Περισσότεροι από 200.000 στρατιώτες θύματα του πολέμου. Περίπου 40.000 αθώοι πολίτες νεκροί και 15 έως 30 εκατομμύρια εκτοπισμένοι από την πατρίδα τους. Μια παράνομη στρατιωτική επίθεση, ένας μάταιος πόλεμος, ατελείωτος ανθρώπινος πόνος. Και κανένα φως στο τούνελ.
Από τον Φεβρουάριο οι συγκρούσεις στα εδάφη της Ουκρανίας συνεχίζονται χωρίς ακόμη ορατό νικητή. Δολοφονίες και σωματικές βλάβες, απαγωγές ανθρώπων στα κατεχόμενα εδάφη και αναγκαστικές απελάσεις, βιασμοί, βασανιστήρια και απάνθρωπη μεταχείριση παραβιάζουν τόσο το αναφαίρετο δικαίωμα στη ζωή όσο και το θεμελιώδες δικαίωμα στην αξιοπρέπεια – οι παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου λαμβάνουν χώρα η μία μετά την άλλη. Άραγε ποιος είναι ο ρόλος της διεθνούς δικαιοσύνης σε όλα αυτά; Είναι σε θέση να παρέμβει αποτελεσματικά; Ας εξετάσουμε μία μία τις επιλογές που υπάρχουν.
Ο Ρόλος της Διεθνούς Δικαιοσύνης
Τα πρώτα όργανα στα οποία θα μπορούσαμε να απευθυνθούμε για απαντήσεις είναι τα Ηνωμένα Έθνη ή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ). Σε αυτή την περίπτωση και τα δύο θεσμικά όργανα είναι πρακτικά ανίσχυρα.
Αν και η Ρωσία παραβιάζει, καταφανώς, τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ) δεν διαθέτει μηχανισμό εκτέλεσης προς συμμόρφωση. Βέβαια, μπορεί να παραπέμψει τις χώρες που αρνούνται να λάβουν υπόψη τις αποφάσεις του στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η Ρωσία, όμως, έχει μόνιμη έδρα στο τελευταίο και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ασκήσει βέτο σε οποιαδήποτε ενέργεια εναντίον της.
Ομοίως και σε επίπεδο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και ιδίως μετά την αποπομπή της Ρωσίας από το Συμβούλιο της Ευρώπης, η ικανότητα του ΕΔΔΑ να επιβάλει οποιεσδήποτε επιδραστικές κυρώσεις στη Ρωσία θα είναι πιθανότατα αναποτελεσματική. Οι αποφάσεις του δικαστηρίου είναι δεσμευτικές για τη Ρωσία αναφορικά με πράξεις που συνέβησαν μέχρι τις 16 Σεπτεμβρίου 2022, αλλά –και σε αυτήν την περίπτωση– το δικαστήριο δεν διαθέτει μηχανισμό εκτέλεσης.
Πού και πώς θα μπορούσε, λοιπόν, να αποδοθεί δικαιοσύνη;
Η Υπόθεση στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο
Κι εδώ είναι που έρχεται στη συζήτηση το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ), το κατεξοχήν σε περιπτώσεις ένοπλης σύρραξης, το οποίο ιδρύθηκε μετά τον πέρας του Ψυχρού Πολέμου για να καθιερώσει, πλέον, την ατομική ευθύνη των δραστών στα πιο σοβαρά εγκλήματα που απασχολούν τη διεθνή κοινότητα, όπως τα εγκλήματα πολέμου και εκείνα κατά της ανθρωπότητας που διαπράττονται στα ουκρανικά εδάφη.
Αν και η Ουκρανία έχει αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ, το τελευταίο απαγορεύεται να δικάσει κατηγορούμενους ερήμην στο δικαστήριο. Και επειδή δεν διαθέτει μηχανισμό, όπως μια αστυνομική δύναμη, για την επιβολή ενταλμάτων σύλληψης, ο Πούτιν και οι λοιποί υπόλογοι πολιτικοί ηγέτες θα μπορούσαν να αποφύγουν τη σύλληψη όσο παραμένουν στη Ρωσία ή σε άλλα φιλικά κράτη στα οποία το δικαστήριο δεν ασκεί δικαιοδοσία.
Τελικά;
Συνειδητοποιούμε, λοιπόν, ότι η ιστορία δεν προσφέρει πολλές ελπίδες ώστε οι υπεύθυνοι για τους θανάτους αμάχων σε αυτή τη συνεχιζόμενη σύγκρουση να λογοδοτήσουν, είτε βραχυπρόθεσμα είτε μακροπρόθεσμα. Τυχόν νομικές νίκες για την Ουκρανία φαίνεται ότι θα παραμείνουν σε μεγάλο βαθμό συμβολικές.
Ο τομέας του διεθνούς δικαίου είναι πολύπλοκος και, ως ένα βαθμό, διφορούμενος. Με την εμπλοκή πολλών εθνών, καθένα από τα οποία έχει το δικό του σύνολο νόμων και εθίμων, και ελλείψει ενός παγκόσμιου αστυνομικού ή εκτελεστικού μηχανισμού, καθίσταται εξαιρετικά δύσκολο να δομηθεί ένα νομικό σύστημα που να μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά σε τέτοιες ανθρωπιστικές κρίσεις άνευ προηγουμένου ή, ακόμη, να αποτρέψει τυχόν νέες στο μέλλον.
Διαβάστε ακόμη στην αθηΝΕΑ:
