Στο σχολείο ο αθλητισμός συνήθως μένει στο περιθώριο. Άλλοτε φταίει γι’ αυτό η έλλειψη διάθεσης από τους γυμναστές, άλλοτε η αδιαφορία εκ μέρους των αρμοδίων, άλλοτε γιατί απλώς δεν υπάρχει η απαραίτητη στήριξη από τους γονείς. Έτσι, όσα παιδιά θέλουν πραγματικά να αθληθούν, καταλήγουν στα σωματεία. Εκεί ανακαλύπτουν και καλλιεργούν το όποιο ταλέντο τους − αν και όχι πάντα με τον καλύτερο τρόπο. Υπάρχουν, βέβαια, και φωτεινές εξαιρέσεις: σχολεία που δίνουν χώρο στον αθλητισμό και κάνουν τη διαφορά. Αλλά για την ώρα, αυτές μοιάζουν περισσότερο με την εξαίρεση παρά με τον κανόνα.
Όμως ο αθλητισμός δεν είναι πολυτέλεια. Είναι καθημερινή ανάγκη. Όχι ο πρωταθλητισμός, αλλά η άσκηση και −το κυριότερο− το παιχνίδι. Τα παιδιά γεννιούνται και το πρώτο πράγμα που θέλουν να κάνουν μόλις σταθούν στα πόδια τους είναι να τρέξουν, χωρίς στόχο, χωρίς λόγο, χωρίς σταματημό. Και όπως είναι αδιαπραγμάτευτο το δικαίωμά τους στο παιχνίδι, άλλο τόσο είναι και το δικαίωμά τους στον αθλητισμό.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού, τα συμβαλλόμενα κράτη υποχρεώνονται να εξασφαλίζουν ότι κάθε παιδί θα έχει, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, ίσες ευκαιρίες πρόσβασης σε αθλητικές δραστηριότητες, αλλά και ότι κανένα παιδί δεν θα αποκλείεται από αθλητικές δραστηριότητες στη βάση οποιουδήποτε κριτηρίου.
«Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν στον αθλητισμό σε ένα ασφαλές και ευχάριστο περιβάλλον», διαβάζουμε στη σχετική σελίδα της Unicef. Σε συνεργασία με την πρωτοβουλία International Safeguarding Children in Sport, ανέπτυξαν τις Διεθνείς Διασφαλίσεις για Παιδιά στον Αθλητισμό, που υιοθετούνται από 60 και πλέον οργανισμούς σε όλο τον κόσμο. Σε ό,τι αφορά τα προγράμματα αθλητισμού που εκπονεί η Unicef, κράτησα τα λόγια ενός δασκάλου σε σχολείο στην Ινδία.
«Παλιότερα οι δάσκαλοι έπρεπε να επισκέπτονται τα σπίτια των παράτυπων μαθητών για να τους φέρουν στο σχολείο, αλλά τώρα τα παιδιά έρχονται στο σχολείο ακόμη και πριν ανοίξει το σχολείο. Είναι μια αξιοσημείωτη αλλαγή στη συμπεριφορά τους».
Ο αθλητισμός προσφέρει μοναδικές συγκινήσεις. Δεν είναι η τεχνική, ούτε το αποτέλεσμα που μετράει, αλλά η ανεμελιά που προσφέρει και −κυρίως στα ομαδικά αθλήματα− η αίσθηση που απορρέει από τη συνεργασία με τους συμπαίκτες σου για την επιτυχία ενός κοινού στόχου.
Το καλοκαίρι βρέθηκα στο Τρίκερι, στο νησάκι του Νομού Μαγνησίας. Δεν είχε σήμα, δεν είχαμε ίντερνετ, τα παιδιά δεν είχαν εναλλακτική για κατά μόνας περιήγηση στον ψηφιακό κόσμο. Κάθε μέρα, μετά το κολύμπι, το απόγευμα και μέχρι αργά το βράδυ, ανακάλυπταν το ομαδικό παιχνίδι. Ελληνάκια και ξενάκια έπαιζαν μαζί κρυφτό και κυνηγητό, με γλωσσική επικοινωνία που σκαρφιζόταν εκείνη τη στιγμή. Ζούσαμε κι εμείς μαζί τους στιγμές από το παρελθόν ενόσω επαληθευόταν η μύχια ελπίδα μας πως τα παιδιά πάντα βρίσκουν τον τρόπο.
Αθλητισμός ο Πολυδιάστατος
Ο αθλητισμός «σκοράρει» στην ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών, λειτουργώντας στον αντίποδα κάποιου καθοδηγητικού μοντέλου που έχει στόχο να τα «πατρονάρει».
Στον αθλητισμό κάθε παιδί μπορεί να ανακαλύψει αυτό που το χαροποιεί, το δικό του αγαπημένο παιχνίδι, και να το κάνει με το δικό του ρυθμό. Ο αθλητισμός μπορεί να διδάξει στα παιδιά να αγωνίζονται, να προσπαθούν για κάτι καλύτερο, για κάτι περισσότερο κάθε μέρα. Προσφέρει πολύτιμα μαθήματα που επεκτείνονται πέρα από τον αγωνιστικό χώρο, δεν αφορούν μόνο τη σωματική υγεία, αλλά περιλαμβάνουν κοινωνικές δεξιότητες, συναισθηματική ανθεκτικότητα και μια βάση για διά βίου ανάπτυξη.
Ενσταλάζει συνήθειες που ανοίγουν τον δρόμο σε ένα πιο υγιεινό και δραστήριο τρόπο ζωής. Τα παιδιά που ασχολούνται με τον αθλητισμό είναι πιο πιθανό να διατηρήσουν αυτές τις συνήθειες και στην ενήλικη ζωή, μειώνοντας την πιθανότητα παχυσαρκίας, αλλά και τα επίπεδα άγχους μέσω της εκτόνωσης που προσφέρει.
Παρέχει επίσης ένα ισχυρό περιβάλλον που αναδεικνύει την ομαδικότητα, καλλιεργεί την ενσυναίσθηση και τη συνεργασία. Τα παιδιά δημιουργούν δεσμούς, ενώ χάρη στη δομή και την πειθαρχία του αθλητισμού μαθαίνουν να διαχειρίζονται τις προκλήσεις αναπτύσσοντας κρίσιμες δεξιότητες ζωής. Είτε κατακτούν μια δύσκολη νίκη είτε βιώνουν μια σκληρή ήττα, εξελίσσονται και αποκτούν αυτοπεποίθηση.
Με την προϋπόθεση το περιβάλλον των αθλητικών δραστηριοτήτων τους να παρέχει ασφάλεια, να είναι ενθαρρυντικό, χωρίς αποκλεισμούς και άνιση μεταχείριση. Να δίνει έμφαση στην ανάπτυξη και όχι στα τρόπαια. Να διδάσκει στα παιδιά ότι σημασία έχει η προσπάθεια, η αποφασιστικότητα και ο χαρακτήρας τους και όχι τα νούμερα στον πίνακα αποτελεσμάτων.
Αθλητισμός Χωρίς Υποδομές
Στο σχολείο, η φράση «πάρτε την μπάλα και παίξτε» εξακολουθεί να είναι δημοφιλής. Και αυτή, για όσο τουλάχιστον διαρκεί η διδακτική ώρα. Μετά τη λήξη των μαθημάτων, η αυλή με το γήπεδο μπάσκετ δεν είναι προσβάσιμη για τους μαθητές ή τους απόφοιτους, όποιοι θέλουν να παίξουν πρέπει να είναι μέλη κάποιου σωματείου ή να βρουν ένα προσβάσιμο και ασφαλές ανοιχτό γήπεδο – χαρακτηριστικό είναι δε σε αυτά ότι το καλοκαίρι κλείνουν τους προβολείς το βράδυ στις 9:20, όταν πριν από 30 χρόνια τους έκλειναν στις 12.
Ωστόσο, δεν φτιάχνονται πλέον γήπεδα, οι υποδομές είναι ανύπαρκτες, ενώ η κατάσταση και στα κλειστά γυμναστήρια είναι απογοητευτική με τις παλιές, συνήθως, εγκαταστάσεις. Ούτε κολυμβητήρια κατασκευάζονται, σε μια χώρα που περιβάλλεται από θάλασσα και όπου μικροί και μεγάλοι, στην πλειονότητά τους, δεν ξέρουν κολύμπι.
Είναι χαρακτηριστικό πως ακόμα και ένα μεγάλο ποσοστό των φοιτητών στα ΤΕΦΑΑ δεν αγαπά τον αθλητισμό, με την επιλογή της σχολής να γίνεται συχνά για λόγους επαγγελματικής αποκατάστασης.
Όλα φανερώνουν την έλλειψη στρατηγικής. Και το ερώτημα παραμένει αναπάντητο. Πώς προσδιορίζεται ο αθλητισμός στο σχολείο; Είναι μάθημα; Και σε τι αποσκοπεί; Ποιος είναι ο στόχος; Τι σημαίνει για τους μαθητές και τους γονείς η ώρα της Γυμναστικής; Εάν θέλουμε να υπάρξει στρατηγική, κάποτε τα ερωτήματα αυτά πρέπει να απαντηθούν.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
