Είναι γεγονός ότι η αντιμετώπιση ή η επίλυση διαφορών μεταξύ μαθητών, δασκάλων, ακόμη και γονέων εντός του σχολικού περιβάλλοντος ενίοτε επιτυγχάνεται δύσκολα. Πράγματι, υπάρχουν στιγμές που ακούμε παράπονα και δυσαρέσκειες από τα ίδια τα παιδιά μας για την έλλειψη ενεργητικής ακρόασης από τους δασκάλους/καθηγητές και τις αδικίες που μπορεί να προκύπτουν από τη μη αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ τους. Ωστόσο, υπάρχουν σύγχρονα εργαλεία που συμβάλλουν στη μείωση των διενέξεων στην τάξη και ενισχύουν γενικότερα την ευημερία των μαθητών, όπως η σχολική διαμεσολάβηση.
Μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην καλλιέργεια της κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης των μαθητών και στην οχύρωση ενός πιο ειρηνικού και παραγωγικού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος.
Η Ευαγγελία Δρακοπούλου είναι πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης και εκπαιδευτικός, διαπιστευμένη διαμεσολαβήτρια σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, με μετεκπαίδευση στην οικογενειακή διαμεσολάβηση. Ασχολήθηκε με τη διαμεσολάβηση θεωρώντας την τη σημαντικότερη εξέλιξη προς την κατεύθυνση της ειρηνικής επίλυσης των συγκρούσεων, με στόχο τη βελτίωση των ανθρώπινων σχέσεων.
Στη συνέντευξη που μου παραχώρησε εξηγεί τι είναι ακριβώς η διαμεσολάβηση και ποια η χρηστικότητά της τόσο στη σχολική κοινότητα όσο και στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Μπορείτε να εξηγήσετε τι είναι η σχολική διαμεσολάβηση και γιατί είναι σημαντική σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον;
Η σχολική διαμεσολάβηση είναι μια εναλλακτική διαδικασία επίλυσης των συγκρούσεων, πρόληψης των περιστατικών βίας, που δεν εμπεριέχει την έννοια της τιμωρίας. Διεξάγεται στον χώρο του σχολείου μεταξύ των διαφωνούντων μαθητών και του μαθητή- διαμεσολαβητή, οι οποίοι, μέσα από τον διάλογο, προσπαθούν να επιλύσουν τη διαφορά τους.
Σε πραγματικές συνθήκες, οι μαθητές αναπτύσσουν επικοινωνιακές δεξιότητες και διαπραγματευτικές στρατηγικές. Αποκτούν αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση και ενσυναίσθηση. Μαθαίνουν επίσης να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους, να μη στοχοποιούν και να βάζουν φρένο στον κοινωνικό αποκλεισμό. Αποτέλεσμα, η διευκόλυνση της μαθησιακής διαδικασίας και η βελτίωση του κλίματος του σχολείου.
«Η ενεργητική ακρόαση, η ενσυναίσθηση, η ανατροφοδότηση, η εμπιστοσύνη, η υπομονή, ο σεβασμός, ακόμα και το χιούμορ είναι μερικές από τις δεξιότητες που βοηθούν τον διαμεσολαβητή να οδηγήσει τα μέρη στην επιλογή της ιδανικής για αυτούς λύσης».
Τι σας ενέπνευσε να γίνετε διαμεσολαβήτρια και ποιες δεξιότητες ή ιδιότητες πιστεύετε ότι είναι απαραίτητες για κάποιον σε αυτόν τον ρόλο;
Κατά την πολύχρονη εμπειρία μου ως εκπαιδευτικός αλλά και ως μητέρα δύο παιδιών που είναι πλέον ενήλικα, πολλές φορές αντιλήφθηκα αλλά και η ίδια αντιμετώπισα εντάσεις, αδιέξοδα, παρερμηνείες στην επικοινωνία.
Δυστυχώς, όπως όλοι γνωρίζουμε, αυτά διαταράσσουν ή ακόμα και διακόπτουν τις διαπροσωπικές σχέσεις. Συναντώντας την έννοια της διαμεσολάβησης, ένιωσα ότι βρήκα την απάντηση στους προβληματισμούς μου και αμέσως αποφάσισα να ασχοληθώ ενεργά.
Όσον αφορά τις δεξιότητες-ικανότητες, ο διαμεσολαβητής οφείλει να είναι ουδέτερος, αντικειμενικός και αμερόληπτος. Είναι απαραίτητο να εκπαιδευτεί, καλλιεργήσει και εξασκηθεί στην επικοινωνία και στη διαπραγμάτευση.
Η ενεργητική ακρόαση, η ενσυναίσθηση, η ανατροφοδότηση, η εμπιστοσύνη, η υπομονή, ο σεβασμός, ακόμα και το χιούμορ είναι μερικές από τις δεξιότητες που βοηθούν τον διαμεσολαβητή να οδηγήσει τα μέρη στην επιλογή της ιδανικής για αυτούς λύσης.
Πώς δημιουργείτε εμπιστοσύνη και σχέσεις με μαθητές που μπορεί να βρίσκονται σε σύγκρουση, πείθοντάς τους να συμμετέχουν στη διαδικασία διαμεσολάβησης;
Θέτετε ένα καίριο ερώτημα, το πώς θα πείσουμε τους μαθητές να εμπιστευτούν τη διαμεσολάβηση όταν ο συνήθης τρόπος επίλυσης της σύγκρουσης είναι το γραφείο του διευθυντή.
Για να εμπιστευτούν οι μαθητές τη διαδικασία πρέπει πρώτα να προηγηθεί η ενημέρωση και η εκπαίδευση ολόκληρης της σχολικής κοινότητας στην ουσία της διαμεσολάβησης. Με άλλα λόγια, να αλλάξουν νοοτροπίες. Η διαμεσολάβηση δεν εμπεριέχει μαγικές λύσεις και έτοιμα tips. Απαιτεί εκπαίδευση, είναι βίωμα.
Στη διαμεσολάβηση η σύγκρουση είναι ευκαιρία για ανάπτυξη και εξέλιξη. Οι μαθητές θα πρέπει να αισθανθούν ασφαλείς και ότι είσαι εκεί για να τους ακούσεις, να τους κατανοήσεις χωρίς να τους κρίνεις. Μέσα από βιωματικές ασκήσεις και παιχνίδια ρόλων μαθαίνουν να αναγνωρίζουν, να κατανοούν και να αποδέχονται τα συναισθήματα τα δικά τους αλλά και των συμμαθητών τους.
Να δουν τη σύγκρουση σαν ευκαιρία και όχι σαν κίνδυνο. Από τη σύγκρουση μπορούν να μάθουν πολλά για τον εαυτό τους και για τους άλλους.
Μπορείτε να περιγράψετε μια συγκεκριμένη απαιτητική υπόθεση διαμεσολάβησης που έχετε χειριστεί σε ένα σχολικό περιβάλλον και πώς καταφέρατε να την επιλύσατε;
Η ερώτησή σας μου δίνει την ευκαιρία να διευκρινίσω ότι τη διαμεσολάβηση την κάνουν οι εκπαιδευμένοι μαθητές-διαμεσολαβητές και όχι οι εκπαιδευτικοί ή οι επιμορφωτές διαμεσολαβητές. Με άλλα λόγια, τα παιδιά έχουν την ευθύνη, τη γνώση και τη δύναμη.
Μπορώ όμως να μοιραστώ ένα διαμεσολαβημένο περιστατικό σε ένα από τα σχολεία που έκανα επιμόρφωση.
«Ας συμφωνήσουμε ότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, άρα σκέφτεται, αισθάνεται και συμπεριφέρεται με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Είναι μοναδικός. Η έλλειψη κατανόησης της διαφορετικότητας αποτελεί μία από τις βασικές αιτίες των συγκρούσεων».
Το περιστατικό αφορούσε δύο μαθητές γυμνασίου που ήταν σε κοινή παρέα. Το αγόρι διέδιδε φήμες ότι είχε σχέση με το κορίτσι, καθώς και πιπεράτες λεπτομέρειες για την υποτιθέμενη σχέση τους. Όταν το κορίτσι έμαθε αυτό που γινόταν, αισθάνθηκε ντροπή, θυμό και αδικία σε τέτοιο βαθμό που δεν ήθελε να πάει στο σχολείο. Στη συνέχεια όμως αποφάσισε, ύστερα από την προτροπή μαθητή-διαμεσολαβητή, να αιτηθεί διαμεσολάβηση. Με τη συναίνεση του αγοριού ορίστηκε η ημέρα και η ώρα της διαμεσολάβησης.
Κατά τη διαδικασία της διαμεσολάβησης δημιουργήθηκε ένας ασφαλής χώρος όπου τα παιδιά κατέθεσαν και επεξεργάστηκαν τα συναισθήματά τους. Ο διαμεσολαβητής έθεσε στον κατάλληλο χρόνο την «ερώτηση-θαύμα», όπως χρησιμοποιούμε και στη διαμεσολάβηση.
Η «ερώτηση-θαύμα» ήταν: Αν γινόταν ένα θαύμα το βράδυ και το πρωί που ξυπνούσατε το πρόβλημα είχε εξαφανιστεί, τι θα ήταν διαφορετικό στη ζωή σας; Η τεχνική αυτή βοήθησε τα παιδιά να πάρουν συναισθηματική απόσταση από το γεγονός και να επικεντρωθούν στη λύση του προβλήματος.
Το αγόρι δεσμεύτηκε να παραδεχτεί και στα υπόλοιπα παιδιά ότι δεν είχε ποτέ σχέση με τη μαθήτρια. Η ίδια δήλωσε ανακουφισμένη, χαρούμενη και ότι θα συνέχιζε να κάνει παρέα μαζί του.
Ποιες στρατηγικές εφαρμόζετε για να διασφαλίσετε μια δίκαιη και αμερόληπτη διαδικασία διαμεσολάβησης, ειδικά όταν έχετε να κάνετε με μαθητές με διαφορετικό υπόβαθρο και διαφορετικές εμπειρίες;
Ας συμφωνήσουμε ότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, άρα σκέφτεται, αισθάνεται και συμπεριφέρεται με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Είναι μοναδικός. Η έλλειψη κατανόησης της διαφορετικότητας αποτελεί μία από τις βασικές αιτίες των συγκρούσεων.
Στόχος της ομάδας διαμεσολάβησης είναι να ανακαλύψει και να αναδείξει τα ιδιαίτερα ταλέντα και τις ικανότητες των μελών της. Όλοι έχουμε ανάγκη τη δύναμη και τις δεξιότητες των άλλων και κάθε άτομο στην ομάδα είναι σημαντικό και έχει τη δική του αξία.
Με δραστηριότητες, προσομοιώσεις και παιχνίδια ρόλων, τα παιδιά καλλιεργούν την αλληλοκατανόηση και τον σεβασμό στη διαφορετικότητα. Μέσα από την ενσυναίσθηση και την ενεργητική ακρόαση είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται πώς νιώθει κανείς όταν βιώνει διάκριση για το χρώμα του, την εμφάνισή του, τη θρησκεία του, τα πιστεύω του, τη σωματική αναπηρία του. Μέσα από την καλλιέργεια της αμοιβαίας κατανόησης και του σεβασμού θα επέλθει και η μείωση των συγκρούσεων.
Με ποιους τρόπους συνεργάζεστε με δασκάλους και γονείς για να υποστηρίξετε την επίλυση συγκρούσεων και να προωθήσετε μια θετική σχολική κουλτούρα;
Για την επιτυχή εφαρμογή του προγράμματος στα σχολεία είναι αναγκαία η συνεργασία του διαμεσολαβητή με τον διευθυντή/ντρια, τους εκπαιδευτικούς και τον σύλλογο γονέων πριν, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την υλοποίηση του προγράμματος.
Από τη στιγμή λοιπόν που η σχολική κοινότητα (εκπαιδευτικοί, γονείς, διεύθυνση) αποφασίσει την εφαρμογή προγράμματος σχολικής διαμεσολάβησης ξεκινά και η συνεργασία με τον διαμεσολαβητή. Πιο συγκεκριμένα, ενημερωτικές ημερίδες, εκπαίδευση των εκπαιδευτικών που θα συμμετέχουν στη συντονιστική ομάδα διαμεσολάβησης (ΣΟΔ), παροχή εκπαιδευτικού υλικού που θα χρησιμοποιηθεί για την εκπαίδευση των μαθητών-διαμεσολαβητών. Τέλος, επισκέψεις του διαμεσολαβητή για εποπτεία, ανατροφοδότηση και βελτίωση της διαδικασίας όταν αυτό κριθεί απαραίτητο.
Η επίλυση της σύγκρουσης συχνά περιλαμβάνει συναισθήματα που ξεσπούν. Πώς διαχειρίζεστε συναισθηματικές καταστάσεις κατά τη διαμεσολάβηση, διασφαλίζοντας ότι η διαδικασία παραμένει εποικοδομητική;
Αλήθεια είναι πως στη διάρκεια επίλυσης μιας σύγκρουσης τα συναισθήματα μπορεί να εκφραστούν με τρόπο έντονο και επιθετικό.
Κατά την εκπαίδευση στις αρχές της διαμεσολάβησης, οι μαθητές υιοθετούν δεξιότητες ελέγχου των συναισθημάτων τους. Μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να κατανοούν τα συναισθήματα, αλλά και να συνειδητοποιούν ότι όλα τα συναισθήματα, είτε ευχάριστα είτε δυσάρεστα, είναι φυσιολογικά.
Στην έναρξη της διαμεσολάβησης, ο διαμεσολαβητής εξηγεί τη διαδικασία και τον ρόλο του. Παρουσιάζει τις αρχές και τους κανόνες που πρέπει να τηρηθούν και εξασφαλίζει τη δέσμευση των δύο πλευρών σχετικά με την εμπιστευτικότητα, τον σεβασμό στη διαδικασία και την ειλικρίνεια.
Εάν, ωστόσο, κατά τη διάρκεια καταστρατηγηθεί έστω και ένας από τους κανόνες ή υπάρχει ένδειξη ότι χρησιμοποιείται οποιαδήποτε μορφή βίας (ψυχολογική, σεξουαλική κ.ά), ο διαμεσολαβητής οφείλει να διακόψει τη συνεδρία. Εάν επαναληφθεί, ζητά τη συμβουλή του συντονιστή του προγράμματος.
Με ποιο τρόπο αξιολογείτε την αποτελεσματικότητα του προγράμματος; Βασίζεστε στα σχόλια και στα αποτελέσματα ώστε να το βελτιώσετε περαιτέρω;
Συλλέγουμε δεδομένα πριν και μετά την εφαρμογή του προγράμματος. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις συγκρούσεις, φύλλα αξιολόγησης και ανατροφοδότησης από τους συμμετέχοντες, καθώς και τα αποτελέσματα των διαμεσολαβήσεων.
Βασιζόμενοι στα στοιχεία και στην ανατροφοδότηση, εφαρμόζουμε βελτιώσεις στο πρόγραμμα, όπως επιπλέον εκπαίδευση-εποπτεία για τους διαμεσολαβητές ή ενίσχυση της ενημέρωσης της σχολικής κοινότητας (γονείς, μαθητές).
Η διαδικασία της αξιολόγησης και της βελτίωσης είναι συνεχής και επαναλαμβάνεται ώστε να διασφαλιστεί ότι το πρόγραμμα παραμένει αποτελεσματικό και προσαρμοσμένο στις ανάγκες της σχολικής κοινότητας.
Μπορείτε να μοιραστείτε το όραμά σας για το μέλλον της σχολικής διαμεσολάβησης και τον ρόλο της στη δημιουργία ενός ασφαλούς και χωρίς αποκλεισμούς περιβάλλοντος μάθησης για όλους τους μαθητές;
Το όραμά μου είναι ένα περιβάλλον μάθησης όπου η διαμεσολάβηση θα αποτελεί φυσικό και ουσιαστικό μέρος της εκπαίδευσης και της ζωής. Βλέπω τη διαμεσολάβηση όχι μόνο ως μέσο επίλυσης συγκρούσεων, αλλά και ως πολύτιμο εργαλείο των εκπαιδευτικών που προάγει την κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών, την επικοινωνία, τη συνεργασία, την ειρήνη και τη δικαιοσύνη.
Η διαμεσολάβηση θα είναι ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που θα ενσωματώνεται στην εκπαιδευτική διαδικασία και θα συνεχίζεται καθ’ όλη την εκπαιδευτική πορεία και τη ζωή του μαθητή.
Με άλλα λόγια, στην ενήλικη ζωή τους, όταν βρεθούν σε σύγκρουση, η επιλογή τους να είναι η διαμεσολάβηση και όχι ο δρόμος της αντιδικίας.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Συνομιλώντας με τη Νένα Γαλανίδου για τις Απαρχές της Γλυπτικής
Μάκης Χαμαλίδης: «Ταλέντο είναι να Καλλιεργείς το Ταλέντο που σου Δόθηκε»
Μαρίνα Αρπλιά: «Ο Μόνος Τρόπος να Ξεχωρίσεις Είναι αν Δίνεις Λύση σε ένα Πρόβλημα»
