Να τρως, όταν πεινάς και να σταματάς, όταν χορταίνεις. Αυτός είναι ο Νο1 κανόνας που θέτει τις βάσεις για μια υγιή σχέση με το φαγητό. Αν, όμως, έχεις διαπιστώσει ότι δεν τηρείς σχεδόν ποτέ αυτόν τον κανόνα, τότε είναι πολύ πιθανό να τρως για τους λάθος λόγους.
Σύμφωνα με τη Μαρία Τσιάκα, ψυχολόγο και διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, αν η σχέση με τα προσωπικά σου συναισθήματα έχει διαταραχθεί, είναι πολύ πιθανό και η σχέση με το φαγητό να είναι επίσης διαταραγμένη. Εξάλλου, στη συναισθηματική υπερφαγία (emotional eating) είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη η άμεση σύνδεση μεταξύ φαγητού και συναισθημάτων.
Σε αυτή την περίπτωση η φυσιολογία του κορεσμού διαταράσσεται και το σύστημα επιβράβευσης του εγκέφαλου, που συνδέεται με την έκκριση ντοπαμίνης, σε οδηγεί σταδιακά σε μια ανεξέλεγκτη σχέση με την τροφή, δεδομένου ότι η ντοπαμίνη είναι η ορμόνη που συνδέεται με την απόλαυση και την ικανοποίηση. Η ικανοποίηση, όμως, που αντλείται από την επιπλέον τροφή, αντικαθιστά συχνά την επικοινωνία και την ουσιαστική ανθρώπινη έκφραση και επαφή, καλύπτοντας φαινομενικά τις ανείπωτες συναισθηματικές ανάγκες.
Και κάπως έτσι καταλήγεις να κάνεις δύο πράγματα: και να τρως για τους λάθος λόγους και το συναισθηματικό σου κενό να παραμένει ακάλυπτο. Μήπως είναι, λοιπόν, καιρός να ρίξεις μια θαρραλέα ματιά μέσα σου και να μάθεις επιτέλους τι είναι αυτό που σε κάνει να τρως, όταν πεινάς συναισθηματικά;
Αν η σχέση με τα προσωπικά σου συναισθήματα έχει διαταραχθεί, είναι πολύ πιθανό και η σχέση με το φαγητό να είναι επίσης διαταραγμένη.
3 συναισθηματικοί λόγοι που σε οδηγούν στο φαγητό
1.Αίσθημα Κενού
Συχνά προκύπτει από τη μη διαχείριση και απώθηση οδυνηρών συναισθημάτων. Αυτό το συναντάμε κυρίως σε ενήλικες που ως παιδιά ένιωθαν ότι τα δύσκολα συναισθήματά τους δεν επιτρέπεται να τα εκφράσουν μέσα στο σπίτι. Για πολλούς ανθρώπους το αίσθημα της έλλειψης είναι πιο επώδυνο από τον ψυχικό ή σωματικό πόνο. Μοιάζει σαν κάτι να λείπει από μέσα τους και αυτομάτως αισθάνονται μια έντονη ανάγκη να γεμίσουν αυτό το κενό και συχνά το φαγητό είναι η εύκολη λύση στην οποία θα στραφούν.
Τι να θυμάσαι: Ότι αυτός είναι ένας φαύλος κύκλος, που ξεκινά με την άμεση επιθυμία για κατανάλωση τροφής, τη στιγμιαία ικανοποίηση της, τη μείωση εντόνων συναισθημάτων, με το αίσθημα του κενού και της έλλειψης να επανέρχεται δριμύτερο. Αν, όμως, έχεις διαπιστώσει ότι τρως, όταν αισθάνεσαι ψυχικό κενό, κάνοντας αυτή τη συσχέτιση έχεις κάνει το πρώτο βήμα, για να ελέγξεις αυτή σου την τάση.
2.Χαμηλή Αυτοεκτίμηση
Αν δε σε έχουν φροντίσει όπως έπρεπε ή έχεις βιώσει συναισθηματική εγκατάλειψη, είναι πιθανό να κυριαρχούν ταυτόχρονα δύο σκέψεις στο μυαλό σου: η πρώτη, ότι φταις εσύ που δεν σε φρόντισαν και η δεύτερη, ότι δεν σου αξίζει να φροντίσεις ούτε εσύ τον εαυτό σου. Έτσι, λοιπόν, ενώ γνωρίζεις τι χρειάζεται να κάνεις, αναπόφευκτα αυτή η μετωπική σύγκρουση με τον εαυτό σου, σε οδηγεί ακριβώς στο αντίθετο. Δηλαδή στο να παρηγορείς ή να τιμωρείς τον εαυτό σου, τρώγοντας junk food μπροστά στην τηλεόραση ή στον υπολογιστή, βλέποντας την αγαπημένη σου σειρά, αγκαλιά με την κουβέρτα σου στη γωνιά του καναπέ.
Τι να θυμάσαι: Ότι δεν είναι δική σου ευθύνη αν παραμελήθηκες συναισθηματικά όταν ήσουν παιδί. Η τροφή δεν μπορεί να σε φροντίσει ούτε να κλείσει τις πληγές σου. Λειτουργεί απλά σαν χάνζαπλαστ, αυτό είναι το μόνο σίγουρο! Αν θες να σταματήσεις αυτή την αιώνια πάλη με τον ίδιο σου τον εαυτό και να του προσφέρεις ένα ουσιαστικό «δώρο» συναισθηματικής ανακούφισης, τότε πιθανόν χρειάζεσαι τη βοήθεια και καθοδήγηση κάποιου ειδικού, για να καταφέρεις να ανασυγκροτηθείς.
Η τροφή δεν μπορεί να σε φροντίσει ούτε να κλείσει τις πληγές σου.
3.Δύσκολα συναισθήματα
Αν οι γονείς σου δεν γνώριζαν τα πραγματικά σου συναισθήματα, τότε πιθανόν να μην κατάφεραν ποτέ να σε ανακουφίσουν ή να σε υποστηρίξουν όποτε το είχες ανάγκη. Αυτό μπορεί να είχε ως αποτέλεσμα να στερηθείς μια σημαντική δεξιότητα: δεν έμαθες πώς να παρηγορείς και να ανακουφίζεις τον εαυτό σου. Λόγω αυτής της έλλειψης πιθανόν δεν γνωρίζεις πώς να διαχειριστείς δυσάρεστα ή οδυνηρά συναισθήματα, όταν αυτά κάνουν την εμφάνιση τους, με αποτέλεσμα να καταφεύγεις σε μια γνωστή και οικεία ζώνη ανακούφισης: το φαγητό.
Τι να θυμάσαι: Αν τρως κάθε φορά που νιώθεις λύπη, θυμό, άγχος, μπορεί μεν να νιώσεις καλύτερα για λίγα λεπτά όσο τρως, όμως στην πραγματικότητα έχεις χάσει τον έλεγχο και λίγο αργότερα τα συναισθήματα αυτά θα συνεχίσουν να υπάρχουν και να είναι αρρύθμιστα. Δώσ’ τους, λοιπόν, τη δέουσα σημασία αντί να τα αγνοείς. Καλωσορίζοντας και ακούγοντας τα συναισθήματα σου, μαθαίνεις σταδιακά να τα διαχειρίζεσαι. Έτσι γεμίζεις το κενό που νιώθεις μέσα σου πολύ πιο αποτελεσματικά από ό,τι καταναλώνοντας φαγητό.
Φτιάξε μια νέα ζώνη ανακούφισης
Εκτός από το να μάθεις να αναγνωρίζεις τους συναισθηματικούς λόγους που σε οδηγούν στο φαγητό ενώ δεν πεινάς πραγματικά, είναι σημαντικό να ξέρεις ακριβώς τι πρέπει να κάνεις για να αποφύγεις να στραφείς στην τροφή για συναισθηματική ανακούφιση. Να θυμάσαι πως, όταν τα συναισθήματα μπλέκουν με το φαγητό, δεν είναι εύκολο να χειριστείς ταυτόχρονα και τα δύο. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να έχεις φτιάξει μια νέα ζώνη ανακούφισης στην οποία θα στρέφεσαι σε αυτές τις περιπτώσεις. Φτιάξε μία λίστα που θα περιλαμβάνει δραστηριότητες που σε ανακουφίζουν και σε χαλαρώνουν, όπως ένα ζεστό χαλαρωτικό μπάνιο, μια βόλτα με το κατοικίδιό σου, ένα ζεστό ρόφημα, ένα τηλεφώνημα σε κάποιο αγαπημένο σου πρόσωπο. Όταν λοιπόν αντιμετωπίζεις κάποιο συναίσθημα που σε δυσκολεύει, κατάφυγε σ’ αυτές τις εναλλακτικές που θα σε βοηθήσουν να διαχειριστείς πιο άνετα τα συναισθήματά σου αντί να καταφεύγεις στη γνωστή παρηγοριά του φαγητού.
Επίσης, η καθοδήγηση από έναν ειδικό ψυχικής υγείας, εξειδικευμένο στο θέμα των διατροφικών διαταραχών, σε συνεργασία με έναν διαιτολόγο – διατροφολόγο, μπορεί να ενισχύσει την αυτεπίγνωσή σου και να σε βοηθήσει να σπάσεις τον φαύλο αυτό κύκλο.
Η Μαρία Τσιάκα είναι οικογενειακή θεραπεύτρια, ψυχοθεραπεύτρια, διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, ψυχοθεραπεύτρια και υποψήφια Διδάκτωρ του Ινστιτούτου Ψυχιατρικής Kings College. Έχει εξειδικευτεί στην αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών, ενώ τα τελευταία είκοσι χρόνια ασχολείται θεραπευτικά με γυναίκες που υποφέρουν από ψυχογενή βουλιμία – ανορεξία, καθώς και με την υποστήριξη των κοντινών προσώπων τους όπως γονείς, σύντροφοι, αδέλφια και φίλοι.
Το άρθρο της Φλώρας Κασσαβέτη σε συνεργασία με τη Μαρία Τσιάκα δημοσιεύθηκε στο Thriveglobal.gr στις 23 Ιανουαρίου 2020
