Η μουσική ανέκαθεν ήταν κάτι περισσότερο από μια μορφή ψυχαγωγίας: έχει λειτουργήσει και ως ισχυρό μέσο για κοινωνική αλλαγή και πολιτικά μηνύματα. Μπορούν όμως οι μουσικοί να επηρεάσουν ακόμη και εκλογικά αποτελέσματα; Φαίνεται πως ναι. Αν σκεφτούμε το πολύ πρόσφατο παράδειγμα που αφορά στις επερχόμενες εκλογές στις ΗΠΑ και την Taylor Swift.
Η νεαρή καλλιτέχνις, εδώ και μήνες, είχε συνεργαστεί με μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, όπως το Rock the Vote και το HeadCount, κινητοποιώντας σημαντικό αριθμό ψηφοφόρων της Γενιάς Z και των Millennials να εγγραφούν και να ψηφίσουν.
Ωστόσο, δεν είχε ξεκαθαρίσει τις δικές της πολιτικές προτιμήσεις. Το «σίριαλ» εικασιών κράτησε καιρό, με τον Donald Trump να θεωρεί δική του την ψήφο της δημοφιλέστατης Swift, σπέρνοντας μάλιστα ψευδείς ειδήσεις σχετικά.
Τελικά, στις αρχές του Σεπτεμβρίου, αμέσως μετά το debate Harris-Trump, η Swift έκανε μια ανάρτηση στο Instagram όπου ποζάρει με τη σχεδόν εξίσου διάσημη γάτα της. Εκεί, αφού καταδικάζει την ψευδή –κατασκευασμένη μέσω ΑΙ– «υποστήριξή» της στον Trump, δηλώνει ξεκάθαρα πως, πολεμώντας την παραπληροφόρηση με την αλήθεια, θα ψηφίσει την Κamala Harris και τον Τim Walz στις προεδρικές εκλογές του 2024.
Συνεχίζει εξηγώντας πως η Harris και ο Walz αγωνίζoνται για αξίες που και η ίδια πρεσβεύει, όπως τα δικαιώματα της LGBTQ+ κοινότητας και των γυναικών να αποφασίζουν για το σώμα τους. Κλείνει μάλιστα την ανάρτηση υπογράφοντας ως «Η Άτεκνη Γυναίκα με τις Γάτες», μια ξεκάθαρη αιχμή προς την παρόμοια ατάκα του υποψήφιου αντιπροέδρου JD Vance.
Την ίδια στιγμή, η Kamala Harris αποχωρούσε από το after-debate πάρτι της με τον φεμινιστικό ύμνο της Swift «Τhe Man» να παίζει δυνατά. Τυχαίο; Δεν νομίζω…
Όσον αφορά τις συγκεκριμένες εκλογές, και άλλοι δημοφιλείς καλλιτέχνες έχουν δηλώσει ένθερμα την υποστήριξή τους προς τη Harris. Η Barbra Streisand, η Ariana Grande, η Cardi B, ο John Legend αλλά και η Beyoncé – όχι επίσημα, αλλά δίνοντας την έγκριση να χρησιμοποιείται το τραγούδι της «Freedom» στις προεκλογικές εκδηλώσεις.
Πάντως, δεν πρόκειται για «νέα μόδα», αφού η ιστορία δείχνει πως οι μουσικοί έχουν διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτικού διαλόγου. Κινητοποιούν τους ψηφοφόρους, διαδίδουν ιδεολογίες, περνάνε μηνύματα, αμφισβητούν, προτείνουν, και συχνά, ναι, επηρεάζουν και αποτελέσματα εκλογών. Ας θυμηθούμε κάποιες τέτοιες χαρακτηριστικές περιπτώσεις.
Ηνωμένο Βασίλειο
Οι Sex Pistols, το βρετανικό punk συγκρότημα, «τσιγκλούσε» έντονα την πολιτική σκηνή της Βρετανίας στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Η μουσική και η δημόσια εικόνα τους ενσάρκωναν την απογοήτευση και τον θυμό μιας γενιάς που αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες και ανεργία.
Το τραγούδι τους «God Save the Queen» (1977) κυκλοφόρησε επίτηδες κατά τη διάρκεια του Αργυρού Ιωβηλαίου της Βασίλισσας Ελισάβετ Β′, στηλιτεύοντας τη βρετανική μοναρχία και το κατεστημένο. Στίχοι όπως «δεν υπάρχει μέλλον στο όνειρο της Αγγλίας» εξέφραζαν τον θυμό της εργατικής τάξης, η οποία ένιωθε περιθωριοποιημένη από ένα πολιτικό σύστημα που θεωρούσε διεφθαρμένο και αποκομμένο από την πραγματικότητά της.
Την ίδια περίοδο επέκριναν το Συντηρητικό Κόμμα και την πρωθυπουργό Margaret Thatcher και οι The Clash. Η μουσική τους βρήκε απήχηση στους απογοητευμένους νέους κι ακόμη κι αν δεν επηρέασε άμεσα τα αποτελέσματα των εκλογών, διαμόρφωσε την πολιτική συνείδηση, έφερε στο προσκήνιο συζητήσεις για κοινωνική δικαιοσύνη, ανεργία και φυλετική ανισότητα και ενέπνευσε τον πολιτικό ακτιβισμό, συμβάλλοντας στην αναζωογόνηση της αντιπολίτευσης απέναντι στη Thatcher.
Αυτό κορυφώθηκε με την αναγέννηση του Εργατικού Κόμματος τη δεκαετία του 1990, όταν οι Oasis και οι Blur στήριξαν ανοιχτά την εκστρατεία του Tony Blair «Cool Britannia», βοηθώντας να παρουσιαστεί το κόμμα ως μια σύγχρονη εναλλακτική λύση και προσελκύοντας μια νέα γενιά ψηφοφόρων. Πρόσφατα μάλιστα, η επανένωση των Oasis συνοδεύτηκε κι από ένα νοσταλγικό «Cool Brittania» hype, γεννώντας ερωτήματα για την post-Brexit Μεγάλη Βρετανία.
Βραζιλία
Στη δεκαετία του ’60, ο Gilberto Gil, μαζί με άλλους καλλιτέχνες του κινήματος Tropicalia, χρησιμοποίησαν τη μουσική τους για να αντιταχθούν στη στρατιωτική δικτατορία της Βραζιλίας.
Μέσω υπονομευτικών στίχων και πειραματικών ήχων αμφισβήτησαν τη λογοκρισία και τον αυταρχισμό του καθεστώτος, δημιουργώντας μια πολιτιστική αντίσταση που συνέβαλε τελικά στη δημοκρατική μετάβαση της χώρας. Δεκαετίες αργότερα, ο Gilberto Gil εισήλθε ο ίδιος στην πολιτική, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του υπουργού Πολιτισμού της Βραζιλίας από το 2003 έως το 2008.
Νιγηρία
Τις δεκαετίες ’70 και ’80 στη Νιγηρία, ο Fela Kuti, πρωτοπόρος της μουσικής afrobeat, χρησιμοποίησε την επιρροή του για να επικρίνει τα στρατιωτικά καθεστώτα της χώρας. Με πολιτικά φορτισμένους στίχους έθιγε τη διαφθορά, την ανισότητα και την καταπίεση.
Παρόλο που ο Fela δεν υποστήριξε άμεσα κάποιον υποψήφιο, η μουσική του διαμόρφωσε τη δημόσια άποψη και αμφισβήτησε τη νομιμότητα της νιγηριανής ηγεσίας. Το 1979, μάλιστα, έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία με δικό του κόμμα, το Κίνημα του Λαού (Movement of the People, MOP). Μπορεί να μην κέρδισε τις εκλογές, όμως η μουσική και το μήνυμά του άφησαν ανεξίτηλη σφραγίδα στην πολιτική ζωή της χώρας, εμπνέοντας μια γενιά Νιγηριανών να απαιτήσουν λογοδοσία από τους ηγέτες τους.
Νότια Αφρική
Στη Νότια Αφρική, η μουσική αποτέλεσε καθοριστικό στοιχείο του αγώνα κατά του απαρτχάιντ. Καλλιτέχνες όπως η Miriam Makeba και ο Hugh Masekela χρησιμοποίησαν τη μουσική τους για να προσελκύσουν τη διεθνή προσοχή στις σκληρές πραγματικότητες του απαρτχάιντ και να ενισχύσουν την υποστήριξη προς το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC). Τραγούδια όπως το «Soweto Blues» της Makeba αφηγούνταν εμπειρίες ανθρώπων που υπέφεραν, παρακινώντας παγκόσμιους πολιτικούς ηγέτες και τον ΟΗΕ να υιοθετήσουν πιο σκληρή στάση απέναντι στο καθεστώς.
Ευαισθητοποιημένος, ο Peter Gabriel κυκλοφόρησε το 1980 το τραγούδι «Biko», αφιερωμένο στον Steve Biko, τον Νοτιοαφρικανό ακτιβιστή κατά του απαρτχάιντ που πέθανε το 1977 ύστερα από βασανιστήρια στα χέρια της καθεστωτικής αστυνομίας. Με έναν συγκινητικό και επαναστατικό τόνο, το «Biko» έγινε σύμβολο του αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία.
Όταν το απαρτχάιντ τερματίστηκε και ο Nelson Mandela αποφυλακίστηκε, καλλιτέχνες όπως ο Johnny Clegg τραγούδησαν σε εκδηλώσεις που γιόρταζαν τη νέα δημοκρατία. Η υποστήριξή τους προς το ANC και τον Mandela ενίσχυσε τη νομιμότητα και την απήχησή του, επηρεάζοντας τις πρώτες δημοκρατικές εκλογές της Νότιας Αφρικής το 1994.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι ο Αμερικανός folk μουσικός Sixto Rodriguez, o οποίος έγινε απροσδόκητα σύμβολο αντίστασης για τους λευκούς νέους της Νότιας Αφρικής κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ, παρόλο που ήταν σχεδόν άγνωστος στις ΗΠΑ.
Τα άλμπουμ του, ιδιαίτερα το «Cold Fact» (1970), καταδίκαζαν την καταπίεση, τη διαφθορά και την κοινωνική αδικία. Στη Νότια Αφρική, η μουσική του Rodriguez ήταν απαγορευμένη από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης. Ωστόσο κυκλοφορούσε παράνομα αποτελώντας ισχυρή φωνή, κυρίως για τους νέους της χώρας, που ένιωθαν βαθιά σύνδεση με το επαναστατικό μήνυμα του Rodriguez.
Τραγούδια του, όπως το «I Wonder» και το «Sugar Man», αποτέλεσαν το soundtrack της δυσαρέσκειάς τους για το ρατσιστικό σύστημα στο οποίο ζούσαν, παρότι οι ίδιοι επωφελούνταν από τα προνόμια των λευκών. Η μουσική του Rodriguez τους ενέπνευσε να αμφισβητήσουν την εξουσία, να εξερευνήσουν αντικουλτούρες και να απορρίψουν την ηθική υποκρισία του απαρτχάιντ.
Χιλή
Στη Χιλή, ο τραγουδιστής και στιχουργός Victor Jara έγινε σύμβολο του αριστερού κινήματος που υποστήριζε το σοσιαλιστικό πρόγραμμα του Salvador Allende στις αρχές της δεκαετίας του ’70.
Η μουσική του Jara αποτύπωνε τους αγώνες της εργατικής τάξης και το όραμα για μια πιο δίκαιη και ισότιμη Χιλή. Κατά τη διάρκεια της προεδρικής εκστρατείας του Allende το 1970, τα τραγούδια του Jara αποτέλεσαν κραυγή αφύπνισης για τον συνασπισμό της Unidad Popular, προσελκύοντας μεγάλο πλήθος σε συγκεντρώσεις.
Η επιρροή του Jara ξεπερνούσε τη διάσταση της ψυχαγωγίας, καθώς το έργο του θεωρήθηκε βασικό για την ιδεολογική βάση της κυβέρνησης του Allende. Δυστυχώς, μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Augusto Pinochet το 1973, ο Jara φυλακίστηκε και δολοφονήθηκε για την πολιτική του δράση, μετατρεπόμενος σε μάρτυρα για τη δημοκρατία στη Χιλή.
Σενεγάλη
Στη Σενεγάλη, ο Youssou N’Dour, ένας από τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες της Αφρικής, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις προεδρικές εκλογές του 2012. Γνωστός για τη μελωδική του φωνή και τους κοινωνικά συνειδητοποιημένους στίχους του, ο N’Dour ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του για την προεδρία ως ένδειξη διαμαρτυρίας κατά της απόφασης του τότε προέδρου Abdoulaye Wade να διεκδικήσει τρίτη θητεία, κάτι που πολλοί θεώρησαν αντισυνταγματικό.
Αν και η υποψηφιότητά του τελικά αποκλείστηκε, ο N’Dour εντάχθηκε στον συνασπισμό της αντιπολίτευσης και έκανε έντονη καμπάνια υπέρ του Macky Sall, του κύριου αντιπάλου του Wade. Η συμμετοχή του N’Dour ενέπνευσε τους νέους και προκάλεσε μεγάλη προσέλευση στις κάλπες, οδηγώντας στην ήττα του Wade και στην ειρηνική μεταβίβαση της εξουσίας.
Γαλλία
Στη Γαλλία, η υποστήριξη του «Γάλλου Έλβις» Johnny Hallyday στον συντηρητικό υποψήφιο Nicolas Sarkozy στις προεδρικές εκλογές του 2007 θεωρήθηκε στρατηγική κίνηση με σκοπό να προσελκύσει ψηφοφόρους της εργατικής τάξης, πολλοί από τους οποίους ήταν θαυμαστές του ροκ σταρ.
Ο Hallyday, γνωστός για τα πατριωτικά του τραγούδια και την απήχησή του σε πολλές γενιές, τραγούδησε σε συγκεντρώσεις του Sarkozy και υποστήριξε δημόσια τη σκληρή του στάση απέναντι στο έγκλημα και τη μετανάστευση. Η υποστήριξή του βοήθησε τον Sarkozy να παρουσιαστεί ως υποψήφιος που απευθύνεται στον λαό, συνεισφέροντας τελικά στη νίκη του έναντι της σοσιαλίστριας Ségolène Royal.
Ουκρανία
Η Πορτοκαλί Επανάσταση της Ουκρανίας το 2004 είχε σύμμαχο την ποπ σταρ Ruslana (Lyzhychko), εμβληματική φιγούρα κατά τη διάρκειά της. Μετά τη νίκη της στον Διαγωνισμό Τραγουδιού της Eurovision την ίδια χρονιά, χρησιμοποίησε τη φήμη της για να υποστηρίξει τις διαμαρτυρίες ενάντια στις νοθευμένες εκλογές που ευνοούσαν τον φιλορώσο υποψήφιο Viktor Yanukovych.
Η Ruslana εντάχθηκε στα πλήθη στην Πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου εκφωνώντας ομιλίες και τραγουδώντας καθημερινά. Η αφοσίωσή της συνέβαλε στην ενίσχυση της λαϊκής υποστήριξης που τελικά οδήγησε στην ακύρωση των εκλογικών αποτελεσμάτων και σε επαναληπτικές εκλογές, που έφεραν στην εξουσία τον φιλοδυτικό υποψήφιο Viktor Yushchenko.
Νότια Κορέα
Ο Psy, ο Νοτιοκορεάτης ποπ αστέρας που έγινε παγκοσμίως γνωστός με την επιτυχία «Gangnam Style», επηρέασε απρόσμενα τις προεδρικές εκλογές της Νότιας Κορέας το 2012. Το τραγούδι, το οποίο αρχικά ήταν μια σατιρική αναφορά στον επιφανειακό πλούτο και τον υλισμό της εύπορης συνοικίας Gangnam της Σεούλ, βρήκε απήχηση στο κοινό που ανησυχούσε για την οικονομία της χώρας.
Αν και ο Psy δεν υποστήριξε άμεσα κάποιον υποψήφιο, η δημοτικότητα και τα πολιτικά υπονοούμενα του τραγουδιού του οδήγησαν σε ευρύτερες συζητήσεις για την κοινωνική ανισότητα και το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών στη Νότια Κορέα, θέτοντας οικονομικά ζητήματα στο επίκεντρο της καμπάνιας και συμβάλλοντας στη νίκη της Park Geun-hye, η οποία υποσχέθηκε να αντιμετωπίσει αυτές τις ανισότητες.
Ηνωμένες Πολιτείες
Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ –απ’ όπου ξεκίνησε το άρθρο–, αξίζει να θυμηθούμε την περιοδεία «Vote for Change» του Δημοκρατικού υποψήφιου John Kerry το 2004, στην οποία συμμετείχαν διάσημοι καλλιτέχνες, όπως οι R.E.M., οι Pearl Jam και ο Bruce Springsteen, προτρέποντας τους νέους και αναποφάσιστους ψηφοφόρους να στηρίξουν τον Kerry.
O Kerry έχασε, όμως η καμπάνια αυτή έμεινε στην ιστορία για την επίδραση που είχε στη συμμετοχή των νέων και για τη μεταφορά του πολιτικού διαλόγου στις μουσικές σκηνές της χώρας.
Επίσης, το 2008, ο will.i.am των Black Eyed Peas δημιούργησe το viral μουσικό βίντεο «Yes We Can», εμπνευσμένο από μια ομιλία του Barack Obama. Το τραγούδι έγινε γρήγορα ύμνος της καμπάνιας του Obama και συνέβαλε στο κύμα ενθουσιασμού των νεότερων ψηφοφόρων, κάτι που πολλοί πιστεύουν ότι ήταν καθοριστικό για τη νίκη του.
Κωμικοτραγική έχει μείνει η ιστορία σχετικά με το «Born in the USA» του Bruce Springsteen κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών του 1984. Το τραγούδι παρερμηνεύθηκε, εκλήφθηκε, λανθασμένα, ως πατριωτικός ύμνος και χρησιμοποιήθηκε στην εκστρατεία του προέδρου Ronald Reagan, χωρίς τη συναίνεση του καλλιτέχνη φυσικά.
Στην πραγματικότητα, το τραγούδι ασκεί κριτική στον τρόπο με τον οποίο το αμερικανικό όνειρο απέτυχε για πολλούς πολίτες της εργατικής τάξης, ειδικά για όσους υπηρέτησαν στον στρατό και πολέμησαν στο Βιετνάμ. Η αναφορά του Reagan στο τραγούδι όχι μόνο δεν του χάρισε τις ψήφους των οπαδών του Springsteen, αλλά έφερε το αντίθετο αποτέλεσμα, καθώς ώθησε τον καλλιτέχνη να γίνει πιο εκφραστικός και σαφής στις πολιτικές του απόψεις.
Κάτι που συνεχίζει να κάνει, αφού πρόσφατα δήλωσε κι εκείνος δημόσια την υποστήριξή του προς την Kamala Harris, λέγοντας χαρακτηριστικά πως η Harris και o Walz υποστηρίζουν ένα όραμα που τους σέβεται και τους περιλαμβάνει όλους, ανεξάρτητα από τάξη, θρησκεία, φυλή, πολιτική άποψη ή σεξουαλική ταυτότητα, ένα όραμα της Αμερικής για το οποίο και ο ίδιος γράφει με συνέπεια εδώ και 55 χρόνια.
Ας ελπίσουμε πως οι Αμερικανοί θα ψηφίσουν με σοφία και σύνεση, έχοντας στο μυαλό τους την τελευταία ατάκα του Springsteen: «Έχω μόνο μία ψήφο και είναι ένα από τα πιο πολύτιμα αγαθά που έχω».
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
ΗΠΑ | Η Πολιτική Αδιαφορεί, οι Πολίτες Τρελαίνονται
Όταν η Kamala Harris «Παγίδευσε» τον Donald Trump
Swiftconomics | Μαθήματα Οικονομίας από την Taylor Swift!
