Εβδομήντα χρόνια τέχνης συμπλήρωσε ο ιστορικός θεσμός του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, με τις παραστατικές τέχνες να αποτελούν πολιτιστικό αγαθό κοινοποιημένο στους χώρους σκηνικής δράσης, εκεί όπου συνδέονται οι ιδέες, λαμβάνουν χώρα θεατρικά γεγονότα τα οποία μετεξελίσσονται μέσα στα χρόνια.
Προσανατολισμένοι στη μη αναπαραγωγή μουσειακών παραστάσεων και καλλιτεχνικών παραγωγών, η πρεμιέρα στη Μεγάλη Επίδαυρο πραγματοποιήθηκε με την «Αντιγόνη» του Ulrich Rasche, με σαφή εστίαση στον ρόλο του Κρέοντα και το δυναμικό χαρακτήρα της Αντιγόνης που αντιστέκεται στην εξουσία.
Η «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου, πήρε την σκυτάλη με στόχο να μεταφερθούν στο κοινό οι υπαρξιακές αγωνίες του έργου, ενώ η δραματουργική επίσκεψη σε τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας», με τίτλο «Ζ-Η-Θ, Ο Ξένος», οι οποίες παραδίδουν υψηλό μάθημα φιλοξενίας, επιτεύχθηκε από τον Μιχαήλ Μαρμαρινό και το ΚΘΒΕ σε συνεργασία με τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου.
H Ορχήστρα Utopia, με προεξάρχοντα τον Θεόδωρο Κουρεντζή, αναμετρήθηκε με το μεγαλείο του Gustav Mahler σε ένα ταξίδι μουσικών ονείρων και προ(σ)κάλεσε τον διανοητικό και συναισθηματικό κόσμο του ακροατή με τις υπαρξιακές αναζητήσεις και τις μεταφυσικές αγωνίες του.
Οι δύο Οιδίποδες, «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» –σε ενιαία παράσταση– σκηνοθετήθηκαν από τον Γιάννη Χουβαρδά με το ένα έργο να είναι δίπλα στο άλλο και το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον να συνυπάρχουν.
Στα Προσεχώς
Ο Όρκος της Ευρώπης | Στις παγκόσμιες πρεμιέρες συγκαταλέγεται «Ο Όρκος της Ευρώπης» σε σκηνοθεσία του Wajdi Mouawad, μια διεθνής συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου και του La Colline-Theatre National (1 και 2/8). Το ποιητικό έργο αντλεί έμπνευση από αρχαίες ελληνικές τραγωδίες και φωτίζει τα τραύματα μιας οικογένειας που φτάνουν έως το σήμερα. Από το καστ ξεχωρίζουν σίγουρα η Juliette Binoche και η δική μας Δανάη Επιθυμιάδη, με τον Αλέξανδρο Δράκο-Κτιστάκη να επιμελείται τη μουσική σύνθεση.
Ανδρομάχη | Η Μαρία Πρωτόπαππα σκηνοθετεί την «Ανδρομάχη» του Ευριπίδη, στην οποία η επιμονή για δικαιοσύνη, η ανάγκη για αναγνώριση της αλήθειας υπερβαίνουν τις κοινωνικές συμβάσεις, αποκαλύπτοντας τα κενά της εξουσίας και την αλαζονεία της. Η τραγωδία γεννήθηκε από την εναγώνια προσπάθεια μιας κοινωνίας ανθρώπων, μιας πολιτείας να δημιουργήσει βιώσιμους θεσμούς που θα μπορούσαν να προάγουν την ατομική ευημερία και την κοινωνική συνοχή (19/8-22/9).
Ορέστεια | Στα «πρέπει να δεις» ανήκει η «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου (22 και 23/8), η οποία, εκτός του ότι συνιστά έργο διανοητικού και φιλοσοφικού βάθους, αποτελεί μια σπουδή στη σκηνοθετική απόδοση του Χορού. Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος προχωρά με τη μέθοδό του σε μια αποσυναρμολόγηση των δραματουργικών σκηνών και εννοιών, για την εκ νέου συναρμολόγησή τους μέσω τελετουργικών πρακτικών σε ένα ενιαίο αδιαίρετο σύνολο, όπου μέσο έκφρασης γίνονται τα συντονισμένα σώματα. Η αναδυτική μυσταγωγική τελετουργικότητα και η βαθιά εμβάθυνση στον ιστορικό, κοινωνικό, πολιτικό ρητορικό λόγο αποτελούν το κλειδί για την ανάγνωση του αισχύλειου έργου.
©Johanna Weber
Όσα Παρακολουθήσαμε
Η Χορτοφάγος/The Vegetarian | Η θεατρική προσαρμογή της «Χορτοφάγου/The Vegetarian» (13-15/7), βασισμένης στο ομώνυμο μυθιστόρημα της νομπελίστριας Han Kang σε σκηνοθεσία της Daria Deflorian, προκάλεσε αίσθηση στο πλαίσιο του φεστιβάλ, καθώς ταρακουνά τα λιμνάζοντα νερά μιας κατ’ επίφαση κανονικότητας με επιβαλλόμενους κοινωνικούς όρους και θεσμούς. Η απόφαση της χορτοφαγίας ως διατροφικής επιλογής από την Yeong-hye ξεφεύγει από την ουσία της μεταστροφής της από κρεατοφάγο σε χορτοφάγο και αντανακλά την προσπάθεια απελευθέρωσής της από την ασκούμενη ενδοοικογενειακή βία και την προσωπική της μεταμόρφωση, με επιθυμία την επιστροφή της στη μητέρα φύση, εκεί που θεωρεί ότι ανήκει.
Η παράσταση της «Χορτοφάγου» ανέδειξε, σε ένα μινιμαλιστικό σκηνικό, τη σκοτεινή αλληγορία για την εξουσία, την πατριαρχία, την αποξένωση, την εμμονή και τον αγώνα μιας γυναίκας να απελευθερωθεί από τα δεσμά της βίας (σωματικής, λεκτικής, ψυχολογικής, πολιτικής). Η προκλητική συμβολική γλώσσα μετατρέπει αυτό το καφκικό σύμπαν σε κοινωνική εμπειρία που σχοινοβατεί ανάμεσα στον μεταφυσικό και στον χωρίς παραμορφώσεις κόσμο.
©Andrea Pizzalis
Κλημεντίνες Xωρίς Kουκούτσι | Στο πλαίσιο του θεσμού Grape-Greek Agora of Performance, με τις «Κλημεντίνες Xωρίς Kουκούτσι» (21-24/7), η σκηνή του θεάτρου Κάρολος Κουν στη Φρυνίχου μετατράπηκε σε μια ανοιχτή λαϊκή αγορά – ως χώρος λαϊκής ανεπιτήδευτης ανθρώπινης παρουσίας, χώρος συναλλαγών και ελεύθερου λόγου. Σε αντίθεση με την εποχή που «καλλιεργούνται» τεχνολογικά προϊόντα και γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα και η οικονομία επιβάλλει το σχήμα και τη μορφή τους για τη δημιουργία μιας «αρίας φυλής» οπωροκηπευτικών, η λαϊκή αγορά υποστηρίζει σθεναρά το δικαίωμα στη ζωντανή αλληλεπίδραση, τη διαπραγμάτευση, τη δοκιμή, το αυθεντικό ατελές. Η ιδιότυπη σκηνική «αγορά» της Νοεμής Βασιλειάδου –που ίσως να μπορούσε να στηθεί και σε φυσικό χώρο με συμπύκνωση σε σημεία–, κατά τη διαδικασία της σύνθεσης, αποσύνθεσης και ανασύνθεσης, θέτει σε μορφή performance «ζουμερά» πολιτικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά ερωτήματα, χωρίς να προσφέρει τις κλασικές αφηγηματικές κορυφώσεις.
Phenomenon | Εν συνεχεία του Grape, το «Phenomenon» (21-24/7) του Γρηγόρη Λιακόπουλου –με αφορμή το έργο του Αυστριακού φιλόσοφου Ludwig Wittgenstein–, το οποίο σκηνοθέτησε η Κατερίνα Γιαννοπούλου, αποτέλεσε ένα αμφιλεγόμενο εγχείρημα χωρίς σπονδυλωτή σύνδεση μεταξύ των μερών του, μειωμένης θεατρικής (επι)δραστικότητας, με το δραματικό κέντρο να εστιάζει στις έννοιες της ανθρώπινης γνώσης και των ορίων της και της αμφιβολίας.
Πρωταγωνιστής η φιλοσοφική θεώρηση και αναθεώρηση του κόσμου όπως αυτός γίνεται αντιληπτός μέσω αισθήσεων και εμπειρίας εν αντιθέσει με τη νοητική σύλληψη. Η αδυναμία ενός συγγραφέα να γράψει, τον οδηγεί σε ένα ταξίδι αυτογνωσίας, ενώ βυθίζεται σιγά σιγά σε έναν ψυχεδελικό κόσμο όπου πραγματικότητα, μυθοπλασία και προσομοίωση μπλέκονται αξεδιάλυτα.
Ριγολέττος/Rigoletto | Η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσίασε μια από τις σημαντικότερες όπερες του 19ου αιώνα, το έργο «Ριγολέττος/Rigoletto» (27, 29-31/7) του Giuseppe Verdi, με την Κατερίνα Ευαγγελάτου να διακρίνεται για την τολμηρή σκηνοθετική ματιά στην προσπάθειά της να ζωντανέψει την ιστορία και τον κύκλο βίας που περιγράφει ο συνθέτης στην ιταλική επαρχία της δεκαετίας του 1980 και τον Derrick Inouye να διευθύνει την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Με την αναβίωσή της τρία χρόνια μετά στον ίδιο χώρο ολοκληρώθηκε η καλλιτεχνική περίοδος 2024/25 της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το ποιητικό κείμενο του Francesco Maria Piave αφηγείται τον έρωτα της αθώας Τζίλντας, κόρης του καμπούρη αυλικού γελωτοποιού Ριγολέττου, για τον έκλυτο Δούκα της Μάντοβας, η οποία ανατρέπει τα σχέδια του πατέρα της για τη δολοφονία του Δούκα προκειμένου να εκδικηθεί για την τιμή της και θυσιάζεται, γεγονός που σηματοδοτεί την κορύφωση της τραγικής ιστορίας.
Η αισθητική προσέγγιση της σκηνοθέτριας δείχνει «τεντωμένη», με τα σύγχρονα στοιχεία να επισκιάζουν τη μουσική δραματουργία. Ο Ριγολέττος δεν είναι μόνο ένα τραγικό πρόσωπο, αντανακλά μια κοινωνία η οποία ασφυκτιά κάτω από το βάρος της θρησκοληψίας, του συντηρητισμού και των προκαταλήψεων και υποτιμά βαθιά τις γυναίκες και στην οποία κυριαρχεί το οργανωμένο έγκλημα, η ηθική διαφορά –εμφανείς οι extravagant σκηνές με πόρνες, έντονη σεξουαλικότητα και χορογραφίες, με νεανικό, προκλητικό ύφος (Πατρίσια Απέργη) που αποδυνάμωνε τη δραματική ένταση και το συναισθηματικό βάθος της μουσικής του Verdi.
Η επαναπλαισίωση του Ριγολέττου προκαλεί αισθητικές και δραματουργικές αμφιβολίες με ενδιαφέρουσες ιδέες, όπως η σκηνική υπενθύμιση της κατάρας του Μοντερόνε ως κινησιουργού αιτίας και η παρουσία του υγρού στοιχείου που εξαγνίζει και αναδεικνύει τις φιλοσοφικές ρήσεις του Ηράκλειτου. Στα συν καταμετρώνται τα λιτά λειτουργικά σκηνικά της Εύας Μανιδάκη, που ακολουθούν την αφήγηση και δεν παραμορφώνουν το σκηνικό τοπίο.
Αλλαγή Σκυτάλης στην Καλλιτεχνική Διεύθυνση
Ο απολογισμός της εξαετούς θητείας της Κατερίνας Ευαγγελάτου ως καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου περιλαμβάνει μεγάλες διεθνείς συμπαραγωγές και παγκόσμιες πρεμιέρες και συνεργασίες με κορυφαίους καλλιτεχνικούς οργανισμούς, workshops, διαγωνιστικά μέρη όπως το Grape και έμφαση τόσο στο θεατρικό όσο και στο μουσικό και χορευτικό είδος θεάματος, συμπεριλαμβανομένων της όπερας, της περφόρμανς, της πολυπρισματικής μουσικής πλατφόρμας Subset Festival σε συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου με το Ωδείο Αθηνών και τον κύκλο των Contemporary Ancients με άξονα την ανάθεση συγγραφής και σκηνοθεσίας, αλλά και την έκδοση θεατρικών έργων που αντλούν την έμπνευσή τους από το αρχαίο δράμα.
Τη σκυτάλη της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του φεστιβάλ παραλαμβάνει ο σκηνοθέτης, δραματουργός και ηθοποιός Μιχαήλ Μαρμαρινός, ο οποίος διετέλεσε από το 2020-2024 και γενικός καλλιτεχνικός διευθυντής του Ελευσίς 2023-Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Ο Schopenhauer και τα Καλοκαιρινά Αναγνώσματα της αθηΝΕΑς
