Η κουβέντα με την Ελληνίδα καλλιτέχνιδα που επαναπροσδιορίζει την παράδοση και διεκδικεί με δάφνες τη θέση της στο διεθνές μουσικό προσκήνιο ήταν μια συνάντηση που επιθυμούσα εδώ και καιρό.
Τη γνωρίσαμε πρόσφατα μέσα από το «Σε Ψηλό Βουνό», το τραγούδι που υποβλήθηκε φέτος στα Grammy Awards και αποτελεί μια νέα, τολμηρή εκδοχή του ριζίτικου – μια γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν.
Πέρα από το μουσικό της όραμα, η Erini ενσωματώνει στο έργο της ισχυρούς συμβολισμούς ελευθερίας και γυναικείας ενδυνάμωσης· αυτά ακριβώς ήταν που μας τράβηξαν το ενδιαφέρον. Στο video clip, τη βλέπουμε να εμφανίζεται με την παραδοσιακή κρητική ανδρική κάπα (καπότα) και να αναμετριέται με τα κοινωνικά στερεότυπα – ακόμα και μέσα στα πιο «ανδροκρατούμενα» πολιτισμικά πεδία.
Η συζήτηση μαζί της κυλά σαν γάργαρο νερό που κατηφορίζει τα ρυάκια της Κρήτης· φυσική, αυθεντική, ζωογόνα.
Κυρία Τορνεσάκη, η συνομιλία μας γίνεται έπειτα από μια σειρά δραστηριοτήτων και εμφανίσεών σας στην Κρήτη, στη Νέα Υόρκη αλλά και στην Chengdu της Κίνας. Πού σας βρίσκουμε αυτή τη στιγμή και με τι καταπιάνεστε αυτόν τον καιρό;
Αυτή την περίοδο βρίσκομαι στη Νέα Υόρκη, στην οποία περνώ περίπου τον μισό χρόνο (τον υπόλοιπο ζω στην Ελλάδα). Ασχολούμαι με τη δημιουργία νέου υλικού, που συνδυάζει τη μικρασιατική και την κρητική μουσική παράδοση με σύγχρονους ήχους. Παράλληλα διδάσκω στο Berklee College of Music και, μέσω του οργανισμού μου «Αυλές», πραγματοποιώ σεμινάρια για το ελληνικό παραδοσιακό τραγούδι σε κοινότητες της ελληνικής διασποράς ανά τον κόσμο.
Ταυτόχρονα προετοιμάζομαι και για ένα νέο ταξίδι στην Κίνα, αυτή τη φορά σε ακαδημαϊκό πλαίσιο, όπου θα συμμετάσχω σε συνέδριο και θα παρουσιάσω θέματα σχετικά με τον πολιτιστικό διάλογο μεταξύ Ελλάδας και Κίνας, προβάλλοντας τη μουσική μας κληρονομιά ως μέσο σύνδεσης και επικοινωνίας ανάμεσα στους δύο πολιτισμούς.
«Πιστεύω πως σήμερα ένας καλλιτέχνης χρειάζεται να καλλιεργεί όχι μόνο το ταλέντο και τη δεξιοτεχνία του, αλλά και την αυθεντικότητα και τη συνείδηση του σκοπού του, δηλαδή το γιατί δημιουργεί».
Από την Κρήτη βρεθήκατε για σπουδές στην Αμερική και τώρα διδάσκετε στο φημισμένο Berklee. Πώς διαγράψατε μια –μεταφορικά και κυριολεκτικά– τόσο μακρινή πορεία;
Μεγάλωσα στο Ηράκλειο της Κρήτης, με ρίζες από τη Μικρά Ασία. Το σπίτι μας ήταν πάντα γεμάτο μουσική. Από παιδί ήξερα πως το τραγούδι ήταν ο δρόμος μου. Στα 18 μου μετακόμισα στην Αγγλία για να σπουδάσω σύγχρονο τραγούδι στο British & Irish Institute of Modern Music. Στα 22 μου επιλέχθηκα ως η τραγουδίστρια της παράστασης «Kurios του Cirque du Soleil», με το οποίο περιόδευσα για 3 χρόνια σε Καναδά και Ηνωμένες Πολιτείες. Το «Cirque Du Soleil», δηλαδή, ήταν αυτό που με έφερε αρχικά στις ΗΠΑ.
Αργότερα, εισάχθηκα με πλήρη υποτροφία στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Global Jazz του Berklee College of Music στη Βοστώνη, όπου στη συνέχεια έγινα καθηγήτρια.
Τι σας μαγεύει σε αυτές τις δύο ενασχολήσεις σας; Τι δίνει σε εσάς προσωπικά αυτό το δίπολο;
Η διδασκαλία είναι κάτι που αγαπώ πολύ και θέλω να την κρατήσω για πάντα στη ζωή μου, παράλληλα με την καλλιτεχνική μου πορεία. Η μητέρα μου ήταν εκπαιδευτικός, καθηγήτρια μουσικής σε γυμνάσιο, και από εκεί πήρα το «μικρόβιο». Στα μαθήματά μου, άλλοτε μυώ τους φοιτητές στην ελληνική μουσική παράδοση, άλλοτε δημιουργώ συνθήκες διαπολιτισμικού διαλόγου μέσα από τη μουσική, κι άλλοτε τους διδάσκω πώς να κινηθούν επαγγελματικά και να εξελίξουν την καριέρα τους μέσα από τα μαθήματα Music Business.
Μέσα από τον οργανισμό μου «Αυλές» σχεδιάζω εκπαιδευτικά προγράμματα, πραγματοποιώ σεμινάρια και συμμετέχω σε συνέδρια σε διάφορες χώρες. Οι δύο αυτές πλευρές συμπληρώνουν απόλυτα η μία την άλλη. Η σκηνή μού δίνει δύναμη και έμπνευση. Η διδασκαλία, όμως, έχει διαφορετική μαγεία. Μέσα από αυτή νιώθω ότι μπορώ να βοηθήσω, να ενθαρρύνω και, μερικές φορές, να επηρεάσω ουσιαστικά τη ζωή κάποιου ανθρώπου.
Ποια στοιχεία πρέπει να καλλιεργεί ένας μουσικός και καλλιτέχνης εν γένει στις μέρες μας; Φαντάζομαι πως η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, για παράδειγμα, αποτελεί τεράστια πρόκληση.
Πιστεύω πως σήμερα ένας καλλιτέχνης χρειάζεται να καλλιεργεί όχι μόνο το ταλέντο και τη δεξιοτεχνία του, αλλά και την αυθεντικότητα και τη συνείδηση του σκοπού του, δηλαδή το γιατί δημιουργεί. Ζούμε σε μια εποχή όπου η τεχνολογία, και ιδιαίτερα η τεχνητή νοημοσύνη, αλλάζει ραγδαία το τοπίο της τέχνης. Πιστεύω ότι είναι σημαντικό, εφόσον χρησιμοποιούμε εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, να μη χάνουμε το ανθρώπινο στοιχείο που κάνει τη μουσική να έχει συναίσθημα, νόημα και ψυχή.
Το ριζίτικο «Σε Ψηλό Βουνό» που στείλατε στα φετινά Grammy χαρακτηρίστηκε μια τολμηρή κίνηση. Καθώς η δραστηριότητά σας σε αυτά αλλά και σε άλλα βραβεία είναι έντονη, πώς επιλέγετε το κομμάτι που πιστεύετε ότι θα ξεχωρίσει; Πώς σκέφτεται ένας κριτής στα Grammy ή σε άλλα βραβεία;
Κάθε φορά που αποφασίζω ποιο κομμάτι θα στείλω σε έναν θεσμό όπως τα Grammy, πάντα διαλέγω με βάση το συναίσθημα. Κάτι που με αγγίζει, που με εκφράζει και που ίσως μπορεί να μεταφέρει ένα
κομμάτι της ελληνικής ψυχής στον διεθνή χώρο. Στα φετινά Grammy έστειλα το «Σε Ψηλό Βουνό» με την πρόθεση να προβάλλω την άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Κρήτης και της Ελλάδας μέσα από τον σημαντικότερο μουσικό θεσμό παγκοσμίως. Ήθελα όμως να στείλω και ένα μήνυμα, ότι οι γυναίκες έχουν δικαίωμα και παρουσία στο ριζίτικο τραγούδι, έναν χώρο που, δυστυχώς, σε μεγάλο μέρος της Κρήτης εξακολουθεί να θεωρείται αποκλειστικά ανδρικός.
Όσο για το πώς σκέφτονται οι κριτές στα Grammy, πιστεύω ότι, ακόμα και να μη γνωρίζουν τη γλώσσα ή το πολιτισμικό πλαίσιο, αν κάτι τους αγγίξει σε βάθος, το νιώθουν. Γι’ αυτό θεωρώ και πάντα λέω ότι το πιο σημαντικό είναι να παραμένεις πιστός στη δική σου φωνή.
Από τα δεκάδες φεστιβάλ και τις αμέτρητες εμφανίσεις που έχετε πραγματοποιήσει, ποιο στιγμιότυπο θεωρείτε πιο ξεχωριστό; Υπάρχει μια ανάμνηση που σας συνοδεύει;
Μία μοναδική στιγμή στην αρχή της καριέρας μου που δεν θα ξεχάσω ποτέ ήταν η ημέρα που ηχογράφησα στο Abbey Road Studios στο Λονδίνο με το σχήμα Classico Latino, τον Andres Cepeda και τη χορωδία του St John’s College. Τότε ήμουν 20 χρόνων και αυτή η εμπειρία ήταν απίστευτη. Τότε ένιωσα ότι τα όνειρά μου άρχισαν να βγαίνουν αληθινά.
Η παράσταση που ετοιμάσατε με αφετηρία τις μικρασιατικές ρίζες σας «Φως – Μια Μικρασιατική Ιστορία» γνώρισε τεράστια απήχηση στην πατρίδα σας, την Κρήτη, όπου και παρουσιάστηκε φέτος. Μιλήστε μας για αυτό το project.
Το «Φως» είναι ένα πολύ προσωπικό project για μένα. Είναι και ο τίτλος του πρώτου μου άλμπουμ, που κυκλοφόρησε το 2024. Η παράσταση «Φως – Μια Μικρασιατική Ιστορία» που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο πριν από ένα μήνα, με τη στήριξη της Περιφέρειας Κρήτης, συνδύαζε ζωντανή μουσική με κινηματογραφικές αφηγήσεις και πρωτότυπο υλικό που συγκέντρωσα από την επίσκεψή μου στα μέρη των προγόνων μου Σμύρνη, Βουρλά και Κριτζαλιά.
Στη συναυλία παρευρέθηκαν περίπου 60 απόγονοι των προγιαγιάδων μου που είχαν έρθει από τη Μικρά Ασία. Μοιράστηκα τη σκηνή με τη μητέρα και τις αδερφές μου, ενώ είχαμε την τιμή να τραγουδήσει μαζί μας και ο Βασίλης Σκουλάς. Ζήσαμε πολύ συγκινητικές στιγμές.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Ο Robbie Williams και οι Μελαγχολικοί Ήρωες που Αγαπήσαμε
H Sui Generis Diane Keaton Δεν Μένει Πια Εδώ
Ο Απόστολος Παληός στον Παγκόσμιο Χάρτη της Κλασικής Μουσικής
