Πριν από μερικές ημέρες είδε το φως της δημοσιότητας ένα βίντεο το οποίο απαθανάτιζε τον Tenzin Gyatso, ήτοι τον 14ο Dalai Lama, να φιλάει στα χείλη ένα ανήλικο αγόρι (αγνώστου ταυτότητας) και εν συνεχεία να του ζητάει να του «ρουφήξει» τη γλώσσα.
Είναι μάλιστα εμφανές πως καθ’ όλη τη διάρκεια της σκηνής ο Dalai Lama κρατά τα χέρια του παιδιού ακινητοποιώντας το, και όταν εκείνο διστάζει να τον φιλήσει, το εξαναγκάζει τραβώντας το από το πιγούνι.
Το Γεγονός και οι Αντιδράσεις
Το συμβάν διαδραματίστηκε περί τα τέλη Φεβρουαρίου σε μια φιλανθρωπική εκδήλωση στην Ινδία, στο ναό του Dalai Lama στην Νταραμσάλα, όπου βρίσκονταν περίπου 100 μαθητές οι οποίοι μόλις είχαν αποφοιτήσει από το ινδικό Ίδρυμα M3M.
Εκεί, το ανήλικο αγόρι πλησίασε τον θρησκευτικό ηγέτη ζητώντας του να τον αγκαλιάσει ως ένδειξη σεβασμού. Οι υπόλοιποι παρευρισκόμενοι φαίνεται πως διασκέδαζαν, γελούσαν και χειροκροτούσαν επικροτώντας τη σκηνή. Αυτό όμως που σε κάποιους φάνηκε ως αστείο πείραγμα, άλλους τους προβλημάτισε και τους εξόργισε και το χαρακτήρισαν «απαράδεκτο, αηδιαστικό, σκάνδαλο».
Το Πανεπιστήμιο του Stanford σε σχετική ανάλυση που έχει δημοσιεύσει για την κατηγοριοποίηση της μη συναινετικής σεξουαλικής επαφής περιλαμβάνει σε αυτή το φιλί ή την απόπειρα φιλιού χωρίς συγκατάθεση.
Μάλιστα, ο γνωστός μη κερδοσκοπικός οργανισμός για τα Δικαιώματα του Παιδιού «Haq» (με έδρα το Δελχί), σε δήλωσή του στο CNN καταδίκασε «κάθε μορφή κακοποίησης των παιδιών», διευκρινίζοντας πως «κάποια άρθρα αναφέρονται στην κουλτούρα του Θιβέτ σχετικά με την επίδειξη της γλώσσας, αλλά αυτό το βίντεο σίγουρα δεν αφορά καμία πολιτισμική έκφραση και, ακόμη και αν είναι, τέτοιες πολιτισμικές εκφράσεις δεν είναι αποδεκτές».
Οι Πολιτισμικές Διαφορές
Την κριτική του «Haq» κατήγγειλαν ορισμένοι από τους υποστηρικτές του Dalai Lama, θεωρώντας ότι αποτελεί παρερμηνεία των ενεργειών του ηγέτη τους από τον «δυτικό φακό». Ο Namdol Lhagyari, ένας εξόριστος ακτιβιστής από το Θιβέτ, πήρε το μέρος του ηγέτη του με ανάρτησή του στο Twitter, υποστηρίζοντας πως πλέον η έκφραση των συναισθημάτων και η έννοια του καθωσπρεπισμού έχουν ζυμωθεί μαζί και έχουν δυτικοποιηθεί τόσο που αλλοιώθηκαν, καθώς, όπως τόνισε, είναι αποτρόπαιο να προσπαθεί κανείς να ερμηνεύσει τον θιβετιανό τρόπο έκφρασης χρησιμοποιώντας την αφήγηση, τα έθιμα και την κοινωνική επιρροή στο φύλο και στη σεξουαλικότητα άλλων πολιτισμών.
Σύμφωνα δε με το Ινστιτούτο Σπουδών Ανατολικής Ασίας του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ, «το να βγάζει κανείς τη γλώσσα του έξω είναι ένδειξη σεβασμού ή συμφωνίας και χρησιμοποιούνταν συχνά ως χαιρετισμός στην παραδοσιακή θιβετιανή κουλτούρα».
Η Συγγνώμη του Dalai Lama
Μετά την πληθώρα των αντιδράσεων, το γραφείο Τύπου του Dalai Lama εξέδωσε την παρακάτω απολογητική ανακοίνωση:
«Η Αγιότητά του επιθυμεί να ζητήσει συγγνώμη από το αγόρι και την οικογένειά του, καθώς και από τους πολλούς φίλους του σε όλο τον κόσμο, για την ενόχληση που μπορεί να προκάλεσαν τα λόγια του. Η Αγιότητά του συχνά πειράζει τους ανθρώπους που συναντά με αθώο και παιχνιδιάρικο τρόπο, ακόμη και δημοσίως και μπροστά στις κάμερες. Λυπάται για το περιστατικό».
Αξίζει να σημειωθεί πως δεν είναι η πρώτη φορά που το γραφείο Τύπου του ηγέτη αναγκάζεται να απολογηθεί για τη συμπεριφορά και τα λεγόμενά του. Ο Dalai Lama έχει προκαλέσει και στο παρελθόν αντιπαραθέσεις.
Για παράδειγμα, το 2019 προέβη σε σεξιστικό σχόλιο κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στο BBC, όπου δήλωσε πως θα είναι σίγουρα ελκυστικότερο να τον διαδεχτεί μια γυναίκα Dalai Lama, ενώ πέρσι, σχολιάζοντας την αύξηση του αριθμού των Αφρικανών προσφύγων στην Ευρώπη, υποστήριξε ότι είναι αδύνατο όλη η γηραιά ήπειρος να γίνει τελικά μια μουσουλμανική ή αφρικανική χώρα, προσθέτοντας ότι είναι καλύτερα να κρατήσουμε την Ευρώπη για τους Ευρωπαίους.
Η Αξία των Νόμων
Το περιστατικό με το ανήλικο αγόρι, πάντως, θα πρέπει να αξιολογηθεί βάσει του νόμου και όχι προσωπικών πεποιθήσεων και ερμηνειών. Σύμφωνα με το άρθρο 34 παρ. 1 της σχεδόν παγκοσμίως επικυρωθείσας Συνθήκης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (1989), τα συμβαλλόμενα κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να προστατεύουν το παιδί από κάθε μορφή σεξουαλικής εκμετάλλευσης και σεξουαλικής κακοποίησης, λαμβάνοντας ιδίως όλα τα κατάλληλα εθνικά, διμερή και πολυμερή μέτρα για την πρόληψη της παρακίνησης ή του εξαναγκασμού του να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε παράνομη σεξουαλική δραστηριότητα.
Στην Ελλάδα, από τον Ιανουάριο ως τον Μάρτιο του 2023 καταγράφηκαν 80 καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων (αύξηση των καταγγελιών κατά 33% σε σχέση με το ίδιο διάστημα του 2022), ενώ το 65%-75% των καταγγελιών για σεξουαλική κακοποίηση αφορούσε παιδιά ηλικίας 3-7 ετών, με το 92% των δραστών να προέρχεται από το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Έκθεση της Διαβούλευσης για την Πρόληψη της Παιδικής Κακοποίησης, Γενεύη, 1999), ως σεξουαλική κακοποίηση του παιδιού νοείται η εμπλοκή του σε σεξουαλική δραστηριότητα που το ίδιο ή δεν κατανοεί πλήρως, δεν είναι σε θέση να συναινέσει με πλήρη επίγνωση ή για την οποία το παιδί δεν είναι αναπτυξιακά προετοιμασμένο και δεν μπορεί να δώσει τη συγκατάθεσή του, ή που παραβιάζει τους νόμους και τα κοινωνικά πρότυπα της κοινωνίας.
Κακοποίηση μπορεί να συνιστά το ακατάλληλο άγγιγμα και το χάιδεμα, αλλά οι περισσότερες αναφερόμενες περιπτώσεις είναι αυτές που αφορούν διείσδυση και ασέλγεια. Επιπρόσθετα, το Πανεπιστήμιο του Stanford σε σχετική ανάλυση που έχει δημοσιεύσει για την κατηγοριοποίηση της μη συναινετικής σεξουαλικής επαφής περιλαμβάνει σε αυτή το φιλί ή την απόπειρα φιλιού χωρίς συγκατάθεση.
Σεξουαλική Παρενόχληση και «Σφαίρα Εμπιστοσύνης»
Σκοπός του συγκεκριμένου άρθρου δεν είναι να αποδείξει τι συνέβη στην πραγματικότητα στην περίπτωση του Dalai Lama, αλλά να θίξει το σημαντικότατο ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης των παιδιών.
Πώς μπορεί κάποιος να κακοποιεί σεξουαλικά ένα παιδί; Πώς μπορεί κάποιος να κακοποιεί σεξουαλικά ένα παιδί 3 χρόνων; Πώς είναι δυνατόν αυτός ο κάποιος να ανήκει στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον;
Πρόκειται για ένα φαινόμενο πολύ πιο σύνηθες από ό,τι θέλουμε να πιστεύουμε και πολύ πιο «κοντά» μας απ’ ό,τι νομίζουμε. Στην Ελλάδα, από τον Ιανουάριο ως τον Μάρτιο του 2023 καταγράφηκαν 80 καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων (αύξηση των καταγγελιών κατά 33% σε σχέση με το ίδιο διάστημα του 2022), ενώ το 65%-75% των καταγγελιών για σεξουαλική κακοποίηση αφορούσε παιδιά ηλικίας 3-7 ετών, με το 92% των δραστών να προέρχεται από το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον.
Ένας μέσος άνθρωπος θα αδυνατούσε να κατανοήσει πολλά από τα στοιχεία της παραπάνω πρότασης. Πώς μπορεί κάποιος να κακοποιεί σεξουαλικά ένα παιδί; Πώς μπορεί κάποιος να κακοποιεί σεξουαλικά ένα παιδί 3 χρόνων; Πώς είναι δυνατόν αυτός ο κάποιος να ανήκει στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον;
Να είναι δηλαδή η μητέρα ή ο πατέρας, ο παππούς, η θεία… Ίδια εντύπωση στο παρελθόν μάς έχουν προκαλέσει τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων από δασκάλους, θρησκευτικούς λειτουργούς, προπονητές. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο που η πλειονότητα των δραστών φέρουν αυτό το προφίλ.
Μάλλον βασίζεται σε έναν εξαιρετικά «πετυχημένο» συνδυασμό φόβου και έλλειψης γνώσης τόσο από την πλευρά του παιδιού-θύματος όσο και από την πλευρά των ατόμων που οφείλουν να το προστατεύουν.
Οι περισσότεροι δράστες που κακοποιούν σεξουαλικά ανήλικα παιδιά ανήκουν στην «σφαίρα εμπιστοσύνης» τους, περνούν πολύ χρόνο μαζί τους, τους προκαλούν το αίσθημα του σεβασμού, του θαυμασμού ή/και του φόβου και της ενοχής και έτσι εξασφαλίζουν συνήθως την ανοχή και τη σιωπή των θυμάτων που είναι από τη φύση τους πιο ευάλωτα λόγω της ηλικίας και του επιπέδου της ωριμότητάς τους.
Η απουσία σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης από νεαρή ηλικία, η απουσία επαγγελματιών ψυχικής υγείας στα σχολεία, η ελλιπής κατάρτιση του εκπαιδευτικού προσωπικού των σχολείων για την αναγνώριση μοτίβων συμπεριφοράς των θυμάτων σε συνδυασμό με την ασθενή νομική προστασία που τους προσφέρεται σε περίπτωση αντίστοιχης καταγγελίας, οι προβληματικές σχέσεις που αναπτύσσονται εντός των οικογενειών με θεμέλια τον φόβο και όχι τον διάλογο, την κατανόηση και την εμπιστοσύνη, αλλά και η αφέλεια ορισμένων γονιών είναι κάποιες από τις αιτίες του εγκληματικού φαινομένου.
Επομένως, το συμπέρασμα είναι το εξής: δεν είναι δυνατόν να μιλάει κάποιος για συναίνεση του ανήλικου παιδιού στο φιλί με τον 87χρονο Dalai Lama.
Δεν είναι δυνατόν το κοινό, συμπεριλαμβανομένων των γονιών του, να επικροτεί τέτοιες συμπεριφορές. Δεν είναι δυνατόν να καταπατάται το θεμελιώδες δικαίωμα της προστασίας από τη (σεξουαλική) κακοποίηση του ανήλικου αυτού παιδιού στον βωμό των εθίμων και του σεβασμού προς το πρόσωπο ένας θρησκευτικού ηγέτη.
Ένα πεζό παράδειγμα αντιπαραβολής είναι αυτό: θα είχαμε άραγε την ίδια αντίδραση αν στο βίντεο δεν απεικονιζόταν ο Dalai Lama να κακοποιεί το παιδί αλλά ένας άλλος τυχαίος 87χρονος Θιβετιανός; Δεν το νομίζω.
Τα ήθη και τα έθιμα κάθε τόπου γίνονται σεβαστά στο μέτρο που δεν θίγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων, ενηλίκων και ανηλίκων. Και ασφαλώς το δικαίωμα στην ελευθερία της συμμετοχής στην πολιτιστική ζωή (και πολιτισμική ταυτότητα) κατοχυρώνεται τόσο στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα (κυρίως άρθρο 15 παρ. 1) όσο και στη Συνθήκη για τα Δικαιώματα του Παιδιού (άρθρα 4, 17 στοιχ. α και β, 29 παρ. 1γ, 30, 31), χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως δύναται να «υπερτερεί» των άλλων αντιστοίχως κατοχυρωμένων δικαιωμάτων.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Το «Αόρατο» και Αποτρόπαιο Έγκλημα του Trafficking
Ονοματεπώνυμο: Çiğdem Kotil. Ιδιότητα: Άνθρωπος
Ruth Bader Ginsburg: Η Δύναμη της Μειοψηφούσας Γνώμης
