Πέμπτη πρωί του 1977, στην κεντρική πλατεία de Mayo της Αργεντινής στέκονται για ακόμη μια φορά εκατοντάδες γυναίκες, πιασμένες χέρι χέρι, αναζητώντας τα παιδιά τους που έπεσαν θύματα απαγωγής από τη δικτατορία του Jorge Rafael Videla.
Οι μητέρες της Plaza de Mayo όρθωσαν το ανάστημά τους στον φόβο εξαιτίας της δικτατορίας που επικρατούσε στην Αργεντινή από το 1977 ως το 1983. Συσπειρώθηκαν και δημιούργησαν ένα αντιμιλιταριστικό κίνημα, με στόχο να βρουν πληροφορίες για τα χαμένα τους παιδιά και να φέρουν ενώπιον της δικαιοσύνης τους υπεύθυνους.
«Ένιωσα ότι Ήμασταν Όλες το Ίδιο Άτομο»
Το κίνημα οι «Μητέρες της Plaza de Mayo» εγκαινιάστηκε επίσημα στις 30 Απριλίου 1977, όταν 14 μητέρες (Las Madres) πραγματοποίησαν την πρώτη τους πορεία στην Plaza de Mayo. Ακριβώς μπροστά από την έδρα της εθνικής κυβέρνησης της Αργεντινής, οι αποφασισμένες για δικαιοσύνη γυναίκες συνέχισαν να περπατούν αργά και σταθερά γύρω από την πλατεία, παρά τις πολλαπλές διαταγές από επίσημα χείλη να διαλυθούν.
Αναγνωρίσιμες από το λευκό μαντίλι στα μαλλιά και με τις φωτογραφίες των εξαφανισμένων συγγενών τους περασμένες στον λαιμό, οι μητέρες παρήλαυναν περιμετρικά της πόλης, με προορισμό την πλατεία. Σταδιακά, όλο και περισσότερες μητέρες συμμετείχαν στις διαμαρτυρίες, καθώς οι απαγωγές (συγκαλυμμένες «εξαφανίσεις») πλήθαιναν ραγδαία.
Εκείνοι που είχαν απαχθεί ήταν από αισιόδοξοι έφηβοι που ήλπιζαν πως το μέλλον βασίζεται στην αλλαγή και έμπειροι ενήλικες με βαθιά γνώση των κοινωνικών προβλημάτων που επικρατούσαν στη χώρα έως οποιονδήποτε απλώς καταπιανόταν με πολιτικά κόμματα ή παρατάξεις.
«Φυσικά και ήμασταν τρελές», καταθέτει η Almeida στο ντοκιμαντέρ. «Τρελές από τη θλίψη, από την ανημποριά. Πήραν το πολυτιμότερο δώρο μιας γυναίκας, το παιδί της».
Σε πολλές περιπτώσεις, τα πτώματα των «εξαφανισμένων» επιστρέφονταν στο σπίτι των συγγενών τους ανώνυμα, ένα επιβεβαιωτικό στοιχείο πως η εξαφάνισή τους ενορχηστρώθηκε από το δικτατορικό καθεστώς. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές, τα θύματα δεν βρίσκονταν ποτέ.
(Το ντοκιμαντέρ των Susana Blaustein Munoz και Loudres Portillo «The Mothers of Plaza de Mayo», γυρισμένο δύο χρόνια μετά την πτώση της δικτατορίας, εξιστορεί την τραγική αλλά ηρωική ιστορία των Madres και των χαμένων παιδιών τους. Χαμένων τόσο μεταφορικά όσο και κυριολεκτικά.)
Aντιδράσεις και Επιμονή
Η αποδοχή της διαμαρτυρίας των μητέρων δεν ήταν καθολική. Για την ακρίβεια, η πλειονότητα τις θεωρούσε τρελές που εναντιώνονταν στην κυβέρνηση με τόσο άμεσο τρόπο. «Φυσικά και ήμασταν τρελές», καταθέτει η Almeida στο ντοκιμαντέρ. «Τρελές από τη θλίψη, από την ανημποριά. Πήραν το πολυτιμότερο δώρο μιας γυναίκας, το παιδί της».
Το 2016, περισσότεροι από 1.000 βασανιστές και δολοφόνοι της δικτατορίας φυλακίστηκαν, ενώ 700 έχουν καταδικαστεί.
Παρά τις αντιδράσεις, τόσο της κυβέρνησης όσο και του ευρέος πληθυσμού, οι μητέρες προχώρησαν και σε άλλες δράσεις. Επικαλούμενες τη βοήθεια άλλων κρατών (Αμερική, Ελβετία κ.ά.), παρουσίαζαν την υπόθεση των απαγωγών με τα λιγοστά στοιχεία που διέθεταν, χωρίς βέβαια κάποιο αποτέλεσμα.
Μάλιστα, λόγω της επιμονής τους να συνεχίσουν τις διαμαρτυρίες, παρά τον φιλειρηνικό τους χαρακτήρα, μέλη του κινήματος ξυλοκοπήθηκαν και συνελήφθησαν. Τον Δεκέμβριο του 1977 μάλιστα, η Azucena Villaflor de Vincenti, η Maria Ponce de Bianco και η Esther Ballestrino de Careaga απήχθησαν, βασανίστηκαν και στη συνέχεια πετάχτηκαν ζωντανές από ένα αεροπλάνο.
Παρ’ όλα αυτά, οι μητέρες όχι μόνο δεν σταμάτησαν να διαμαρτύρονται στην πλατεία, αλλά πλήθαιναν κατά εκατοντάδες.
Η Διάσπαση
Οι «Μητέρες της Plaza de Mayo» διασπάστηκαν το 1986 και τα ιδρυτικά μέλη χωρίστηκαν στην «Ιδρυτική Γραμμή», η οποία εστίασε τις προσπάθειές της στη θέσπιση νομοθεσίας και στην επιστροφή των σορών, και στην «Ένωση», η οποία ήταν πιο ριζοσπαστική και δεν δεχόταν να αναγνωρίσει τους θανάτους των παιδιών μέχρι να προσαχθούν όλοι οι ένοχοι ενώπιον της δικαιοσύνης.
Πάντως, παρά τις καθοριστικές αντιξοότητες που αντιμετώπισαν με τον αγώνα τους, έχουν επιτύχει σε κάποιο βαθμό τους αρχικούς τους στόχους: το 2016, περισσότεροι από 1.000 βασανιστές και δολοφόνοι της δικτατορίας φυλακίστηκαν, ενώ 700 έχουν καταδικαστεί.
Πριν από σαράντα χρόνια, ωστόσο, αρνούνταν ακόμα και οι γείτονές τους να ακούσουν τα βάσανά τους. Ο Τύπος σιωπούσε και μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της χώρας συμμεριζόταν τη δικτατορία.
«Οι άνθρωποι φοβούνταν», θυμάται η ακτιβίστρια Haydée Gastelú de García Buelas. «Αν μιλούσα για τον απαχθέντα γιο μου στο κομμωτήριο ή στο σούπερ μάρκετ, έτρεχαν μακριά. Αλλά δεν μπορούσα να σωπάσω. Έπρεπε να το μάθουν όλοι, ακόμη κι αν δεν μας πίστευε κανείς».
Πορείες έως Σήμερα
Οι «Μητέρες της Plaza de Mayo» πραγματοποιούν έως και σήμερα την καθιερωμένη πορεία τους, για να διαφυλάξουν όχι μόνο τη μνήμη των παιδιών τους, αλλά και τη μνήμη ενός ολόκληρου λαού.
Μέσα από αυτή τη σχεδόν θρησκευτικής φύσης επαναλαμβανόμενη πομπή τους μπορούν να θρηνούν και ταυτόχρονα να δίνουν κουράγιο η μια στην άλλη. Να απελπίζονται και να μάχονται. Να αποκαλύπτουν τη διττότητα της γυναικείας φύσης και της μητρότητας. Ήταν αυτή η ιδιαίτερη συνθήκη που τις έκανε να μην εγκαταλείπουν.
«Γνωρίζουμε ότι λόγω της ηλικίας μας πιθανώς δεν θα ζήσουμε για να δούμε κάθε ένοχο να καταδικάζεται», λέει η Taty Almeida. «Αλλά, παρόλο που σήμερα μπορεί να χρειαζόμαστε αναπηρικά καροτσάκια και μπαστούνια για να σταθούμε όρθιες, είμαστε ακόμα εδώ!»
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Υπόθεση DATAWO: Προστασία Δικαιωμάτων Γυναικών και Θηλυκοτήτων στο Διαδίκτυο
Δανάη Δεληγεώργη: «Δεν είναι Χαρισματικοί Όλοι οι Έξυπνοι Άνθρωποι»
Τα Παπλώματα που Διηγούνται Ιστορίες
