Το τεράστιο από πάρα πολλές πλευρές θέμα «ηλικία» και οι διακρίσεις λόγω αυτής εγείρει τόσο πολλά ζητήματα και άλλα τόσο πιθανά αγκαθάκια (νομικά, προσωπικών δεδομένων, προσβολής και παρενόχλησης), που σήμερα θα προτιμήσω να… εκτεθώ αλλιώς, αλλά ασφαλώς: θα διηγηθώ μια προσωπική μου εμπειρία και θα αναφέρω κάποιες διαπιστώσεις μου σχετικά με τις ηλικιακές διακρίσεις.
Λίγα εισαγωγικά, όμως…
Για τη διάκριση λόγω ηλικίας υπάρχουν πολλοί ορισμοί. Παραθέτω εδώ τον πιο απλό:
«Η ηλικιακή διάκριση ορίζεται ως ένα σύνολο αντιλήψεων και κοινωνικών συμπεριφορών που στηρίζεται στην αρνητική πλευρά της γήρανσης», και:
«…η απόσταση των γενεών μεταξύ τους και η έλλειψη διαγενεακής διάδρασης μόνο αρνητικές συνέπειες μπορεί να επιφέρει σε ένα κοινωνικό σύνολο που τα μέλη του είναι διαφορετικών ηλικιών».
Στο Δίκαιο της ΕΕ, «Η διάκριση λόγω ηλικίας στην απασχόληση και την εργασία απαγορεύεται βάσει των διατάξεων της Οδηγίας 2000/78/ΕΚ». Στις δε ΗΠΑ, σύμφωνα με διάφορα νομοθετήματα ανά πολιτεία, στοιχειοθετείται ηλικιακή διάκριση (age discrimination) σε πάρα πολλές περιπτώσεις, όπως απόλυση μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων προς όφελος προσλήψεων νεότερων, προσφορά καλύτερων ευκαιριών και καλύτερων εργασιακών συνθηκών σε νεότερους, χαρακτηρισμός «μεγάλος/μεγάλη» και στη συνέχεια απόλυση, παρενόχληση και εχθρική συμπεριφορά με επίκεντρο την ηλικία – και άλλα πολλά και σχετικά.
Με αρκετό χιούμορ αναφέρομαι στη βιολογική μου ηλικία, κάνοντας σαφή τη διαφορά με την «αντιληπτή» ηλικία: «Μα είναι μόνο ένα νούμερο!».
Πέρα από τους νόμους/πλαίσια και τις οδηγίες, είναι γεγονός ότι η ρευστή και ανατρεπτική εποχή μας έχει να επιδείξει κι άλλη μια ανατροπή: την εκτίναξη του προσδόκιμου της ζωής. Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι ο «γέρων ετών 40» που ανέφερε ότι τον παρέσυρε το τραμ κάποια εφημερίδα του 1930, σήμερα είναι «νεαρός, καμιά 40ριά» (αφήστε που μάλλον καβαλάει μηχανή). Και ο/η πενηντάρης/πενηντάρα πολύ συχνά ξεκινούν μια νέα ζωή, επαγγελματικά ή/και προσωπικά. Εβδομηντάρες και εβδομηντάρηδες ταξιδεύουν, επιμορφώνονται, κάνουν σπορ –ενίοτε τρέχουν σε μαραθώνιους– και βέβαια δεν διανοούνται, εφόσον είναι υγιείς, να σταματήσουν ξαφνικά να δουλεύουν την ακριβώς επόμενη μέρα από αυτή που έσβησαν τα μπόλικα κεράκια μιας τούρτας γενεθλίων.
Να επιβραδύνουν, ώστε να απολαύσουν ένα χόμπι ή τα κεκτημένα τους, ναι. Να δραστηριοποιηθούν ώστε η πείρα τους και οι γνώσεις τους να ενισχύσουν και να συμπληρώσουν τους νεότερους, ναι. Αλλά το να παραμεριστούν υποχρεωτικά, παρά τη θέλησή τους, γιατί έτσι «αποφάσισε» ένα πάλαι ποτέ στερεότυπο (της συνταξιοδότησης στα 67) και μια ξεπερασμένη αντίληψη «πολιτικής» ανθρώπινου δυναμικού, συνιστά σήμερα τρανή διάκριση – με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Συνεπάγεται κάτι, πάντα; Όχι βέβαια, δυστυχώς. Απέχουμε από την ιδανική κοινωνία που έχει τους νόμους ευαγγέλιο – ακόμα και για πολύ πιο βασικά δικαιώματα του ανθρώπου, όπως βιώνουμε τελευταία δυστυχώς.
Προσωπικά, το θέμα της ηλικίας δεν με άγχωσε ιδιαίτερα ποτέ. Δεν θυμάμαι δηλαδή να τρέμω ή να μελαγχολώ στην ιδέα των 40, ούτε των 50, ούτε –πιστέψτε με– των 60. Μάλλον με έκπληξη αντιμετωπίζω αυτή την τρελή φόρα που έχει πάρει τελευταία το κοντέρ («Μα πώς στην ευχή και πότε μου προέκυψε αυτή η ηλικία;») και με αρκετό χιούμορ: «Μα είναι μόνο ένα νούμερο», λέω, όταν αναφέρομαι στη βιολογική μου ηλικία, κάνοντας σαφή τη διαφορά με την «αντιληπτή» ηλικία. Ίσως γιατί είμαι τυχερή που έχω την υγεία μου και ακόμα πιο τυχερή που η ζωή μέχρι τώρα είναι, γενικά, ευγενική μαζί μου.
Άκουσα να μου λέει το απίστευτο: ότι, σύμφωνα με την πολιτική του οργανισμού, θα έπρεπε να αποχωρήσω σε δύο χρόνια λόγω… ορίου ηλικίας.
Παρ’ όλα αυτά, το πιο εκκωφαντικό αστροπελέκι έρχεται έπειτα από μια παρατεταμένη λιακάδα. Κι έτσι, ένα ωραίο πρωινό, όπου μόλις είχα εισπράξει τα εύσημα για τη συνολική μου αξιολόγηση (άριστα) από τον εργοδότη μου, άκουσα να μου λέει το απίστευτο: ότι, σύμφωνα με την πολιτική του οργανισμού, θα έπρεπε να αποχωρήσω σε δύο χρόνια λόγω… ορίου ηλικίας. Το αστείο (αν δεν έμοιαζε πολύ σοβαρό) ήταν ότι ο ίδιος είχε αρκετά μεγαλύτερη ηλικία από εμένα! Τέλος πάντων, για να μη σας κουράζω, ήταν σαφές ότι η παρωχημένη «πολιτική», στα όρια της νομιμότητας, ήταν απλώς το πρόσχημα – μια μεγάλη αναδιοργάνωση και αλλαγή πλεύσης ήταν ο πραγματικός λόγος.
Για την ιστορία, να αναφέρω ότι η λύση υπήρξε ικανοποιητική και κοινώς αποδεκτή. Δεν είναι εκεί, όμως, το θέμα. Η εμπειρία ήταν τουλάχιστον τραυματική. Και είναι, είμαι σίγουρη, το ίδιο για πολλές χιλιάδες ανθρώπους που ίσως δεν είναι τόσο τυχεροί ώστε να έχουν «σημεία στήριξης», ούτε τον χρόνο να μπορούν να σκεφτούν τι θα κάνουν «μετά».
Παρά τις εξαιρετικές συνθήκες αποχώρησής μου, μου πήρε περίπου έναν χρόνο για να κατασταλάξει μέσα μου το σοκ. Και να αντιστρέψω την αρνητική εμπειρία μου σε κάτι θετικό.
Κι έτσι εμπνεύστηκα ένα σχέδιο/project, ένα ψηφιακό όχημα που θα επιδιώξει να προσφέρει ένα βήμα σε όσους έχουν ξεπεράσει το στερεοτυπικό «όριο» ηλικίας αλλά συνεχίζουν να είναι ενεργά και επιδραστικά μέλη της κοινωνίας μας. Που θα συμβάλλει στην επαγγελματική συγκατοίκηση και στη διάδραση με τους νεότερους. Και παράλληλα, ένα hub για όσους θέλουν να μάθουν νέες τάσεις, νέες ιδέες, να «δικτυωθούν» με όσους νιώθουν ότι η ηλικία τους είναι… Just a Number!*
Η κοινωνία της συμπερίληψης και η εξάλειψη των διακρίσεων τροχοδρομεί ταχύτατα. Πιστεύω ακράδαντα ότι θα απογειωθεί με ασφάλεια για να προσγειωθεί σε έναν κόσμο πιο δίκαιο και πιο ηθικό. Είναι θέμα χρόνου.
*Περισσότερα για το Just a Number στο Delphi Economic Forum, ενότητα People/Gender and Leadership: How to Create Change (9/4/22).
Δείτε ακόμη στην αθηΝΕΑ:
Φωτιά στα Στερεότυπα: Οι Δύο Όψεις Ενός “Σκληρού” Νομίσματος
