Έντεκα γυναίκες και έξι άνδρες απαρτίζουν το υπουργικό συμβούλιο υπό τον νέο πρωθυπουργό της Ισπανίας, Pedro Sánchez. Η αναλογία ξάφνιασε, ευχάριστα αρκετούς, και έγινε αφορμή για να επανέλθει στο προσκήνιο το ζήτημα της αυτονόητης ανάγκης για έμφυλη ισότητα. Είναι, λοιπόν, μια ευκαιρία, να αναστοχαστούμε ως κοινωνία και να προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε ένα από τα πιο σημαντικά ερωτήματα που αφορούν στη σχέση γυναίκας/εξουσίας: με ποιον τρόπο αναγνωρίζουμε και πώς προσδιορίζουμε τη γυναικεία εξουσία;
Η φωνή των γυναικών στη δημόσια σφαίρα σχετίζεται με τον βαθμό που μπορούν να διεκδικούν εξουσία και να ασκούν επιρροή στη διαμόρφωση του κοινωνικού γίγνεσθαι. Ωστόσο, πόσο συχνά η γυναικεία φωνή βρίσκει ευήκοα ώτα; Πόσες, άραγε, φορές έχουμε γίνει όλοι μάρτυρες περιστατικών που αναπαράγουν άκριτα καταστρεπτικές στερεοτυπικές αντιλήψεις για το ποια οφείλει να είναι η θέση της γυναίκας μέσα στην κοινωνία;
Η πρακτική της αποσιώπησης της φωνής των γυναικών, δυστυχώς, δεν μας είναι άγνωστη. Ακόμα χειρότερα, η συχνά δίχως αποδοκιμασίες επαναληπτικότητα συντελεί στην εγκαθίδρυση μιας άτυπης κανονικότητας, βασισμένης στον χλευασμό, τον σαρκασμό και την άρνηση της διαφορετικότητας. Πώς μπορούμε, άραγε, να ξεχάσουμε τα περιστατικά λεκτικού σεξισμού στην Βουλή των Ελλήνων; Όσοι από εμάς δείχνουμε ένα ενδιαφέρον στα διεθνή δρώμενα, θα θυμόμαστε το τρόπο με τον οποίο αφαιρέθηκε το δικαίωμα ομιλίας στην Αμερικανίδα γερουσιαστή Elizabeth Warren τον Φεβρουαρίο του 2017 (#LetLizSpeak). Αν ψάξουμε, σίγουρα θα ανακαλύψουμε ουκ ολίγες περιπτώσεις υποβιβασμού του δημόσιου γυναικείου λόγου (και φαντάζομαι ότι, δυστυχώς, τα παραδείγματα πολλαπλασιάζονται στην ιδιωτική σφαίρα).
Για ποιο λόγο, όμως, η φωνή των γυναικών δεν ακούγεται τόσο συχνά στον δημόσιο χώρο; Πιστεύω ότι έχει να κάνει με δύο βασικές παραμέτρους. Πρώτα, οφείλουμε να αναρωτηθούμε για το πώς έχουμε μάθει να θ(ε)ωρούμε τις γυναίκες που ασκούν εξουσία και έπειτα, οφείλουμε να αναρωτηθούμε γιατί ο συμβατικός ορισμός της εξουσίας τείνει να αποκλείει τις γυναίκες.
Ας πάμε λίγο πίσω στην Ιστορία, από την “ανδρόψυχη καρδιά” της Κλυταιμνήστρας (για να κυβερνήσει στην απουσία του Αγαμέμνονα έπρεπε να υιοθετήσει ανδρικά χαρακτηριστικά) έως την καταστροφική Μέδουσα, η εικόνα της οποίας εξακολουθεί να αναπαράγεται στις μέρες μας για να δηλώσει με τον πιο απεχθή τρόπο την κατατρόπωση της προοπτικής γυναικείας εξουσίας. Η εξουσία είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένη με τον ανδρικό κόσμο, που το πολιτισμικό μοντέλο ενός ισχυρού ατόμου δεν δύναται να παραπέμψει στη γυναικεία φιγούρα.
Ωστόσο, στις μέρες μας, περισσότερο από κάθε άλλη ιστορική περίοδο, οι γυναίκες διεκδικούν θέσεις ηγεσίας και ευθύνης και συμμετέχουν στη δημόσια σφαίρα όλο και συχνότερα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 23,8% των μελών κοινοβουλίου είναι γυναίκες. Στην Ελλάδα, από το 1953 με την εκλογή της πρώτης Ελληνίδας βουλευτή Ελένης Σκούρα, το ποσοστό των γυναικών στην Βουλή ολοένα και αυξάνεται. Ωστόσο, έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, 56 μόλις γυναίκες εκλέχθηκαν στο βουλευτικό αξίωμα, κατατάσσοντας την Ελλάδα στην 108η θέση παγκοσμίως, ενώ μονάχα 8 γυναίκες κατέχουν σήμερα υπουργική θέση.
Αν κάποιος μας πει: “κλείστε τα μάτια και φανταστείτε έναν ηγέτη”, οι περισσότερες και οι περισσότεροι από εμάς θα σκεφτούμε μια ανδρική φιγούρα. Τόσο ισχυρό είναι το πολιτισμικό στερεότυπο της εξουσίας και τόσο βαθειά συνδεδεμένο με την ανδρική φύση. Πώς, λοιπόν, μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε; Πώς θα καταφέρουμε να προωθήσουμε τη γυναικεία φωνή σ’ ένα περιβάλλον όπου η ισχύς (παρ’ όλο γένους θυληκού) έχει εδραιωθεί ως ανδρικό χαρακτηριστικό;
