«Sorry seems to be the hardest word», τραγουδά ο Elton John στην ομώνυμη, σπαρακτική μπαλάντα του και, ως γνωστόν, τα τραγούδια είναι βγαλμένα από τη ζωή.
Από πολύ μικρή, είχα μάθει πως το «συγγνώμη» είναι μία από τις τρεις σημαντικές «μαγικές» λεξούλες –μαζί με το «ευχαριστώ» και το «παρακαλώ»– που μας κάνουν ευγενικούς ανθρώπους.
Το νόημα της συγγνώμης δεν είναι να μας κάνει να νιώσουμε καλύτερα ή να υπερασπιστούμε τις πράξεις μας.
Πιστεύω στην αξία της ευγένειας, ωστόσο το νόημα της συγγνώμης θα ήταν μεγάλο κρίμα να περιορίζεται μόνο σε όρους «καλών τρόπων». Πρόκειται για κάτι πολύ ουσιαστικότερο και πολυδιάστατο. Εκφράζει ευαισθησία, ενσυναίσθηση, σεβασμό. Προϋποθέτει απλότητα, ταπεινότητα και μια εσωτερική διαδικασία αυτογνωσίας.
Πιθανόν γι’ αυτό δυσκολεύει πολλούς από εμάς: επειδή, όχι μόνο «τσαλακώνει» την εικόνα μας και δείχνει ευαλωτότητα, αλλά παράλληλα μας θυμίζει μια αλήθεια που συχνά αρνούμαστε να αποδεχθούμε: πως δεν είμαστε τέλειοι και αλάνθαστοι.
Συχνά συνηθίζουμε να επικαλούμαστε τις συνθήκες, να βρίσκουμε δικαιολογίες, ακόμη και να μετατοπίζουμε τις ευθύνες. Το να παραδεχτούμε όμως με ειλικρίνεια τα λάθη και τις αδυναμίες μας στην πραγματικότητα είναι μια πράξη θάρρους, γενναιότητας και αποτελεί βήμα ωριμότητας.
Στην ειλικρινή συγγνώμη δεν χωρά ανταγωνισμός.
Να τις τιμούμε τις συγγνώμες μας. «Αν δεν μπορείς να πεις τη συγγνώμη σου όπως της αξίζει, τούτο προσπάθησε τουλάχιστον όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις», θα έλεγε ο ποιητής.
Μια συγγνώμη δεν είναι ούτε διεκπεραίωση ούτε υποχρέωση. Πρόκειται για προσωπική υπέρβαση, πράξη σεβασμού, εκτίμησης και αγάπης. Όχι μόνο προς τον άλλο. Ίσως περισσότερο προς τον ίδιο μας τον εαυτό.
Η συγγνώμη λειτουργεί συμφιλιωτικά και ωφελεί και τα δύο μέρη. Όμως, δεν είναι όλες οι συγγνώμες ίδιες. Σύμφωνα με τους ειδικούς, για να είναι πραγματικά αποτελεσματική μια εκδήλωση μεταμέλειας, θα πρέπει να επικεντρώνεται στα συναισθήματα και στις ανάγκες του άλλου ατόμου και όχι στις δικές μας.
Ακριβώς γι’ αυτό, προτείνουν και κάποιες βασικές συμβουλές ώστε η συγγνώμη μας να «πιάνει τόπο».
Το να ζητήσουμε συγγνώμη μας θυμίζει μια αλήθεια που συχνά αρνούμαστε να αποδεχθούμε: πως δεν είμαστε τέλειοι και αλάνθαστοι.
Καταρχάς, οφείλουμε να έχουμε επίγνωση του λάθους μας. Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσουμε τον πόνο ή τη λύπη που προκαλέσαμε, να αναλάβουμε την ευθύνη και να θέλουμε αληθινά να επανορθώσουμε. Τότε, το να ζητήσουμε συγγνώμη έρχεται αυθόρμητα.
Ωστόσο, ακόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιούμε έχουν σημασία. Το να ονοματίσουμε ξεκάθαρα τη λανθασμένη συμπεριφορά μας είναι κομβικό, όπως και το να χρησιμοποιούμε πρώτο πρόσωπο για να το κάνουμε, π.χ. «λυπάμαι για το φέρσιμό μου».
Επίσης, φράσεις όπως: «θα ήθελα να ζητήσω συγγνώμη» ή «αυτό δεν έπρεπε να συμβεί» είναι μάλλον ομιχλώδεις αοριστολογίες και όχι σταράτες εκφράσεις παραδοχής.
Το νόημα της συγγνώμης δεν είναι να μας κάνει να νιώσουμε καλύτερα ή να υπερασπιστούμε τις πράξεις μας. Έχω επίγνωση του λάθους σημαίνει πως λυπάμαι για την πράξη μου, όχι για τις συνέπειες που θα ακολουθήσουν.
Τα «λυπάμαι, αλλά…», «λυπάμαι αν…», «δεν είχα σκοπό να…» μοιάζουν περισσότερο με δικαιολογίες που υπονοούν πως δεν είναι όλη η ευθύνη δική μας και σίγουρα αποδυναμώνουν την αξία της συγγνώμης.
Να τις τιμούμε τις συγγνώμες μας. Πρόκειται για προσωπική υπέρβαση, πράξη σεβασμού, εκτίμησης και αγάπης.
Ιδανικό θα ήταν να προσπαθήσουμε να αποκαταστήσουμε το λάθος, πρακτικά και συναισθηματικά. Τίμια και καλοπροαίρετα, να δηλώσουμε πως θα βάλουμε τα δυνατά μας να μην το επαναλάβουμε κάτι που –προφανώς– πρέπει να τηρήσουμε. Μόνο έτσι χτίζονται αληθινές σχέσεις εμπιστοσύνης.
Στην ειλικρινή συγγνώμη δεν χωρά ανταγωνισμός. Δεν υπάρχουν «νικητές» και «ηττημένοι». Τόσο η πλευρά που ζητά συγχώρεση όσο και η πλευρά που θα αποφασίσει να τη δεχτεί, θα πρέπει να εκτιμούν τη σχέση τους, να θέλουν να «δουλέψουν» την επικοινωνία τους και να παραγκωνίζουν τον εγωισμό τους.
Όταν μετανιώνουμε βαθιά για το λάθος μας, ελπίζουμε δυνατά στη συγχώρεση του άλλου και στην αποκατάσταση της σχέσης μας. Ωστόσο, το τελικό αποτέλεσμα δεν εξαρτάται από εμάς.
Το δικό μας μήνυμα πρέπει να είναι σαφές και ξεκάθαρο, αλλά χωρίς η προσδοκία μας για συγχώρεση να καταπιέζει τον άλλον. Εμείς κάναμε το πρώτο βήμα που μας αναλογεί. Από εκεί και πέρα, οφείλουμε να δώσουμε στον άλλο χώρο και χρόνο να μας συγχωρέσει, αν τελικά θελήσει να το κάνει.
Βέβαια, ας είμαστε προσεκτικοί, ώστε να μη φτάνουμε στο άλλο άκρο. Οι συγγνώμες δεν είναι… για χόρταση. Κάποιοι από εμάς ζητούν συγγνώμη για το παραμικρό ή απολογούνται συνέχεια. Ναι, αυτό είναι αρκετά βολικό επιφανειακά, αφού ίσως αποτρέπει τις άμεσες συγκρούσεις. Όμως, πόσο βοηθάει τελικά την αυτοεκτίμησή μας ή την αυθεντική σχέση μας με τους άλλους;
Θα κλείσω το άρθρο μουσικά, όπως το ξεκίνησα. Είπαμε. Τα τραγούδια είναι βγαλμένα από τη ζωή. Ναι, το να παραδεχόμαστε και να μετανιώνουμε για τα λάθη μας είναι μια δύσκολη διαδικασία, αλλά είναι ένα σημαντικό βήμα προσωπικής εξέλιξης, μία «συγγνώμη» δρόμος.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Ζήσε και Άσε τους Άλλους να Ζήσουν
Τέχνη και Ψυχική Υγεία: Η Θεραπευτική Δύναμη της Δημιουργικότητας
Υψηλές Προσδοκίες για τη Χρονιά του Δράκου
