Αυτό που έμαθα από μικρό παιδί και νομίζω αρκετοί άνθρωποι το έχουν αντιμετωπίσει, ήταν ο ρόλος της “ταμπέλας”. Συχνά άκουγα τη μητέρα μου να μου λέει: “είσαι πολύ καλή στη δουλειά σου, αλλά στις σχέσεις σου δεν τα καταφέρνεις καθόλου”. Πέρασα την περίοδο της αντίδρασης, μετά του θυμού και με τα χρόνια κατάλαβα ότι το καλύτερο ήταν να μη δίνω σημασία γιατί ήξερα ποια πραγματικά ήμουν και επίσης είχα αποκτήσει αρκετή αυτοπεποίθηση από τις εμπειρίες μου, τόσο που δεν επηρεαζόμουν εύκολα πια από την κριτική και τις ταμπέλες. Επίσης αυτό που κατανόησα ήταν ο φόβος της μητέρας μου να αντιμετωπίσει τη δική της ανασφάλεια σε οποιαδήποτε αποτυχία είχα εγώ. Πώς μεταφράζονται όμως τα μαθήματα αυτά στο μεγάλωμα των δικών μου παιδιών;
“Ταμπέλες” και “Ρόλοι”
Έχετε ακούσει ποτέ τη φράση από έναν μπαμπά ή μια μαμά προς το παιδί του: “Δεν είσαι τόσο καλός στα μαθηματικά όσο ο φίλος σου ο Γιώργος!”; Πολλές φορές, από την έντονη αγάπη προς τα παιδιά μας και το μόνιμο ενδιαφέρον μας για την εξέλιξή τους, μπερδευόμαστε ανάμεσα στο τι πραγματικά εκείνα θέλουν και ποιες είναι οι δικές μας προσδοκίες. Είναι μια παγίδα στην οποία οι περισσότεροι γονείς πέφτουμε, χωρίς να το συνειδητοποιούμε αμέσως ή και καθόλου σε ορισμένες περιπτώσεις.
Θυμάμαι στον πρώτο μου γιο, οποιαδήποτε δεξιότητα και αν είχε, τον πήγαινα σε διάφορα εργαστήρια για να γίνει καλύτερος. Ώσπου μια μέρα γύρισε και μου είπε το εξής: “Ξέρεις μαμά, θέλω να σταματήσω από τους παραδοσιακούς χορούς. Πηγαίνω μόνο για να σε ευχαριστήσω γιατί έβλεπα πόσο χαρούμενη είσαι”. Παρόλο που την πρώτη χρονιά το ήθελε και ο ίδιος, στη συνέχεια είχε βαρεθεί, όμως δυσκολεύτηκε να μου το πει γιατί ένιωθε ότι κάτι περίμενα από εκείνον. Είχε μπει σε “ρόλο” και δεν το κατάλαβα αμέσως.
Δεν είναι πάντα εύκολο να βάλει κανείς όρια και να επαινέσει με εποικοδομητικό τρόπο τις προσπάθειες των παιδιών.
Πώς ισορροπούμε όμως την επιθυμία μας να γίνουν οι μικροί μας δημιουργικοί και συνεπείς χωρίς να χρησιμοποιούμε ταμπέλες; Πόσο εύκολο είναι να αποφεύγουμε τα επίθετα στην προσπάθειά μας να πείσουμε τα παιδιά να κάνουν κάτι ή να διορθώσουν μια συμπεριφορά; Πώς μπορούμε να δουλέψουμε για μια καλή σχέση με το παιδί μας και πόσο καλά εκπαιδευμένοι είμαστε γι’ αυτό; Γιατί δεν βοηθούν οι ταμπέλες, αλλά οι χρήσιμοι έπαινοι;
Δεν είναι πάντα εύκολο να βάλει κανείς όρια και να επαινέσει με εποικοδομητικό τρόπο τις προσπάθειες των παιδιών. Όταν ο γιος μου ερχόταν να μου εκμυστηρευτεί κάτι που δεν μπορούσε να καταφέρει, αντί να το αντιμετωπίσω ως αδυναμία, άρχισα να το βλέπω ως μια ευκαιρία για να έρθουμε πιο κοντά. Προσπάθησα να τον ακούσω χωρίς επικρίσεις και σχολιασμούς, καθώς αυτό είναι ένα βασικό αγκάθι στην επικοινωνία που μπορεί να υπονομεύσει ακόμη και την αυτοπεποίθηση ενός παιδιού στο μέλλον. Θυμάμαι ότι είχα φίλους στην εφηβεία να παραπονιούνται πως δεν κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους γιατί δεν ήταν αποδεκτά από τους γονείς τους. Αυτό τους ακολούθησε σε όλη τους τη ζωή, προκαλώντας συγκρούσεις, εντάσεις και μπλοκάροντας την προσωπική τους εξέλιξη.
Χρήσιμος Έπαινος
Στον αντίποδα της κριτικής, έχετε ακούσει ποτέ ότι το “μπράβο” είναι τοξικό; Συχνά εμείς οι γονείς εστιάζουμε σε ένα μπράβο, αντί να επικεντρώνουμε την επιβράβευσή μας στην προσπάθεια των παιδιών μας συγκεκριμένα. Η περιγραφική τίμηση ή αλλιώς ο χρήσιμος έπαινος έρχεται να μας διδάξει έναν καινούργιο τρόπο επιβράβευσης των παιδιών, μακριά από τις τοξικές ταμπέλες που τόσο μας έχουν ταλαιπωρήσει.
Υιοθετώντας αυτή την πρακτική, παρατήρησα ότι όταν περιέγραφα στα παιδιά μου, για παράδειγμα, πόσο ωραία προσπάθεια έκαναν για να βάλουν όλα τα πράγματα και τα παιχνίδια τους στη σωστή θέση στο δωμάτιό τους, εκείνα αντιλαμβάνονταν τον έπαινο ως κάτι πέρα από θαυμασμό. Όταν τους περιέγραφα τα βήματά τους, ανακάλυψα πως έκαναν ένα μεγάλο βήμα να εκτιμήσουν πολύ καλύτερα τον εαυτό τους. Μαθαίνουν παράλληλα την αξία της προσπάθειας πέρα από αυτήν του αποτελέσματος.
Οι λέξεις “ποτέ”, “πάντα”, “παντού”, “πουθενά”, με τον αφοριστικό τους χαρακτήρα, βγήκαν σιγά σιγά από το λεξιλόγιό μου, όπως επίσης τα επίθετα . Σας ομολογώ πως δεν είναι καθόλου εύκολη άσκηση, αλλά διαπιστώνω πως έχει αποτέλεσμα. Την επόμενη φορά που θέλετε να επαινέσετε το παιδί σας, προσπαθήστε να μη του πείτε απλά ένα μπράβο αλλά να περιγράψετε την διαδικασία και την προσπάθεια που κατέβαλε για να το πετύχει και τα συναισθήματα που σας προκάλεσε.
