Με τις «πράσινες συμφωνίες» του πλανήτη μας να δέχονται πλήγματα, με την παγκόσμια εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων να αυξάνεται και, ταυτόχρονα, τον στόχο για μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου να απομακρύνεται, τα μάτια όλων είναι στραμμένα στη διεθνή σκηνή. Το πρόβλημα της κλιματικής κρίσης είναι παγκόσμιο∙ ό,τι συμβαίνει στη δική μας γειτονιά έχει συμβεί ή θα συμβεί και σε άλλες γειτονιές, περισσότερο, λιγότερο, με ήπιο ή φονικότερο τρόπο. Εκπαιδεύουμε καιρό τώρα την οπτική μας στο «υπερτοπικό», στη μεγάλη εικόνα του βίου μας – και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς.
Όμως έτσι, βαδίζοντας μες στη μεγάλη εικόνα, ξεχνάμε να υποδεχτούμε την αλλαγή των εποχών και να τη συνδέσουμε με όλα εκείνα τα «τοπικά» μικρά που τη συνοδεύουν ανά τους αιώνες.
Είναι μέρες τώρα που ο αέρας μυρίζει άνοιξη – και ας κάναμε ένα διάλειμμα, ένα χατίρι ακόμα στον χειμώνα, με τις θερμοκρασίες να κάνουν βουτιά προς τα κάτω αυτή την εβδομάδα. Χθες, στις 20 Μαρτίου και ώρα Ελλάδας 11 και 1 λεπτό, υποδεχτήκαμε επίσημα και την αστρονομική άνοιξη, καθώς ο Ήλιος διέσχισε τον ουράνιο ισημερινό και το βόρειο ημισφαίριο της Γης γιόρτασε την εαρινή ισημερία του.
«Μία χελιδών ἔαρ οὐ ποιεῖ», έλεγε ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια, παραπέμποντας σε μύθο του Αισώπου – κι ας κρατήσαμε τελικά εμείς τον «κούκο» αντί για το «χελιδόνι». Πράγματι, είτε μεταφορικά είτε κυριολεκτικά, ένα χελιδόνι δεν αρκεί. Κι ας ψάχνουμε γι’ αυτό το ένα πολλές φορές, κι ας μας έφτανε ένα για να σηκώσουμε τα μάτια στον ουρανό, αναζητώντας εκείνο το «μικρό» που προσπερνάμε χαμένοι στον θόρυβο της διαπλανητικής μας αγωνίας.
Όμως τα χελιδόνια, διανύοντας χιλιάδες χιλιόμετρα, ήρθαν ξανά στην αφιλόξενη πόλη μας. Τα παιδιά αποδέχονται το κάλεσμα της Ορνιθολογικής για τα «Χελιδονίσματα» και φτιάχνουν φωλιές από πηλό για να τα υποδεχτούν, μια και στις τσιμεντένιες αυλές μας δεν περισσεύει η λάσπη για τους μικρούς φτερωτούς αρχιτέκτονες − ίσως προφταίνουμε όλοι να φτιάξουμε μια φωλιά για τα φασαριόζικα μωρά που θα γεννηθούν εδώ.
Η καταστροφή της φύσης είναι τόσο βαθιά και εκτεταμένη που η αναστροφή των επιπτώσεών της, σε οποιοδήποτε μέτωπο, συχνά απαιτεί προσπάθειες δονκιχωτικές, όπως αυτή της χαμένης μάχης των χελιδονιών κάτω από τη στέγη μας.
Ή όπως εκείνη μιας ομάδας επιστημόνων και εθελοντών, με επικεφαλής τον Johannes Fritz, που τα τελευταία 20 χρόνια οδηγεί με μικροπλάνο ένα σμήνος νεαρών πουλιών στη φθινοπωρινή μετανάστευση, για να τους μάθει πώς και πού να ταξιδεύουν. Μια σύγχρονη κιβωτός του Νώε, που έχει χώρο μόνο για ένα πλάσμα: για τη φαλακρή ίβιδα, ένα από τα πλέον απειλούμενα είδη του κόσμου. Το σμήνος, ακολουθώντας το μικροπλάνο, φεύγει από τη Βαυαρία για να καταλήξει στις νότιες ακτές της Ισπανίας.
Η φαλακρή ίβις, που τώρα περιορίζεται στο Βόρειο Μαρόκο και τη Συρία, εξαφανίστηκε από την Ευρώπη πριν από 300 χρόνια και το πρόγραμμα που εκπονεί η ομάδα του Fritz είναι μια προσπάθεια για την επανένταξή της.
Είναι το πείσμα απέναντι στη ματαιότητα, η πεισματική ελπίδα ασπίδα στην τάση για καταστροφή. Το «μικρό» που πολλές φορές μπορεί να μας οδηγήσει στο «μεγάλο».
* Ο τίτλος είναι στίχος από το ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη «Τοπίο» (από τις «Παρενθέσεις», 1956).
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
O Trump, το Περιβάλλον και Εμείς
