Ο Will Smith ήθελε να γίνει «ο μεγαλύτερος σταρ του σινεμά στον κόσμο», όπως ανέφερε στο The Graham Norton Show. Για χρόνια δούλεψε σκληρά πάνω σε αυτό. Είχε προταθεί τρεις φορές για Όσκαρ A′ Aνδρικού Ρόλου και στις 27 Μαρτίου 2022 επιτέλους το κέρδισε.
Λιγότερο από μια ώρα πριν από τη στιγμή του θριάμβου του, ο Chris Rock έκανε ένα αστείο σχετικά με τα μαλλιά της γυναίκας του Will Smith και εκείνος τον πλησίασε στη σκηνή, τον χαστούκισε και του μίλησε υβριστικά ενόσω το σόου βρισκόταν σε ζωντανή μετάδοση. Όταν στη συνέχεια πήγε να παραλάβει το Όσκαρ του, απηύθυνε δακρυσμένος έναν συναισθηματικό λόγο και ζήτησε συγγνώμη από την Ακαδημία.
Η στιγμή της καριέρας του για την οποία είχε δουλέψει τόσο πολύ καιρό συνδέθηκε με μια στιγμιαία κακή συμπεριφορική επιλογή του.
Έχουν υπάρξει στιγμές στη ζωή μας που κι εμείς επιλέγουμε να μη συμπεριφερθούμε σωστά όταν μας έχει ενοχλήσει κάτι. Και στη συνέχεια βιώνουμε τόσο τις άμεσες όσο και τις μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες της συμπεριφοράς μας.
Το σημερινό άρθρο, με αφορμή το συγκεκριμένο περιστατικό, φιλοδοξεί να αναλύσει αυτού του είδους τη συμπεριφορά μας και να προτείνει έναν υγιή και αποδοτικό –αν και επώδυνο– τρόπο διαχείρισής της.
Τι Γνωρίζουμε και τι δεν Γνωρίζουμε
Καταρχήν, να ξεκαθαρίσουμε μερικά πράγματα.
Το σχόλιο του Chris Rock (ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, η αποδοκιμασία του από την Jada Pinkett Smith) λειτούργησε μόνο ως έναυσμα για την αντίδραση του Will Smith. Η πραγματική αιτία πίσω από τη συμπεριφορά του είναι βαθύτερη, περίπλοκη και σίγουρα άγνωστη σε όλους εμάς που δεν έχουμε πρόσβαση στο πώς μεγάλωσε, τι εμπειρίες είχε στη ζωή του και τι ψυχολογική επιρροή άσκησαν όλα αυτά τόσο πάνω του όσο και στη διαμόρφωση των σχέσεών του. Οποιεσδήποτε συζητήσεις σχετικά με αυτό το θέμα είναι απλές εικασίες.
Αντίστοιχα, ο αληθινός υπαίτιος και για τις δικές μας κακές συμπεριφορές μπορεί να παραμείνει ασύλληπτος, εφόσον δεν έχουμε διαθέσει ποτέ χρόνο και προσπάθεια να κοιτάξουμε βαθύτερα μέσα μας για να καταλάβουμε πώς και γιατί συμπεριφερόμαστε όπως συμπεριφερόμαστε.
Ωστόσο, μερικά πράγματα είναι προφανή. Η συμπεριφορά του Will Smith δεν είχε να κάνει ούτε με τον θεό (ή τον διάβολο) ούτε με τους ισχυρισμούς του ότι τον έκανε η αγάπη να συμπεριφερθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο και ότι χρειαζόταν να προστατεύσει το γυναικείο φύλο. Οι αναφορές στη θρησκεία και στο στερεότυπο ότι τα «ισχυρά» αρσενικά χρειάζεται να προστατεύουν τις «αδύναμες» γυναίκες που χρησιμοποίησε ως άμυνα για να δικαιολογήσει την κακή συμπεριφορά του είναι απλές κατασκευές. Και πάλι αντίστοιχα, εμείς επικαλούμαστε την αγάπη, την τιμή μας, την ελευθερία κ.ά., ή χρησιμοποιούμε άλλα στερεότυπα και προκαταλήψεις για να δικαιολογήσουμε τις δικές μας πράξεις.
Μια Υποθετική Ανάλυση με Εργαλεία Πλοήγησης τα Συναισθήματα
Υπάρχουν στιγμές –αν και όχι πάντοτε– που έχουμε μια ξεκάθαρη εικόνα στο μυαλό μας ή προσδοκία για το πώς θα θέλαμε οι άλλοι να συμπεριφέρονται ή πώς θα θέλαμε κάτι να εξελιχθεί.
Θυμός
Όταν το επιθυμητό αποτέλεσμα είναι τόσο ξεκάθαρο μέσα στο μυαλό μας είναι φυσικό να μην είμαστε ανοιχτοί σε κάτι διαφορετικό και να μην επιθυμούμε να αλλάξει το παραμικρό από αυτό που τόσο επιθυμούμε. Αν, αντί αυτού, εισπράξουμε κάτι άλλο, τότε νιώθουμε αδικημένοι· ότι κάτι παραβιάστηκε, με αποτέλεσμα τα πράγματα να μην έχουν την έκβαση που θέλουμε. Στη συνέχεια, μας πλημμυρίζουν μια σειρά από ακατανίκητες σκέψεις και συναισθήματα, προερχόμενα από παλιές εμπειρίες μας – συχνά υποσυνείδητα. Ο θυμός μπορεί γρήγορα να ενεργοποιήσει το νευρικό μας σύστημα και να μπλοκάρει τις σκέψεις και την πολιτισμένη συμπεριφορά μας. Τότε, αυτόματα και άφιλτρα, παρεκτρεπόμαστε.
Μετάνοια και Ντροπή
Πολύ σύντομα, όταν η ομίχλη αρχίσει να καταλαγιάζει και να φαίνονται όλα πιο ξεκάθαρα, συνειδητοποιούμε ότι τα πράγματα δεν πήγαν όπως τα είχαμε σχεδιάσει. Αυτό που συνέβη, το οποίο προκλήθηκε από δικές μας αποφάσεις και συμπεριφορές, δεν ήταν το επιθυμητό. Σε αυτή τη φάση, αρχίζουμε να μετανιώνουμε και να συνειδητοποιούμε ότι φανήκαμε κατώτεροι των περιστάσεων. Ίσως μέσα μας αρχίσουμε να κατηγορούμε τον εαυτό μας για τα ελαττώματά μας, εξαιτίας των οποίων δεν μας αξίζει να εισπράττουμε αγάπη ή να έχουμε επαφή με άλλους ανθρώπους ή μια θέση ανάμεσά τους. Αυτές οι σκέψεις είναι συνήθως συνδεδεμένες με τα φαντάσματα του παρελθόντος μας. Και τότε αρχίζουμε να νιώθουμε ντροπή.
Όμως, η ντροπή δεν μας «συμβουλεύει» να κάνουμε θετικές αλλαγές – μας «συμβουλεύει» ακριβώς το αντίθετο, για παράδειγμα να κρυφτούμε ή να επικρίνουμε. Και βασισμένοι στην πίστη ή σε τοξικά στερεότυπα (π.χ. τα αρσενικά πρέπει να προστατεύουν τα θηλυκά) ή στις σκληρές αλήθειες του κόσμου του θεάματος ή της ζωής γενικότερα («οι άλλοι λένε τρελά πράγματα για σένα», «οι άλλοι δεν σε σέβονται»), κάνουμε μια προσπάθεια για να «κρυφτούμε».
Η ντροπή μπορεί να είναι καταστροφική και οδυνηρή και μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην ψυχολογική μας υγεία, καθώς δεν λειτουργεί ως πυξίδα ηθικής συμπεριφοράς. Αντί να κατρακυλήσουμε σε αυτή την κατάσταση, όμως, μπορούμε να επιλέξουμε έναν διαφορετικό τρόπο να τη διαχειριστούμε – ναι, είναι επώδυνο, αλλά η αποζημίωση στο τέλος είναι λυτρωτική.
Το Αντίδοτο: Ενοχή και Αυτο-Συμπόνια
Αν και μπορεί να μην το βλέπουμε εκείνη τη στιγμή, εξακολουθούμε να έχουμε την επιλογή για το πώς μπορούν να εξελιχθούν τα πράγματα. Μπορούμε να «δούμε» τη μετάνοιά μας ως υπενθύμιση για το ότι οφείλουμε να πάρουμε χρόνο και να συλλογιστούμε τι είναι αυτό μέσα μας που χρειάζεται να αλλάξει και να «μεγαλώσει». Σημαντικό βήμα είναι να μετατοπίσουμε την προσοχή από τον εαυτό μας και τα ελαττώματά μας και να επικεντρωθούμε στη συμπεριφορά μας, προκειμένου να νιώσουμε ενοχή.
Όταν νιώθουμε ενοχή, μπορούμε να παραδεχτούμε ότι κάναμε κάτι λάθος, ίσως ενάντια στις αξίες μας, μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη για τη συμπεριφορά μας. Και για να γίνει αυτό, χρειάζεται, προτού να είμαστε σε θέση να μοιραστούμε την ιστορία μας, να ξεκινήσουμε να συμπεριφερόμαστε με καλοσύνη στον εαυτό μας – χρειαζόμαστε αυτο-συμπόνια.
Με άλλα λόγια, χρειάζεται να αναγνωρίσουμε ότι είμαστε ατελείς, ότι η ανεπάρκειά μας είναι ανθρώπινη, ότι δηλαδή και οι άλλοι έχουν την ίδια μοίρα με εμάς, και ενσυνείδητα να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να νιώσει τον πόνο – αλλά με καλοσύνη απέναντι στον εαυτό μας. Η μετατόπιση της προσοχής μας και η αυτο-συμπόνια μπορούν ως τακτικές να μας βοηθήσουν να υποκαταστήσουμε επιτυχώς την ντροπή μας με ενοχή.
Παρότι πρόκειται για συναίσθημα που επίσης μας προκαλεί δυσφορία, είναι προτιμότερο, καθώς μας ωθεί να αναλάβουμε την ευθύνη της συμπεριφοράς μας, μας βοηθάει να επικεντρωθούμε στο τι μπορούμε να κάνουμε για να διορθώσουμε τα πράγματα, όπως, για παράδειγμα, να ζητήσουμε συγγνώμη.
Μια Τελευταία Σκέψη
Όλοι έχουμε στιγμές όπως εκείνη του Will Smith. Όλοι μας μερικές φορές παρεκτρεπόμαστε και μπορούμε να το αναγνωρίσουμε. Η καλή επαφή με τον εαυτό μας και η επίγνωση είναι τα απαιτούμενα στοιχεία για να μπορούμε να καταλάβουμε τι μας προκαλεί και τους λόγους που υποκινούν τα συναισθήματά μας προτού να είμαστε σε θέση να παραδεχτούμε την ιστορία μας και να τη μοιραστούμε. Είναι ένα δύσκολο και επώδυνο μάθημα, αλλά το τελικό αποτέλεσμα είναι δυνατό και πολύτιμο, τόσο για εμάς όσο και για τους άλλους γύρω μας. Επειδή η συμπεριφορά μας έχει σημασία.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Ένας «Σωτήρας» στη Σκηνή των Oscar
