Μετά την καραντίνα σίγουρα θα βρεθούμε αντιμέτωποι με ηθικά, κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά διλήμματα. Ο κόσμος δεν θα είναι όπως τον ξέραμε. Θα πρέπει να αναθεωρηθούν πολλά, αλλά θα έχουν ενταχθεί στη ζωή μας και νέα εργαλεία αντιμετώπισης της καθημερινότητας μας. Παράλληλα όμως πρέπει να βρεθεί τρόπος να προστατευτούν οι ευπαθείς ομάδες, που όπως αποδείχθηκε, πέραν των υπολοίπων ελλείψεων, αποτελούν αχίλλειο πτέρνα του συστήματος υγείας. Επιβάλλεται φυσικά η ενίσχυση και θωράκιση του συστήματος υγείας σε υποδομές και εξοπλισμό, που με αφορμή τον ιό γίνεται αυτό το διάστημα. Να γίνει προτεραιότητα και την “επόμενη μέρα”.
Είναι αναγκαίο να οριστεί μια ομάδα στρατηγικής προσέγγισης υπό τον Πρωθυπουργό, που να προετοιμάζει τη χώρα για τη μετάβαση στην επόμενη μέρα. Έχω την εντύπωση ότι ήδη γίνεται προσπαθώντας να ξεπεράσει σε «βηματισμό» τη κρίση είτε λόγω της επιτάχυνσης του ψηφιακού μετασχηματισμού, της διοικητικής υποστήριξης σε όλες τις βαθμίδες, της άμεσης αντίδρασης με οικονομικά μέτρα σε επιχειρήσεις και εργαζομένους αλλά και της εντατικοποιημένης στήριξης του συστήματος υγείας. Θα πρέπει να συνεχιστεί όμως και μετά. H προσαρμοστικότητα και τα αντανακλαστικά της κυβέρνησης απέναντι στις πρωτόγνωρες συνθήκες είναι εξαιρετική, της κοινωνίας και των επιχειρήσεων όμως; Εδώ θα χρειαστεί βοήθεια, αυτοκριτική, υποστήριξη και εκπαίδευση.
Η εκπαίδευση και η κατάρτιση σε σύγχρονα εργαλεία αποδεικνύεται ότι θα παίξουν σημαντικό ρόλο. Τα παραδείγματα εν μέσω κρίσης κομβικά, από το ότι δεν κατέρρευσε η εκπαιδευτική διαδικασία μέσω των τηλεδιασκέψεων έως τη ψηφιακή κατάρτιση για τις υπόλοιπες πληθυσμιακές κατηγορίες, έως και το ότι καθημερινά το υπουργείο ψηφιακής διακυβέρνησης, μας προσθέτει υπηρεσίες διοικητικές ή επικοινωνίας και εθελοντικές λειτουργίες βοηθώντας να μη παραλύσει το κράτος, ενοποιώντας όλες τις κρατικές λειτουργίες και ενέργειες μέσα από μια πλατφόρμα. Άλλωστε το κράτος είναι ένα. Μετατρέπει έτσι τη κρίση σε ευκαιρία για την αναγκαία μετάβαση στη ψηφιακή εποχή.
Έτσι ξαφνικά απλά και συντεταγμένα από το «άτακτο» παιδί η Ελλάδα είναι το παράδειγμα προς μίμηση παγκόσμια.
Η επόμενη μέρα θα είναι λοιπόν τελείως διαφορετική. Θα έχει περισσότερες ψηφιακές εφαρμογές και υπηρεσίες, το gov.gr, paperless διαδικασίες, νέα εμπορικά, παραγωγικά και διοικητικά μοντέλα, κυβερνοασφάλεια , τηλεκπαίδευση, τηλεσυμβουλευτική, περισσότερη τηλεργασία, μεγαλύτερη έμφαση στο πρωτογενή τομέα, εκτίμηση και αλλαγές στις μεταφορές, στα courrier, αύξηση του ηλεκτρονικού εμπορίου, μεγαλύτερη αποδοχή και εκτίμηση των βιβλίων ως συντροφιά, καλύτερες διατροφικές συνήθειες, καλύτερη προσωπική υγιεινή και εκγύμναση.
Η κυβέρνηση έχει δείξει ότι ανταποκρίνεται γρήγορα. Είμαστε, βέβαια, ακόμη ευάλωτοι ως οικονομία μετά από τη δεκαετή μας ταλαιπωρία. Πρέπει να δούμε το πώς θα διαμορφωθούν τα οικονομικά στοιχεία. Πόσο αντέχει ο προϋπολογισμός. Ο πρώτος στόχος είναι να μην χάσει κανείς τη δουλειά του. Μετά να μην χάσει τον μισθό του. Όσες επιχειρήσεις έκλεισαν με εντολή κράτους ή πλήττονται βάση τζίρου, πρέπει να αποζημιωθούν, ο εργαζόμενος σε αυτές επίσης. Ο,τι χρωστάει το κράτος, επιστροφή φόρου, επιδόματα κλπ, θα πρέπει να προσπαθήσει να τα δώσει αμέσως. Από την άλλη πλευρά, αυτοί που οφείλουν ΦΠΑ, εισφορές, δόσεις, τους πάνε σωστά πίσω χρονικά.
Όλο αυτό το μοντέλο, το υπερκαταναλωτικό, το οποίο κοιτάει μόνο την κερδοφορία, π.χ. πόσο θα αυξηθεί το ΑΕΠ, και όχι την ευημερία και την συνοχή της κοινωνίας νομίζω ξεπεράστηκε. Ως αποτέλεσμα από όλη αυτή την ταλαιπωρία, που επιμένω να την «βλέπω» ως εμπειρία και ευκαιρία, είναι να αλλάξουμε τις αξίες μας και το μοντέλο της ζωής μας. Είτε οικονομικά και τεχνολογικά, είτε συλλογικά και ατομικά. Προ κορονοιού, ποτέ δεν κάναμε μια παύση να κοιτάξουμε τη λειτουργία του κράτους, την ανάγκη εκσυγχρονισμού στις υπηρεσίες του, την προσωπική μας υγεία, τη διατροφή μας, τις συνήθειες μας, τους συνανθρώπους γύρω μας.
Ποτέ άλλοτε δεν είχε η ανθρωπότητα την ευκαιρία, να σταματήσει παντού ταυτόχρονα την ασυγκράτητη «λαιμαργία» της. Να κάνει μια απρόσμενη και αναγκαστική παύση από την «ασέλγειά» της πάνω στον πλανήτη. Να κάνει ένα βήμα πίσω, να πάρει μια βαθιά ανάσα και να κάνει αυτοκριτική, αντιμέτωπη με τον εαυτό της. Να κοιτάξει κατάματα τα λάθη της, ως κράτη και κοινωνίες αλλά και ατομικά. Έχω σκεφτεί πως ό,τι βιώνουμε ίσως είναι τα λάθη μας, που γύρισαν, για να μας στοιχειώσουν ή η υπερφίαλη σιγουριά του εγώ μας που τελικά πνίγηκε σε μια κουταλιά νερό.
Αυτή είναι η ώρα του απολογισμού. Οι περισσότεροι θα έρθουν πρόσωπο με πρόσωπο με την μοναξιά. Θα καταλάβουν ότι δεν αντέχουν να είναι μόνοι, γιατί δεν έχουν τι να πουν με τον εαυτό τους. Έχουν μάθει να ορίζουν την ύπαρξή τους μέσα από τα μάτια των άλλων και τις επιτυχίες όπως τις ορίζουν εκείνοι, είτε είναι δουλειές, σχέσεις, επαγγελματική και κοινωνική αναρρίχηση και social media εικονική αποδοχή.
Αυτό που κρατώ είναι – εκτός από κάποιες τοξικές μειοψηφίες – η ως επι το πλείστον καθολική αποδοχή των «ανυπάκουων» Ελλήνων στα μέτρα και η σωστή συμπεριφορά που αποδεικνύει ότι μπορούμε. Μέσα στην δυσφορία των στιγμών που ζούμε, αποτελεί μια ελάχιστη ικανοποίηση η συμπεριφορά μας. Έτσι ξαφνικά απλά και συντεταγμένα από το «άτακτο» παιδί η Ελλάδα είναι το παράδειγμα προς μίμηση παγκόσμια.
Ελπίζω αυτή η περίοδος να είναι μια νέα αρχή για όλους και εφαλτήριο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της επόμενης μέρας. Το βάρος θα πρέπει να το σηκώσουν όλοι και η κοινωνία θα έχει ανάγκη από ένα ρεαλιστικό σχέδιο αναγέννησης.
