Τι θα γινόταν αν δίναμε νομικά δικαιώματα στα φυτά, τα ποτάμια ή τα ζώα; Μπορεί το ερώτημα αυτό να σας ακούγεται τραβηγμένο, θα μπορούσε όμως, άραγε, ένα τέτοιο σύστημα να βοηθήσει στη νομική μάχη ενάντια στην κλιματική κρίση;
Το Κίνημα των «Δικαιωμάτων της Φύσης»
Επί του παρόντος, στοιχεία της φύσης, όπως οι ωκεανοί, τα δάση, τα εδάφη και τα οικοσυστήματα εν γένει, θεωρούνται από τις περισσότερες δικαιοδοσίες των χωρών «αντικείμενα» – και αντιμετωπίζονται ως τέτοια.
Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι ένα οικοσύστημα θα δικαιούται να προστατεύεται από καθεστώς νομικής προσωπικότητας – αντίστοιχο του άρθρου 57 του Αστικού Κώδικα για την προστασία της προσωπικότητας του ατόμου. Κατ’ επέκταση, συνεπάγεται ότι θα έχει το δικαίωμα να εκπροσωπηθεί ενώπιον δικαστηρίου έναντι ζημιών, όπως είναι –ενδεικτικά– η περιβαλλοντική υποβάθμιση που προκαλείται από ένα αναπτυξιακό έργο ή ακόμη και από την κλιματική αλλαγή.
Η Εφαρμογή του Νόμου
Μάλιστα, η ιδέα αυτή δεν αποτελεί πρόσφατο θεωρητικό κατασκεύασμα, υπάρχει εδώ και χρόνια. Όλο και περισσότεροι νόμοι, ακόμη και συνταγματικής προστασίας, που προστατεύουν τα δικαιώματα της φύσης συντάσσονται ανά την υφήλιο, από τον Ισημερινό έως την Ουγκάντα, και μάλιστα κάποιοι έχουν επικυρωθεί από δικαστήρια στην Ινδία, στην Κολομβία και στο Μπαγκλαντές.
Ο Αντίλογος
Μπορεί αυτού του είδους η νομική προσέγγιση να επιτύχει τον στόχο μιας αποτελεσματικής πολιτικής ενάντια στην κλιματική κρίση; Αν με ρωτάτε, αμφιβάλλω. Φαίνεται ότι η νομική προσωπικότητα που αποδίδεται στα οικοσυστήματα ήταν μέχρι στιγμής κυρίως συμβολική, ενώ παραμένει ασαφές πόσο επιτυχείς μπορούν να είναι οι σχετικές αγωγές για την επίτευξη επαρκούς, μακροπρόθεσμης προστασίας των οικοσυστημάτων.
Επίσης, το αίτημα έχει κατά καιρούς απορριφθεί με την αιτιολογία ότι θα οδηγούσε σε επικάλυψη των υφιστάμενων περιβαλλοντικών νόμων. Άλλωστε, ανακύπτουν πολλά ερωτήματα γύρω από αυτήν την υπόθεση: ποιος και με ποια κριτήρια θα νομιμοποιείται ως διάδικος σε τέτοιου είδους δίκες; Τι ακριβώς θα επιδιώκει εκ μέρους της ζημιωθείσας οντότητας; Πώς θα μετριούνται αυτές οι ζημίες και ποιος θα θεωρείται υπεύθυνος για αυτές;
Πάντως, ακόμη κι αν η θεωρία των «Δικαιωμάτων της Φύσης» δεν είναι η λύση που ψάχνουμε, δεν παύει να αποτελεί μια προσπάθεια ανεύρεσης πιο αποτελεσματικών εργαλείων άμεσης δράσης για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης. Άραγε, τι παραπάνω μπορούμε να κάνουμε και μέχρι πού είμαστε διατεθειμένοι να φτάσουμε για να σώσουμε τον πλανήτη μας;
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Greenwashing: Το «Επικοινωνιακό Τέχνασμα» της Περιβαλλοντικής Ευθύνης
