Κάποιος που μιλάει αγγλικά και ισπανικά, μπορεί να επικοινωνήσει με σχεδόν 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, περίπου δηλαδή με το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ο συνδυασμός δε αγγλικών με κινεζικά θα μπορούσε να συνδέσει κάποιον με πάνω από 2,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους.
Τα αγγλικά είναι, πράγματι, η lingua franca της εποχής μας, με 1,5 δισεκατομμύριο ομιλητές. Ωστόσο, είναι σημαντικό στον πολύγλωσσο κόσμο μας, με αναφαίρετο το δικαίωμα να αντιλαμβανόμαστε και να κατανοούμε όλοι μας αυτό που λέγεται και γίνεται σε παγκόσμια κλίμακα, να μας υπενθυμίζεται πως η Διεθνής Ημέρα Μετάφρασης και Διερμηνείας σήμερα, στις 30 Σεπτεμβρίου, έχει λόγο που γιορτάζεται.
Τουλάχιστον, είναι μια εκδήλωση τιμής στους ανθρώπους εκείνους που μοχθούν όχι απλώς να μεταφέρουν, αλλά τρόπον τινά να ερμηνεύσουν, ως «συνδημιουργοί», σε μια άλλη γλώσσα αυτό που έχει γραφεί ή ειπωθεί στις σύγχρονες «Βαβυλωνίες» μας.
Στην πρωτότυπη «Βαβυλωνία», εκείνη που έγραψε ο Δημήτριος Κ. Βυζάντιος, την πρώτη ελληνική κωμωδία που γράφτηκε μετά το 1821, Έλληνες από διάφορα μέρη γιορτάζουν σε μια λοκάντα του Ναυπλίου τη νίκη των Μεγάλων Δυνάμεων στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Για την ακρίβεια, γλεντούν ενόσω επικρατεί απόλυτη ασυνεννοησία, καθώς ο Χιώτης, ο Ζακυνθινός, ο Πελοποννήσιος, ο Αρβανίτης, ο Κύπριος, ο Κρητικός, ο λόγιος πρωτευουσιάνος, οι άνδρες της αστυνομίας, καθώς και άλλοι, μιλούν ο καθένας τη δική του διάλεκτο, σε μια αναδυόμενη χώρα που ακόμα δεν έχει βρει –και θα αργήσει πολύ να βρει– τη γλωσσική της ταυτότητα.
Ευτυχώς οι διερμηνείς δεν λείπουν από τις επίσημες πολιτικές συναντήσεις κορυφής της εποχής μας και έτσι, σε ό,τι αφορά τη γλώσσα τουλάχιστον, όλα βαίνουν καλώς. Αλλά σε αυτές τις σύγχρονες «Βαβυλωνίες», άραγε, πόσοι και ποιοι είναι εξοικειωμένοι με τη lingua franca; Ποιοι πολιτικοί είναι πολύγλωσσοι; Είναι περισσότερο γλωσσομαθείς σήμερα απ’ ό,τι οι προκάτοχοί τους στο παρελθόν;
Από την Ευρώπη και την Αμερική μέχρι την Κίνα και τη Μέση Ανατολή
Στο τουλάχιστον 1,5 δισεκατομμύριο αυτών που μιλούν αγγλικά στον κόσμο, δεν συγκαταλέγονται σημαντικοί ηγέτες του. Όπως ο ηγέτης της Κίνας Xi Jinping, τουλάχιστον στις ομιλίες του, που προτιμά τα μανδαρινικά, την επίσημη γλώσσα της Κίνας, παρότι ένα βίντεο με ΑΙ τον δείχνει να μιλάει κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του στις ΗΠΑ με άψογη βρετανική προφορά.
Ο Recep Tayyip Erdoğan επίσης μιλάει μόνο τουρκικά, ενώ τόσο ο López Obrador, πρόεδρος του Μεξικού όσο και ο Lula da Silva, πρόεδρος της Βραζιλίας, έκαναν προσπάθειες εκμάθησης των αγγλικών, αλλά τελικά τους κέρδισαν τα γαλλικά.
Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron και ο Γερμανός Olaf Scholz μιλούν αμφότεροι αρκετά καλά αγγλικά, όπως και σχεδόν όλοι οι ηγέτες της Βόρειας Ευρώπης. Αντίθετα, ο Καναδός Justin Trudeau μιλάει γαλλικά, μια δεξιότητα σημαντική στη χώρα του, καθώς ένας πολλά υποσχόμενος συντηρητικός πολιτικός είχε χάσει μια κούρσα για την ηγεσία πριν από μερικά χρόνια εν μέρει και με το σκεπτικό ότι δεν γνώριζε γαλλικά.
Ο Ρώσος Vladimir Putin μιλάει με άνεση τα γερμανικά, χάρη και στο πλούσιο παρελθόν του στην KGB, ενώ έχει γράψει στα αγγλικά ακόμα και άρθρα στους New York Times. Ωστόσο, τον έχουμε δει σε συνεντεύξεις να μιλάει μόνο ρωσικά, έχοντας το ακουστικό της διερμηνείας στο αυτί του. Η επίσημη εξήγηση είναι ότι μπορεί να μιλήσει αγγλικά, αλλά όχι άπταιστα ώστε να τη χρησιμοποιεί δημόσια, όμως, σύμφωνα με τον Dmitry Peskov, εκπρόσωπο του Κρεμλίνου, «καταλαβαίνει σχεδόν πλήρως τα αγγλικά και μερικές φορές διορθώνει ακόμη και τους μεταφραστές».
Από την άλλη, ο αντίπαλός του Volodymyr Zelensky, εν μέσω των εντάσεων του πολέμου, μαθαίνει τόσο αγγλικά όσο και ουκρανικά, που είναι δεύτερη γλώσσα γι’ αυτόν, καθώς κατάγεται από το ρωσόφωνο τμήμα της χώρας του.
Στη Μέση Ανατολή είναι πολλοί οι ηγέτες που μιλάνε καλά αγγλικά, καθώς έχουν προετοιμαστεί από νεαρή ηλικία για καριέρα στην παγκόσμια σκηνή, όπως ο Abdullah II, βασιλιάς της Ιορδανίας, και ο Bashar al-Assad της Συρίας, που είχε εργαστεί για πολλά χρόνια ως οφθαλμίατρος στο Λονδίνο.
Οι Ευρωπαίοι μονάρχες ήταν πάντα πολύγλωσσοι. Εντυπωσιακά πολύγλωσσος είναι ο Albert II του Μονακό, ο οποίος, εκτός από γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά, μιλάει αγγλικά με τέλεια αμερικανική προφορά, δώρο της μητέρας του Grace Kelly. Aν και οι κοσμικοί ηγεμόνες ωχριούν μπροστά στους ηγέτες της Καθολικής Εκκλησίας.
Όσο δε για τους περισσότερους πρίγκιπες του Κόλπου, θα μπορούσαν να συζητήσουν με άνεση, αν το ήθελαν βέβαια, με τον Benjamin Netanyahu, ο οποίος σπούδασε στο ΜΙΤ.
Οι Ευρωπαίοι μονάρχες ήταν πάντα πολύγλωσσοι. Εντυπωσιακά πολύγλωσσος είναι ο Albert II του Μονακό, ο οποίος, εκτός από γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά, μιλάει αγγλικά με τέλεια αμερικανική προφορά, δώρο της μητέρας του Grace Kelly. Aν και οι κοσμικοί ηγεμόνες ωχριούν μπροστά στους ηγέτες της Καθολικής Εκκλησίας.
Ο πάπας Φραγκίσκος, με καταγωγή από την Αργεντινή, μιλάει ισπανικά, ιταλικά, λατινικά και πορτογαλικά, λίγα γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά, και ίσως λίγα ουκρανικά. Ενώ ο πολωνικής καταγωγής εκλιπών Ιωάννης Παύλος Β’ μπορούσε να απευθυνθεί στους πιστούς στα πολωνικά, ιταλικά, λατινικά, αγγλικά, γερμανικά, ισπανικά, πορτογαλικά, ρωσικά, ουκρανικά, σλοβακικά, ακόμη και σε κάποια ιαπωνικά και ταγκάλογκ – τη δεύτερη μεγαλύτερη εθνογλωσσική ομάδα στις Φιλιππίνες.
Η ευρωσκεπτικίστρια Ιταλίδα πρωθυπουργός Giorgia Meloni, παρότι θέλει να επιβάλει πρόστιμα στις επιχειρήσεις για τη χρήση αγγλικών λέξεων, όπως «trash» ή «parking», στις πινακίδες, μιλάει τέσσερις γλώσσες, ενώ ο Boris Johnson, ο άνθρωπος που έβγαλε το Ηνωμένο Βασίλειο από την ΕΕ, εργαζόταν παλαιότερα ως δημοσιογράφος στις Βρυξέλλες και μιλάει άπταιστα γαλλικά, ακόμα κι αν χρησιμοποιεί καμιά φορά τα franglais. Καλά αγγλικά μιλάει και ο Ούγγρος Viktor Orbán, καθώς σπούδασε στην Οξφόρδη (με υποτροφία για πολλά υποσχόμενους νέους ακτιβιστές που χρηματοδοτούσε ο George Soros).
Στην Αμερική, ο George Bush είχε κάνει προσπάθειες για ισπανικά (με προφορά καουμπόη του Τέξας) και ο Barack Obama υποτίθεται ότι γνωρίζει κάποια μπαχάσα (ινδονησιακά). Όσο για τον Trump και τον Biden, κανείς τους δεν είναι πολύγλωσσος, ενώ η Κamala Harris είχε χρησιμοποιήσει σε ομιλία της στο παρελθόν τη γλώσσα ταμίλ, καθώς συνδέεται μέσω της γενεαλογίας της μητέρας της με τη Νότια Ινδία. Ωστόσο, δεν είναι γνωστό σε τι έκταση κατέχει τη γλώσσα.
Στην Ιαπωνία, ο αείμνηστος Shinzo Abe ήταν ένας από τους λίγους πρωθυπουργούς που μιλούσε αγγλικά (ή οτιδήποτε άλλο εκτός της ιαπωνικής γλώσσας), καθώς είχε σπουδάσει και στην Αμερική.
Υπήρχε μια εποχή που οι περισσότεροι παγκόσμιοι ηγέτες μιλούσαν τρεις ή περισσότερες γλώσσες, με τουλάχιστον η χρησιμότητα της μιας από αυτές (π.χ. λατινικά, περσικά, σανσκριτικά, κλασικά κινέζικα κ.ά.) να χρησιμεύει μόνο στην προσευχή ή στην επιβεβαίωση της «αριστοκρατικής» τους καταγωγής.
Πολυγλωσσία σε Άλλες Εποχές
Υπήρχε μια εποχή που οι περισσότεροι παγκόσμιοι ηγέτες μιλούσαν τρεις ή περισσότερες γλώσσες, με τουλάχιστον η χρησιμότητα της μιας από αυτές (π.χ. λατινικά, περσικά, σανσκριτικά, κλασικά κινέζικα κ.ά.) να χρησιμεύει μόνο στην προσευχή ή στην επιβεβαίωση της «αριστοκρατικής» τους καταγωγής.
Ο Franklin Roosevelt μιλούσε καλά γαλλικά και γερμανικά, ενώ ο συγγενής του Theodore Roosevelt ισπανικά, λατινικά, ελληνικά, ιταλικά και ολλανδικά (την προγονική γλώσσα της οικογένειας της Νέας Υόρκης). Ο James Madison μπορούσε να διαβάσει την Παλαιά Διαθήκη στα εβραϊκά και ο Herbert Hoover μιλούσε κάποια μανδαρινικά. Τόσο ο Thomas Jefferson όσο και ο John Adams, ένας έμπειρος διπλωμάτης, μιλούσαν περισσότερες από τέσσερις γλώσσες.
Ο κάιζερ Wilhelm II (Γουλιέλμος Β΄) μισούσε σφόδρα την Αγγλία, ωστόσο μιλούσε τόσο καλά αγγλικά που θα μπορούσε να τα βάλει ακόμα και με τον ξάδερφό του George V (Γεώργιο Ε΄) της Αγγλίας. Ο σερ Anthony Eden μιλούσε πολύ καλά αραβικά, γεγονός που τον βοήθησε να αποκτήσει αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε να… συμβάλλει στην καταστροφική κρίση του Σουέζ το 1956.
Ο κόσμος έχει βελτιωθεί από τότε με πολλούς τρόπους. Δεν ξέρουμε αν στην παγκοσμιοποιημένη εποχή μας η πολυγλωσσία θα ήταν ένα καλό προσόν για έναν πολιτικό ή αν θα έκανε τη διαφορά για τους πολίτες που αυτοί εκπροσωπούν. Το σίγουρο είναι ότι όσο κι αν ενδίδουμε όλοι μας στη γοητεία της lingua franca, άλλο τόσο σημαντικό είναι να ανακαλύπτουμε και τη γοητεία της μητρικής μας γλώσσας, ένας πλούτος που αξίζει να διαφυλαχθεί.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Πάπας Φραγκίσκος: «Λείπει Λίγο η Ποίηση»
