών. Στο εσωτερικό της δικής μας χώρας, η οποία ήταν για αρκετό καιρό στο επίκεντρο των διεθνών μέσων ενημέρωσης, ούτε οι κεφαλαιακοί περιορισμοί στάθηκαν ικανοί για να διαλύσουν εντελώς την προσδοκώμενη πίστη για καλύτερες μέρες. “Αφού γλιτώσαμε τη χρεοκοπία, μη μιλάς καθόλου. Πάμε από την αρχή θα τα καταφέρουμε”, άκουγες συχνά σε meetings και επιχειρηματικές συμφωνίες.
Να όμως που λίγο καιρό μετά την κουρασμένη δεκαετία, που γονάτισε πολύ κόσμο και έστειλε πρόωρα στη σύνταξη μια μεγάλη μερίδα εργαζόμενων, έγινε ένα γεγονός μπροστά στο οποίο ο εφιαλτικός οδοστρωτήρας των επιπτώσεων έκανε τη μέχρι πρότινος οικονομική δυσκαμψία να μοιάζει με ανθισμένο νούφαρο, σε λασπώδεις ερημιές ακατοίκητων περιοχών ενός ανήκουστου πλανήτη. Ένας νέος κορωνοϊός ενώνει σήμερα όλα τα έθνη, φανερώνοντας την απέλπιδα μικρότητα του μεγέθους τους. Όσο ισχυρά κι αν είναι αυτά.
Ακόμα και στη δική μας γειτονιά, δεν είναι λίγες οι ανθρώπινες μονάδες ή και ολόκληρες ομάδες που δεν τα καταφέρανε και η ζωή δεν τα έφερε όπως θα ήθελαν. Όμως όλοι αυτοί οι άνθρωποι που αναφέρθηκαν είναι πλέον συνοδοιπόροι μας. Δεν είναι κάποιοι άλλοι. Είμαστε ανάμεσα τους. Τους καταλαβαίνουμε πλήρως. Πλέον.
Στην ανατολή του 2020, με τον ψηφιακό μετασχηματισμό να έχει σχεδόν “απασφαλίσει” τη σαρωτική του εξελιξιμότητα σε πλήρη ρομποτική και μηχανιστική εφαρμογή, μια έγκλειστη πραγματικότητα καθήλωσε όλους τους πολίτες σε νέα τεχνολογικά, αλλά και χρηστικά δεδομένα. Η πρωτάκουστη εποχή του Covid-19 είναι το ορόσημο για την πιο ουσιαστική κρίση των τελευταίων εκατό ετών. Με το γνωστό απειλητικό εχθρό να είναι “μόνος” του και ανίκητος μέχρι στιγμής, στην αναπαραγωγή μιας άνισης εδαφικής κυριαρχίας, εναντίον όλης της υφηλίου.
Παράλληλα όμως, αυτή η κατάσταση σηματοδοτεί και μια νέα ατομική αρχή. Ένα εφαλτήριο για τη μετάβαση στο αδιάθετο πρωτόγνωρο. Η υγειονομική κρίση που μεταβάλει με άριστη ασυνέπεια τον προγραμματισμό των ζωών και της εργασίας μας ήρθε για να διατηρηθεί “ζεστή”. Όχι ότι δε θα λήξει κάποια στιγμή στο απώτερο μέλλον. Αυτό είναι ένα de facto γεγονός που δε χωράει περαιτέρω αμφισβήτηση. Ποτέ άλλοτε η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα δε δούλευε τόσο ασταμάτητα, σε τόσο αλληλέγγυο ρυθμό συναγωνισμού, με τέτοιο συστηματοποιημένο στόχο ώστε να προσπαθήσει να προλάβει τα άκρως χειρότερα.
Όμως, η επαναφορά σε μια κανονικότερη ζωή δε θα είναι ένα προσεχές trailer από ορισμένες σκηνές του παρελθόντος. Δεν μπορεί να είναι. Το προηγούμενο ημίχρονο έληξε άκαρπο. Το νέο ματς της ζωής προμηνύεται μη γνώριμο. Θα είναι ένα διαφορετικό σκηνικό από αυτό που έχουμε συνηθίσει, με τους συντελεστές του να απορούν στην αρχή με τα νέα “έθιμα” της κοινωνικής, οικογενειακής και εργασιακής τους φυσιογνωμίας.
Τώρα που έχουμε περισσότερο χρόνο για σκέψη, ας επικαλεστούμε στη μνήμη μας ορισμένα από τα βαρύτερα και επιδραστικότερα γεγονότα του προηγούμενου αιώνα. Η ιστορία στην αρνητική καταγραφή της ξεχώρισε δύο παγκόσμιους πολέμους, ένα μεγάλο οικονομικό κραχ, δεκάδες εμφύλιες συρράξεις, μια πυραυλική κρίση που ξεκαθάρισε την τράπουλα στο ποιες θα είναι οι υπερδυνάμεις που θα κάνουν κουμάντο στον πλανήτη, δικτατορικά καθεστώτα, απολυταρχικά πολιτεύματα και φυσικά, μερικές σοβαρότατες επιδημίες που στιγμάτισαν την υγεία των ανθρώπων και των συνηθειών τους.
Βγαίνοντας με το καλό μια μέρα από την παράνοια της καραντίνας δε θα είμαστε οι ίδιοι άνθρωποι. Ας εκτιμήσουμε τον ποιοτικό και φυσικά ποσοτικό χρόνο που “προσφέρθηκε” ως σύμμαχος σε αυτό που αναγκαζόμαστε να περάσουμε άθελα μας. Ας σκεφτούμε λοιπόν για μια στιγμή πως ζουν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στην Αφρική. Ποια είναι η τιτάνια προσπάθεια που πραγματοποιούν μύρια προσφύγων από την Ασία, οραματιζόμενοι μια νέα ονειρεμένη αχτίδα στην ψυχή τους προς τον… εύκολο βίο της Ευρώπης. Πόσο τρισάθλια και υποβιβασμένη ζωή περνάνε χιλιάδες άστεγοι στις ΗΠΑ, ξεγραμμένοι από το κοινωνικό κράτος και τις παροχές του, μπροστά από τα αστραφτερά πινάκια του παλιού οικονομοτεχνικού μοντέλου ενός άκρατου καπιταλισμού που δείχνει να μην αντιλαμβάνεται τη διάσταση ενός νέου μοντέλου πολιτικής και κοινωνικής οικονομίας.
Ακόμα και στη δική μας γειτονιά, δεν είναι λίγες οι ανθρώπινες μονάδες ή και ολόκληρες ομάδες που δεν τα καταφέρανε και η ζωή δεν τα έφερε όπως θα ήθελαν. Όμως όλοι αυτοί οι άνθρωποι που αναφέρθηκαν είναι πλέον συνοδοιπόροι μας. Δεν είναι κάποιοι άλλοι. Είμαστε ανάμεσα τους. Τους καταλαβαίνουμε πλήρως. Πλέον. Έστω και από την άνεση του περιορισμένου πια καναπέ στο σαλόνι μας. Επιμένουμε και υπομένουμε πεισματικά να νικάμε την κάθε μέρα που μας κλείνει την πόρτα σε έναν διεξοδικό διάδρομο που θα οδηγήσει μαθηματικά στην ευτυχή κατάληξη.
Να λοιπόν, κάθε φορά που ένα παγκόσμιο κακό μεταλαμπαδεύει την ενέργειά του, βρίσκουμε τρόπους να ενωθούμε ως οντότητες και να στηρίξουμε μια σαφή αποτελεσματική ομογενοποίηση χωρίς άκομψες μικροπολιτικές και άνισες σκοπιμότητες. Φωνάζουμε με τις πράξεις μας για την ενοποίηση ενός αλληλέγγυου ηχοχρώματος που διαπερνάει και ισοσκελίζει τις όποιες πηγαίες διαφορές μας. Όλο αυτό το μοτίβο που ζούμε, αυτός ο καμβάς της ανιδιοτέλειας δεν μπορεί να έχει ημερομηνία λήξης. Δε δικαιούται να έχει. Θα πρέπει να συντηρηθεί και να πορευτεί με συνοχή και διάρκεια. Δε θα είναι ένα κατασκευασμένο αφήγημα τακτικών στρατηγικής επικοινωνίας, αλλά η αλήθεια μιας νεοσύστατης παραδοχής που όσο πιο σύντομα αφομοιώσουμε τόσο πιο ευέλικτα θα επιβιώσουμε μέσα και έξω από αυτήν. Ως άνθρωποι, ως οικογένειες, ως επαγγελματίες, ως σύνολο. Για το κοινό καλό. Που η αλήθεια είναι ότι κάπου το αφήσαμε στην άκρη λόγω παλιότερου, ασταμάτητου τρεξίματος.
Ίσως η νέα τάξη πραγμάτων να παρουσιάσει στην πορεία ορισμένα νέα ήθη εκτός από κλισέ έθιμα. Αν αρχίσουμε να παράγουμε ανθρωπισμό ως ενεργότεροι πολίτες, ως συνειδητοποιημένοι εργαζόμενοι, ως αυτάρκεις επιχειρηματίες, ως δημιουργικοί ελεύθεροι επαγγελματίες, σαν άνθρωποι γενικά της προσιτής διπλανής πόρτας με την επιστροφή στην νέα ζωή -και όχι φυσικά στην παλιά που τόσο απότομα διακόπηκε- ίσως τότε μπορέσουμε να πορευτούμε ως ουσιαστικότεροι storytellers στο βιβλίο που γράφουμε καθημερινά, χαράσσοντας την προσωπική μας ταυτότητα. Το δεύτερο ημίχρονο της ευκαιρίας που θα μας δοθεί δε θα είναι μια φτυστή επανάληψη της περιβόητης κανονικότητας. Παράγοντες όπως η νευροφυσιολογία και το ψυχοσυναισθηματικό μας στάτους είναι μεταβλητές που θα αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο εκτιμάμε τη ζωή.
Η αποτύπωση από το νέο κοινωνικοοικονομικό αφήγημα είναι μια παρομοίωση που θα ακολουθεί τα ελεύθερα πουλιά να κελαηδούν σε έναν ηλιόλουστο ευλογημένο τόπο που βρέχεται από παντού με θαλάσσια ακτογραμμή. Τόσο γνώριμο και περιζήτητο σκηνικό. Τόσο ελληνικό! Όμως, αυτή τη στιγμή το αντικρίζουμε από υγειονομική και περιβαλλοντική απόσταση, χωρίς να μπορούμε να το αγγίξουμε. Ας το εκτιμήσουμε με μεγαλύτερη σύνεση και πιο φυσιολογική διάθεση. Ίσως να βρούμε και μερικά καλά σε όλη αυτή την πρωτόγνωρη απομόνωση του social distancing.
Αλήθεια, ποια μπορεί να είναι σήμερα που μιλάμε τελικά η έννοια ενός κανονικού και ευτυχισμένου ανθρώπου; Ένα ερώτημα διόλου ρητορικό. Με την πετυχημένη απάντηση να επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες στο… βωμό μιας κοινής προσαρμοστικότητας. “Μπόρα είναι θα περάσει”, λέγανε οι παλιότεροι. Ας ασπαστούμε με αυτοκριτική και προσωπική πρόνοια μιας και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα άλλο παρά μόνο μια καλή αναστροφή του εαυτού μας στο πως συμπεριφέρεται στην ευρύτερη κοσμοπολίτικη πτυχή του.
