Η αρχή του έτους έμοιαζε πολλά υποσχόμενη για τον τουρισμό στη χώρα μας, μιας και ο Ιανουάριος είχε ξεκινήσει πολύ δυναμικά, καταγράφοντας αύξηση 19,7% στην τουριστική κίνηση. H πανδημία όμως άλλαξε τα δεδομένα και ο τουρισμός πλέον αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα. Τι διακυβεύεται και πώς θα κινηθεί ο ξενοδοχειακός κλάδος; Τι έχει αποκομίσει ο τομέας όλη αυτή την περίοδο και πώς δείχνει να διαμορφώνεται κατά την μετά-Covid εποχή; Έχουμε διαβάσει όλοι πολλά από μεγάλους επιχειρηματίες του χώρου, ήθελα όμως να ακούσω από πρώτο χέρι τις απόψεις ενός νέου σε ηλικία, αλλά έμπειρου επιχειρηματία που έχει έρθει αντιμέτωπος με πρωτόγνωρες συνθήκες.
Ο Κωσταντίνος Σαντίκος είναι μόλις 33 χρονών, σπούδασε στην Αμερική και γύρισε στην Αθήνα πριν μια δεκαετία για να αναλάβει την οικογενειακή επιχείρηση στον κλάδο του τουρισμού και της φιλοξενίας. Είναι πια Managing Director του Santikos Collection, ενός ομίλου με πολυετή και επιτυχημένη πορεία στη λειτουργία πέντε ξενοδοχειακών μονάδων στην Ελλάδα, και είναι γεμάτος ενθουσιασμό και ιδέες. Πιστεύει δε ακράδαντα ότι ένα ξενοδοχείο οφείλει να αξιοποιεί στο έπακρο την κληρονομιά, τον τρόπο ζωής και τον πολιτισμό του τόπου στον οποίο βρίσκεται.
Ποιες είναι οι προβλέψεις σου για τη νέα πραγματικότητα των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων;
Ζούμε μια περίοδο για την οποία κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος. Ολόκληρος ο ξενοδοχειακός κλάδος προσπαθεί να ανασυγκροτηθεί και να σχεδιάσει πώς θα αντιδράσει σε μια παγκόσμια κρίση που επηρεάζει πρωτίστως τον τουρισμό και τα ταξίδια. Όταν ξεκίνησε αυτή η κρίση, είχα αναφέρει ότι όταν το 2016 έγιναν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στα αεροδρόμια των Βρυξελλών και της Κωνσταντινούπολης είχαν παγώσει οι κρατήσεις διότι επικρατούσε ο φόβος για ταξίδια (fear of flying). Μετά από δυο μήνες όμως, τον Ιούλιο του 2016, ο κόσμος άρχισε να κάνει κανονικά τα ταξίδια του γιατί ξεχάστηκε. Προσπάθησα να βρω λοιπόν μια αντιστοιχία σ’ αυτό που είχε γίνει τότε με αυτό που ζούμε τώρα και στην αρχή του lockdown πίστευα ότι θα γινόταν κάτι παρόμοιο. Δυστυχώς, διαψεύστηκα. Αυτή η πανδημία έχει κρατήσει αρκετά και θα συνεχίσει να μας επηρεάζει αρνητικά για πολύ καιρό ακόμη, μιας και πλέον δεν μιλάμε μόνο για το φόβο του να μπούμε σε αεροπλάνο, αλλά την ανησυχία γύρω από το ταξίδι γενικότερα. Το θετικό είναι ότι η Ελλάδα έχει κάνει πάρα πολύ καλή δουλειά και λόγω της διαχείριση της κρίσης έχει ένα καλό brand, το οποίο ήδη αξιοποιούν οι δημοσιογράφοι, Έλληνες και μη, που ψάχνουν να αναδείξουν οτιδήποτε θετικό μέσα σ’ αυτή την πληθώρα αρνητικών ειδήσεων.
Όσο αναδεικνύεις, σέβεσαι και δίνεις πίσω σε μια περιοχή και σ’ έναν τόπο, τόσο αναδεικνύεις και τον εαυτό σου.
Από τις 15 Ιουνίου θα ανοίξουν τα ξενοδοχεία δωδεκάμηνης λειτουργίας, όμως διαβάζουμε ότι πολλοί ξενοδόχοι εκτιμούν ότι το άνοιγμα δεν θα είναι οικονομικά βιώσιμο, λόγω του κόστους των νέων προδιαγραφών και της προβλεπόμενης χαμηλής ζήτησης. Τα ξενοδοχεία θα πρέπει να επενδύσουν σε ένα νέο μοντέλο που θα περιλαμβάνει πολλά νέα υγειονομικά μέτρα. Πόσο διαφέρουν τα “πρέπει” των επιστημόνων από τα “θέλω” των ξενοδόχων;
Ο ξενοδοχειακός κλάδος θα δυσκολευτεί πολύ να ανοίξει, διότι οι επιστήμονες θέτουν τους κανόνες, με σκοπό να προφυλάξουν όσο μπορούν τον κόσμο. Αυτό μεταφράζεται σε όσο το δυνατόν λιγότερη ανθρώπινη επαφή, κάτι που δημιουργεί προβλήματα διαχείρισης στα ξενοδοχεία, είτε αυτό αφορά στο check in, είτε στο σερβίρισμα, τον μπουφέ και γενικότερα, όλη τη λειτουργία του ξενοδοχείου. Μπορούμε να εφαρμόσουμε τα προτεινόμενα μέτρα του ΕΟΔΥ, αλλά πρέπει να είμαστε από την πλευρά μας πρακτικοί, ώστε όταν ανοίξουμε να μη χάσουμε χρήματα. Οι ξενοδόχοι προτιμούν και προτείνουν πρακτικές λύσεις, οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν σε λογικά κοστολογικά και χρονικά πλαίσια.
Όπως προανέφερες, η διαχείριση της πανδημίας από την κυβέρνηση βρίσκει την Ελλάδα με ένα πολύ δυνατό brand. Καινούργιες ενέργειες, όπως η πλατφόρμα “Greece From Home” ενισχύουν την εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό. Πιστεύεις ότι οι Έλληνες θα εκδηλώσουν την αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία τους στον ελληνικό εσωτερικό τουρισμό;
Εγώ πιστεύω στην αυτοπεποίθηση των Ελλήνων. Από αυτό τον μήνα ήδη, πιστεύω θα δούμε μια αύξηση στην κατανάλωση, σε καφέ, σε εστιατόρια, στο εμπόριο γενικότερα. Μετά από τόσο καιρό μέσα, ο κόσμος έχει την ψυχολογική ανάγκη να βγει και να ξεσκάσει. Βέβαια, όταν έρθει η ώρα του τουρισμού, ίσως μας καταβάλει ο φόβος και αρχίσουμε να σκεφτόμαστε αν και πώς θα μπούμε σε πλοίο ή αεροπλάνο. Σίγουρα οι προορισμοί που είναι προσβάσιμοι με το αυτοκίνητο φέτος θα έχουν μεγαλύτερη ζήτηση και κόσμο, ειδικά από την στιγμή που θα τηρούνται τα μέτρα. Το ζήτημα είναι τι θα γίνει μετά το καλοκαίρι όμως.
Πρόκειται για ένα πολύ δύσκολο διάστημα για όλους, όμως πιστεύω ότι αν αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα ως ευκαιρία θα επωφεληθούμε στο μέλλον. Ποια στοιχεία έχεις αποκομίσει ως θετικά μέσα από αυτή την κατάσταση;
Υπάρχουν σίγουρα θετικά και είδαμε ότι στο τριετές και πενταετές πλάνο του ομίλου μας, η κρίση αυτή έχει λειτουργήσει ως καταλύτης. Αυτό που διαπιστώσαμε δηλαδή σαν ομάδα είναι ότι έχουν παρθεί πάρα πολύ πιο άμεσα αποφάσεις σε πράγματα που θέλαμε να αλλάξουμε εδώ και καιρό. Παραδείγματος χάριν, από την απόφαση μας να διακόψουμε τη συνεργασία μας με ταξιδιωτικούς πράκτορες σε συγκεκριμένα μέρη, μέχρι το να βελτιώσουμε την ψηφιακή μας παρουσία και να αναζητήσουμε ταλέντα από άλλες επιχειρήσεις λόγω της αναδιανομής που λαμβάνει χώρα τώρα τελευταία.
Επίσης, κάτι που συζητήσαμε πολύ την περίοδο του lockdown ήταν το πώς θέλαμε να πορευτεί ο όμιλός μας το 2020-2021. Σαν κύριο στόχο μας έχουμε την προώθηση της βιωσιμότητας, όχι μόνο περιβαλλοντικά αλλά της τοπικής βιωσιμότητας, της εντοπιότητας. Να δώσουμε πίσω στον τόπο μας, ενισχύοντας το branding μας μέσω αυτού. Για παράδειγμα, θέλουμε να εμπλουτίσουμε το φαγητό μας με την τοπική ελληνική κουζίνα, θέλουμε να διαφημίζουμε τις τοπικές εμπειρίες και δραστηριότητες μέσω του ξενοδοχείου. Αυτό θα το προωθήσουμε συνειδητά και μέσω της προσπάθειας μας να αναπτύξουμε την διαδικτυακή μας ταυτότητα και παρουσία, ώστε ο πιθανός επισκέπτης να ονειρεύεται τις διακοπές του όλο τον χρόνο.
Μιλώντας για ιδέες, νέα project και σχέδια για το καλοκαίρι, το πιο πρόσφατο ξενοδοχείο του ομίλου σας, το The Alex, άνοιξε τις πόρτες του πέρυσι το καλοκαίρι στην Καστέλλα του Πειραιά. Ο Πειραιάς έχει αναμφίβολα ξαναγίνει μια ανερχόμενη τουριστική γειτονία: με την πανάρχαια ιστορία του, τα αξιοζήλευτα εστιατόρια, τη θετική ενέργεια του και την ανερχόμενη καλλιτεχνική σκηνή που υποστηρίζεται από καταπληκτικές γκαλερί όπως η Rodeo της Σύλβιας Κούβαλη και το The Intermission της Άρτεμις Μπαλτογιάννη. Τι ενέργειες έχεις σκεφτεί ώστε να συμβάλλεις τουριστικά στην αυξημένη δραστηριότητα της περιοχής;
Το The Alex άρχισε με την προοπτική να είναι το πρώτο “city hotel” για το όμιλο μας. Κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης, όμως, σκεπτόμενοι το brand, καταλήξαμε ότι θέλουμε να γίνει το πρώτο “neighbourhood hotel”. Αυτό συνεπάγεται ότι θα επικεντρωθούμε στην περιοχή της Καστέλλας συγκεκριμένα, η οποία είναι γνωστή και στους Έλληνες, όχι μόνο λόγω των εστιατορίων της αλλά και λόγω της ιστορίας της, της παλιάς της δόξας. Ο σκοπός μας είναι να βοηθήσουμε την Καστέλλα και το Μικρολίμανο να γίνουν σημείο αναφοράς στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, εμπνεόμενοι και από το όραμα του Αριστοτέλη Ωνάση για τη Μόντε Καστέλλα, την οποία προόριζε να γίνει το Μόντε Κάρλο της Ανατολικής Μεσογείου. Βασισμένοι λοιπόν σ’ αυτό, θέλουμε να γίνουμε ένα “guests and locals” ξενοδοχείο, το οποίο θα είναι ανοιχτό για τους κατοίκους και ντόπιους, και έτσι θα διαμορφώσει μια κοινότητα, ενώνοντας τους επισκέπτες μας -Έλληνες και ξένους- με την τοπική κοινωνία. Αυτή είναι και η ταυτότητα και η προσωπικότητά μας. Όσο αναδεικνύεις, σέβεσαι και δίνεις πίσω σε μια περιοχή και σ’ έναν τόπο, τόσο αναδεικνύεις και τον εαυτό σου.
Αυτό άλλωστε φαίνεται και στη διακόσμηση που έχετε επιλέξει, από την πρόσοψη μέχρι και τα έργα τέχνης.
Ακριβώς! Εξαρχής θέλαμε το design του ξενοδοχείου να αντιπροσωπεύει και μέσα και έξω την περιοχή. Δεν θέλαμε να κάνουμε “μπαμ”, αλλά να κάνουμε blend in, γι’ αυτό και η διακόσμηση του ξενοδοχείου είναι μίνιμαλ, ακολουθώντας την αισθητική του περίγυρού μας. Για παράδειγμα, ήθελα έναν καλλιτέχνη που έχει ζήσει στην Ελλάδα και θα μπορούσε να μεταφράσει το όραμα και τις ιδέες μας σε έργα τέχνης που θα κοσμήσουν τους χώρους μας – και για καλή μου τύχη βρήκα αυτό που έψαχνα στη συνεργασία μας με τον καλλιτέχνη Φίλιππο Θεοδωρίδη. Όπως είχε αναφέρει και ο ίδιος σε μια ομιλία του, ο Φίλιππος εμπνεύστηκε από τα σχήματα και τα χρώματα του Πειραιά, διότι υπάρχει το μπλε της θάλασσας, το γκρι του ουρανού, το ροζ των πολυκατοικιών του ’70, και πάνω απ’ όλα υπάρχει το φως. Ο Πειραιάς έχει Ανατολή και Δύση και επειδή κοιτάει νότια, έχει πάντα φως, το οποίο ο Φίλιππος το έχει απεικονίσει στα έργα του. Επομένως, κατάλαβε αμέσως τι θέλαμε να κάνουμε και γι’ αυτό εν τέλει του αναθέσαμε και παραγγείλαμε όλους τους πίνακες για το ξενοδοχείο.
Θα ήθελα να κλείσουμε μ’ ένα ακόμα εγχείρημα με το οποίο ασχολείσαι ενεργά ως οικονομικός σύμβουλος και αυτό είναι η Workathlon, μια βραβευμένη πλατφόρμα στελέχωσης για τον τομέα της φιλοξενίας που ίδρυσε η αδερφή σου Κατερίνα το 2015, προσφέροντας καινοτόμες λύσεις στην εύρεση προσωπικού για τον τουριστικό κλάδο. Οι χρήστες σας πλέον ξεπερνούν τους 36.000 και την περίοδο του lockdown, οργανώσατε πολλά webinars με συναδέλφους σας από τον χώρο του τουρισμού. Πώς βοηθούν αυτά τον κλάδο;
Μέσα απ’ αυτή την κρίση ήρθε στην επιφάνεια το zoom revolution, που έδωσε την ευκαιρία να υπάρχει πρόσβαση σε τέτοιου είδους πληροφορία από όλους, από παντού. Το πιο σημαντικό είναι να υπάρχει ενημέρωση, πληροφόρηση και διάλογος μεταξύ των ξενοδόχων και υπαλλήλων. Μέσω της πλατφόρμας της Workathlon κάνουμε webinars όπου ειδικοί του τουρισμού, κυρίως από το διαχειριστικό κομμάτι, προσφέρουν δωρεάν τις γνώσεις που έχουν αποκομίσει στους συναδέλφους τους. Αυτό βοηθάει στο να εξελιχθούμε όλοι και να αναπτύξουμε τις δεξιότητες και την τεχνογνωσία που αυτή τη στιγμή λείπει από τον τόπο μας. Ελπίζω και πιστεύω όμως σ’ μια επανάσταση στην εκπαίδευση παγκοσμίως, σε όλους τους τομείς, γιατί υπάρχει πλέον η άμεση και εύκολη πρόσβαση σε πληροφορία κι αυτό έχει πολύ θετικό αντίκτυπο σε όλους μας στο μέλλον!
