Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον σχολικό και διαδικτυακό εκφοβισμό; Ποιος είναι ο ρόλος των παιδιών, των γονέων και των εκπαιδευτικών στην πρόληψη και διαχείριση αυτών των φαινομένων; Έχετε βρεθεί ποτέ σε αυτή τη θέση ως παιδιά; Μήπως έχει μια αντίστοιχη εμπειρία το δικό σας παιδί;
H δρ Αντωνία Τόρρενς είναι γενική διευθύντρια του ΚΜΟΠ, δημιουργός και επικεφαλής του προγράμματος «Live Without Bullying» και πρόεδρος της Συνομοσπονδίας Οικογενειακών Οργανώσεων της Ευρώπης. Συζητάμε για τις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης του εκφοβισμού, καθώς και για τις εκπαιδευτικές δράσεις που συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ασφαλέστερου και πιο υποστηρικτικού περιβάλλοντος για όλους.
Ποια είναι η κύρια αποστολή του ΚΜΟΠ και πώς συμβάλλει η δράση του στην ενδυνάμωση της κοινωνίας;
Το ΚΜΟΠ είναι μία από τις παλαιότερες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών στην Ευρώπη, με έτος ίδρυσης το 1977. Μελετά, αναλύει, προτείνει λύσεις και παρεμβαίνει για την αντιμετώπιση των σύγχρονων κοινωνικών προκλήσεων, με όρους δικαιοσύνης, καινοτομίας, βιωσιμότητας και ισόρροπης ανάπτυξης.
Στηρίζει έμπρακτα τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες μέσα από την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, την υλοποίηση κοινωνικών πρωτοβουλιών, την εκπαίδευση, την έρευνα και ανάπτυξη τεχνογνωσίας σε θέματα κοινωνικής πολιτικής, καθώς και την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας κοινωνίας με ίσες ευκαιρίες για όλες και όλους. Το ΚΜΟΠ δραστηριοποιείται στην Ελλάδα, στο Βέλγιο και στη Βόρεια Μακεδονία και έχει συνολικά υλοποιήσει δράσεις σε 13 χώρες.
Η εκπαίδευση συχνά ξεκινά από τους εκπαιδευτικούς και φτάνει στα παιδιά. Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Εκπαίδευσης στις 24 ιανουαρίου, η οποία τονίζει τη σημασία της εκπαίδευσης για την κοινωνική πρόοδο, τι άλλο πιστεύετε ότι θα μπορούσε να συμβάλλει σήμερα ουσιαστικά στην ευημερία των παιδιών;
Ο εκφοβισμός και η βία είναι πολύπλοκα φαινόμενα που διαμορφώνονται από πολλούς παράγοντες. Το οικογενειακό περιβάλλον, η κοινωνική κουλτούρα της γειτονιάς και της ευρύτερης περιοχής όπου κινούνται τα παιδιά, η επιρροή των προτύπων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ο ρόλος του σχολείου και τα εκπαιδευτικά συστήματα που υπάρχουν, μπορούν και καθορίζουν τη συμπεριφορά των παιδιών, επηρεάζοντας είτε την πρόληψη είτε την εκδήλωση εκφοβιστικών τάσεων.
Βασικά ερωτήματα που θα μπορούσαμε να θέσουμε και να αναρωτηθούμε είναι τα εξής: στην πραγματικότητα το σχολείο εκπληρώνει τον κύριο ρόλο του; Τι αξίες αντιπροσωπεύει; Πώς κατανέμεται ο διδακτικός χρόνος μεταξύ της καθιερωμένης ύλης και άλλων πολιτιστικών, καλλιτεχνικών ή δημιουργικών δραστηριοτήτων; Ποια είναι η προσέγγιση του σχολείου στο ζήτημα της πειθαρχίας; Με ποιους τρόπους αναγνωρίζει την ατομική και συλλογική ευθύνη των μαθητών;
Πώς καλλιεργεί τον σεβασμό στη διαφορετικότητα, την αλληλεγγύη, την ενσυναίσθηση; Πώς διαμορφώνεται η επικοινωνία με τους γονείς, ιδιαίτερα με εκείνους που διστάζουν να προσεγγίσουν το σχολείο ή, αντίθετα, και με όσους τείνουν να του επιρρίπτουν εξ ολοκλήρου όλες τις ευθύνες; Επίσης, κατά πόσο ο πολιτικός σχεδιασμός για την πρόληψη του εκφοβισμού και της παραβατικότητας ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και είναι επαρκώς συντονισμένος με αυτές;
Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η καταπολέμηση της βίας και του εκφοβισμού απαιτεί χρόνο, συνέπεια και προσωπική δέσμευση από όλους – την πολιτεία, το σχολείο, την οικογένεια και την κοινωνία. Ο σεβασμός, η δικαιοσύνη και η ισότητα δεν επιβάλλονται απλώς με κανόνες· καλλιεργούνται μέσα από καθημερινές πράξεις, από τον λόγο μας, τη στάση μας και, κυρίως, από το παράδειγμά μας.
Το «Live Without Bullying» έχει αναγνωριστεί ως μια πρωτοποριακή πρωτοβουλία. Ως επικεφαλής του προγράμματος, ποια είναι τα βασικά εργαλεία και οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί η πλατφόρμα για την πρόληψη του εκφοβισμού;
Το πρόγραμμα «Live Without Bullying» είναι μια πρωτοβουλία του ΚΜΟΠ που στοχεύει στην πρόληψη και αντιμετώπιση του σχολικού και διαδικτυακού εκφοβισμού. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε εφήβους, γονείς και εκπαιδευτικούς, αλλά και σε κάθε ενδιαφερόμενο, προσφέροντας δωρεάν ανώνυμη συμβουλευτική μέσω της πλατφόρμας της από ειδικά εκπαιδευμένους συμβούλους. Μέχρι σήμερα, πάνω από 40.000 άτομα έχουν επωφεληθεί από τις υπηρεσίες και τις εκπαιδευτικές δράσεις του.
Εκτός από τη συμβουλευτική υποστήριξη, το πρόγραμμα περιλαμβάνει διαδικτυακές εκπαιδεύσεις σε βιντεοσκοπημένες σειρές, για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, για προπονητές αθλητών όλων των αθλητικών βαθμίδων, καθώς και ένα διαδραστικό παιχνίδι για μαθητές γυμνασίου, με στόχο την ευαισθητοποίηση και την ενίσχυση της πρόληψης απέναντι στον εκφοβισμό.
Ποιες είναι διαφορές μεταξύ του σχολικού και του διαδικτυακού εκφοβισμού;
Ο σχολικός εκφοβισμός εκδηλώνεται στον φυσικό χώρο του σχολείου και περιλαμβάνει φυσική, λεκτική ή ψυχολογική βία. Πρόκειται για άμεση, πρόσωπο με πρόσωπο κακοποίηση, γεγονός που τον καθιστά πιο «ορατό». Αντίθετα, ο διαδικτυακός εκφοβισμός συμβαίνει μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, emails ή μηνυμάτων.
Είναι συχνά ανώνυμος, δυσκολεύοντας την ταυτοποίηση του δράστη, ενώ μπορεί να φτάσει σε μεγαλύτερο κοινό και να παραμείνει στο διαδίκτυο για μεγάλο χρονικό διάστημα, αυξάνοντας την ψυχολογική πίεση στο θύμα. Συχνά, ο σχολικός εκφοβισμός συνεχίζεται και διαδικτυακά, εντείνοντας τη σωματική και ψυχική επιβάρυνση του θύματος. Και οι δύο μορφές έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, με τη βασική τους διαφορά να έγκειται στον χώρο, στην αμεσότητα και στη φύση της κακοποίησης.
Ποια είναι τα σημαντικότερα που έχει επιτύχει το «Live Without Bullying» από την ίδρυσή του το 2015; Υπάρχουν στατιστικά ή παραδείγματα που θα θέλατε να μοιραστείτε;
Από το 2015, το πρόγραμμα «Live Without Bullying» του ΚΜΟΠ έχει προσφέρει ουσιαστική στήριξη σε περισσότερα από 40.000 άτομα, συμβάλλοντας στην πρόληψη και αντιμετώπιση του σχολικού και διαδικτυακού εκφοβισμού.
Μέχρι σήμερα, 13.000 παιδιά έχουν εκπαιδευτεί σε θέματα πρόληψης και αντιμετώπισης εκφοβισμού του «Live Without Bullying», 12.000 εκπαιδευτικοί έχουν παρακολουθήσει διαδικτυακά και διά ζώσης σεμινάρια, 450 σχολεία έχουν συμμετάσχει στις δράσεις του προγράμματος, 3.500 γονείς έχουν ενημερωθεί για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού, ενώ 2.000 εργαζόμενοι έχουν καταρτιστεί για την αντιμετώπιση εκφοβιστικών συμπεριφορών μεταξύ ανηλίκων.
Η διεθνής αναγνώριση ήρθε το 2023, όταν το πρόγραμμα διακρίθηκε ανάμεσα σε 3.000 πρακτικές από τον διεθνή οργανισμό HundrED ως ένα από τα πιο καινοτόμα προγράμματα παγκοσμίως. Παράλληλα, το ΚΜΟΠ έχει υπογράψει σημαντικά Μνημόνια Συνεργασίας με φορείς όπως το Υπουργείο Παιδείας (2016), τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού (2020), την ΚΕΔΕ και την ΕΝΠΕ (2021-2022) και το Διεθνές Κέντρο Ψηφιακού Μετασχηματισμού και Δεξιοτήτων της CISCO (2023), ενώ σημαντικές προσωπικότητες από τον αθλητισμό και τον πολιτισμό έχουν στηρίξει τις πρωτοβουλίες μας.
Ποιοι είναι οι μελλοντικοί στόχοι του ΚΜΟΠ και του «Live Without Bullying»; Σκέφτεστε να επεκτείνετε τις δράσεις σας ή να προσθέσετε νέες υπηρεσίες;
Στόχος μας είναι να διευρύνουμε την πρόσβαση στις υπηρεσίες του «Live Without Bullying», ώστε περισσότερα παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικοί σε όλη τη χώρα να επωφελούνται από τη δωρεάν, ανώνυμη και εξατομικευμένη συμβουλευτική υποστήριξη που προσφέρουμε διαδικτυακά.
Συνεχώς εμπλουτίζουμε τα εκπαιδευτικά μας εργαλεία, ενισχύοντας την πρόληψη και την αντιμετώπιση του εκφοβισμού μέσα από νέες εκπαιδεύσεις, σύντομα ενημερωτικά βίντεο και συμπληρωματικές πηγές για παιδιά και ενήλικες. Στο ΚΜΟΠ πιστεύουμε ότι η καταπολέμηση του εκφοβισμού απαιτεί συλλογική δράση. Είμαστε εδώ για να στηρίξουμε κάθε άτομο που χρειάζεται βοήθεια. Μαζί μπορούμε να βρούμε λύση!
Πιστεύετε ότι η μέθοδος «Κοινής Φροντίδας» του A. Pikas και παρόμοιες παιδαγωγικές προσεγγίσεις μπορούν να θεμελιώσουν ένα περιβάλλον που προάγει άμεσα την ευημερία των μαθητών;
Ναι, πιστεύω ότι όλες αυτές οι ανθρωποκεντρικές προσεγγίσεις που εφαρμόζονται παγκοσμίως μπορούν να προσφέρουν πολύτιμη ανατροφοδότηση στους εκπαιδευτικούς, βοηθώντας τους να χτίσουν ισχυρότερες γέφυρες επικοινωνίας με τα παιδιά και τους εφήβους. Μέσα από τις εκπαιδεύσεις του «Live Without Bullying», οι εκπαιδευτικοί μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα εμπόδια στην επικοινωνία, να κατανοούν τα αίτια των αρνητικών συμπεριφορών και να υιοθετούν πρακτικές πρόληψης του εκφοβισμού.
Η προσέγγιση αυτή τους επιτρέπει να βελτιώσουν το κλίμα στην τάξη, να διαχειρίζονται με σεβασμό τόσο τα παιδιά που εκφοβίζονται όσο και εκείνα που εκφοβίζουν και να συνεργάζονται αποτελεσματικότερα με γονείς και φροντιστές. Με ενσυναίσθηση και ευελιξία μπορούν να προσαρμόζουν τη στάση τους στις ανάγκες κάθε περίστασης, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην αντιμετώπιση του φαινομένου ανάλογα με την περίσταση.
Ποια είναι η δική σας συμβουλή προς τους νέους που βιώνουν εκφοβισμό, καθώς και προς τους γονείς και εκπαιδευτικούς που θέλουν να βοηθήσουν;
Η συμβουλή μου είναι να αξιοποιούν όλες τις αξιόπιστες πηγές ενημέρωσης και εκπαίδευσης, ώστε να καλλιεργούν την ενσυναίσθηση, την κριτική σκέψη και τη γνώση των δικαιωμάτων τους ως πολίτες αλλά και ως μέλη μικρότερων ομάδων. Είναι σημαντικό να μάθουν να λένε «όχι» σε ό,τι δεν τους εκφράζει και να καλλιεργούν την ικανότητα της διεκδικητικότητάς τους.
Ακόμη και ως παρατηρητές εκφοβισμού, υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορούμε να βοηθήσουμε χωρίς να φοβόμαστε ότι θα στοχοποιηθούμε. Τα παιδιά, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να γνωρίζουν πώς να αντιδρούν. Στο «Live Without Bullying» παρέχουμε ειδικές ενότητες και πρακτικές οδηγίες για την αποτελεσματική διαχείριση τέτοιων καταστάσεων.
Μπορείτε να βρείτε τις εκπαιδεύσεις του «Live Without Bullying» στους ακόλουθους συνδέσμους:
Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών | Σεμινάριο Γονέων | Εκπαίδευση για Προπονητές και Εργαζόμενους σε Αθλητικούς Χώρους
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
